BİRAZ DA “ERKEKLERDEN” KONUŞALIM MI? HEGEMONİK ERKEKLİK KAVRAMININ FEMİNİST BİR ELEŞTİRİSİ

Türkiye erkeklik çalışmaları literatüründe oldukça merkezi bir yere sahip olan hegemonik erkeklik kavramı, hem R.W. Connell’ın ortaya koyduğu biçimiyle hem de ikincil literatürdeki kullanımlarında eleştirilerden azade değildir. Bu çalışmada, kavramın kullanımları eleştirel söylem analizi aracılığıyla 41 makalelik bir literatür bloğunda kavrama yöneltilen eleştirilerle birlikte incelenmiştir. Buna göre, niyetinden bağımsız olarak, hegemonik erkeklik kavramının feminist bir perspektiften bakıldığında çok da başarılı olmadığı görülmektedir. Heteroseksist patriarkal cinsiyet sistem içerisindeki iktidar ilişkilerini feminist bir ilke temelinde ele alma noktasındaki bu başarısızlık, erkeklik çalışmalarının geneli için feminist epistemoloji ve yöntem tartışmaları açısından kullanışlı bir veridir.

Anahtar Kelimeler:

hegemonik erkeklik, , erkeklik çalışmaları, feminist epistemoloji, kategorik düşünce, feminist eleştiri

SHALL WE TALK ABOUT “MEN”? A FEMINIST CRITICISM OF HEGEMONIC MASCULINITY

The concept of hegemonic masculinity has a very central position in Turkey’s Masculinity Studies literature. However, there is considerable criticism on both R. W. Connell’s and especially the secondary literature’s use of the term. In this article, alongside with these criticisms 41 articles are disscussed regarding the concept of hegemonic masculinity’s uses within a critical discourse analysis. Accordingly, from a feminist perspective the concept of hegemonic masculinity, regardless of its intention, cannot be considered as successful. This failure to deal with power relations within the heterosexist patriarchal gender system on the basis of a feminist principle is a useful input for feminist epistemology and methodology debates for the majority of masculinity studies.

Keywords:

hegemonic masculinity, masculinity studies, feminist epistemology, categorical thinking, feminist criticism,

PDF

___

Ahıska, M. (2020). Kadınsı Politikanın Zamanı: İktidar - Dürtüsü ve Feminizm. Feryal Saygılıgil ve Nacide Berber (Der.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Feminizm Cilt 10 (s. 488-499). İstanbul: İletişim Yayınları.
Aka Erdem, N. (2017). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Alev Alatlı Romanlarında Özne-İktidar İlişkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 6 (2), 936-963. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/30306/327504
Akça, E. B. ve Tönel, E. (2011). Erkek(lik) çalışmalarına teorik bir çerçeve: feminist çalışmalardan hegemonik erkekliğe. İlker Edroğan (Der.) içinde, Medyada Hegemonik Erkek(lik) ve Temsil, (s. 11-39). İstanbul: Kalkedon Yayınları.
Akça, E. ve Şakar, S. (2020). Basketbol reklamları üzerinden spor medyasında cinsiyetçi söylem ve hegemonik erkeklik temsili. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), 6 (2), 503-517. doi:10.46442/intjcss.826816
Aktaş, Z. (2019). Türk fimlerinde erkeklik tipolojilerini içerden ve dışardan eleştirel bir okuma: Tersine Dünya ve 14 Numara. Journal of Social Sciences and Humanities, 3 (1), 42-57. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/jssh/issue/46619/478181
Altınoluk, D. (2017). Cinsiyetlendirilmiş kurum olarak akademi: erkek akademisyenlerin “öteki” üzerinden erkeklik inşaları. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, (8), 37-58. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjic/issue/43442/530155
Anbarlı, Z. (2019). Dijital televizyon dizilerinde hegemonik erkeklik. Erciyes İletişim Dergisi, Uluslararası Dijital Çağda İletişim Sempozyumu Özel Sayısı, 81-104. doi:10.17680/erciyesiletisim.485373
Atay, T. (2004), “Erkeklik” en çok erkeği ezer!. Toplum ve Bilim, 101: 11 – 31.
Aydoğan, D. (2020). Hegemonik erkeklik krizi ve yeni Türk Sineması’nda erkeklik halleri. Erciyes İletişim Dergisi, 7 (1), 1-24. doi: 10.176bl80/erciyesiletisim.543218
Ayten, D. (2020). Tarihsel süreçte değişen Japon erkeklikleri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7 (11), 170-199. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/asead/issue/58010/818188
Barutcu, A. (2015). A steady basis with “the loss of a small piece”: a relationship between male circumcision and hegemonic masculinity in Turkey. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, (3), 129-155. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjic/issue/23050/246378
Barutçu, A. (2019). Savaş kahramanı bir vicdani retçi: Savaş Vadisi (Hacksaw Ridge) filminde çatışan erkeklikler. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 6 (2), 199-226. doi: 10.24955/ilef.653954
Barutçu, A. (2020). (Pro)Feminist araştırmalarda erkekler arası güç ilişkileri, yöntemsel soru(n)lar ve defansta duran ben. Emine Erdoğan ve Nehir Gündoğdu (Der.), içinde, Türkiye’de Feminist Yöntem (s. 147-179). İstanbul: Metis Yayıncılık.
Beasley, C. (2009). Is masculinity studies increasingly the “odd man” out? Considering problems and possibilities in contemporary gender/sexuality thinking. A. Biricik ve J. Hearn (Der.), içinde, Deconstructing the hegemony of men and masculinities (s. 173-181) (Vol. VI). Linköping and Örebro, İsveç: Centre of Gender Excellence (GEXcel).
Beasley, C. (2012). Problematizing contemporary men/masculinities theorizing: The contribution of Raewyn Connell and conceptual-terminological tensions today. The British Journal of Sociology, 63, 747-765.doi: 10.1111/j.1468-4446.2012.01435.x
Beasley, C. (2013). Mind the Gap? Masculinity Studies and Contemporary Gender/Sexuality Thinking. Australian Feminist Studies, 28:75, 108 -124. doi: 10.1080/08164649.2013.761949
Beasley, C. (2015). Caution! Hazards ahead: Considering the potential gap between feminist thinking and men/masculinities theory and practice. Journal of Sociology, 51, 566-581. doi: 10.1177/1440783314553317
Bora, T. (2020). Tanıl Bora ile İletişim Yayınları ve editörlük deneyimini konuştuk. Türkiye’de Yayıncılığın Hafızası. Ağustos Görüşmesi, Erişim: 28 Şubat 2021, https://www.youtube.com/watch?v=Ke7siQZybG4&feature=youtu.be.
Bozok, M. (2009). Erkeklik incelemeleri alanındaki başlıca kuram ve yaklaşımların sosyalist feminist bir eleştirisine doğru. VI. Ulusal Sosyoloji Kongresi 'Toplumsal Dönüşümler ve Sosyolojik Yaklaşımlar' (s. 430-445). Sosyoloji Derneği.
Bozok, M. (2019). Raewyn Connell ve Erkeklik Çalışmalarının Köşe Taşı Çalışması Olarak Erkeklikler, ViraVerita E-Dergi: Disiplinlerarası Karşılaşmalar. 9, Mayıs, 199-205.
Brod, H. (1994). Some thoughts on some histories of some masculinities: Jews and other others. D.S. David ve R. Bannon (Der.), içinde Theorizing Masculinities. Thousands Oaks, CS: Sage.
Bulgu, N. (2005). Sporda şiddet ve alt-kültür. Spor Bilimleri Dergisi, 16 (4), 229-250. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbd/issue/16407/171483
Bulgu, N. (2012). Futbolda Şiddetin Erkeklik Anlamları. Spor Bilimleri Dergisi, 23 (4), 207-219. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/sbd/issue/16379/171358
Butler, J. (2010). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi (Başak Ertür, Çev.). İstanbul: Metis Yayıncılık.
Butler, J. (2020). Çöz(ül)en Cinsiyet (Barış Engin Aksoy, Çev.). İstanbul: Monokl Yayınları.
Carrigan, T., Connell, R. W. ve Lee, J. (1985). Towards a new sociology of masculinity. Theory and Society 14 (5): 551- 604.
Cengiz, K., Tol, U.U. ve Küçükural, Ö. (2004). Hegemonik Erkekliğin Peşinden. Toplum ve Bilim, 101: 50 – 71.
Connell, R. W. (1987). Gender and Power. Sydney, Australia: Allen and Unwin.
Connell, R. W. (2005). Masculinities, Second Edition. Berkeley ve Los Angeles: University of California Press.
Connell, R. W. ve Messerschmidt J. W., (2005). Hegemonic masculinity: rethinking the concept. Gender and Society, 19 (6): 829 – 859.doi: 10.1177/0891243205278639
Çarpar, M., ve Gönç Şavran, T. (2019). Beden, kültür ve erkeklik: vücut geliştirmenin eril bir alan olarak savunulması üzerine sosyolojik bir çalışma. Spor Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 264-288. doi: 10.25307/jssr.629092
Çeli̇k, Y., Doğan, S. ve Si̇vri̇, T. (2019). Wattpad romanlarında küresel hegemonik erkeklik: psikopat mafya. Masculinities: A Journal of Identity and Culture, (12), 82-128. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/mjic/issue/56066/770771
Demetriou, D. (2001). Connell’s concept of hegemonic masculinity: a critique. Theory and Society, 30 (3), 337-361. doi: 10.1023/A:1017596718715
Demiriz, G. ve Baran, B. (2018). ‘Babalık deneyimleri’nde erkekliklerin değiş(mey)en yüzü: blogger babaların anlatıları üzerinden bir analiz. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 17 (3), 1074-1089. doi: 10.21547/jss.365005
Demren, Ç. (2003). Erkeklik, ataerkillik ve iktidar ilişkileri. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi. Erişim:http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/erkek.htm.
Elgün, A. (2020). Erkek evreninde erkeklik biçimlerinin temsili: www.erkekadam.org üzerine nitel bir analiz. Erciyes İletişim Dergisi, 7 (2), 871-894. doi: 10.17680/erciyesiletisim.713519
Erbalaban Gürbüz, Ö. (2016). Korkuyorum Anne’de hegemonik erkekliğin yapı sökümü. Ankara Üniversitesi İLEF Dergisi, 3 (2), 125-142. doi: 10.24955/ilef.305517
Erdoğan, İ. (2014). Erkek dergilerinde sağlıklı erkek neden ideal erkektir? Men’s Health Dergisi'nde hegemonik erkeklik ve popüler sağlık söylemi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, Özel Sayı: 3 (Sağlık İletişimi), 133-154. Erişim: http://iletisimdergisi.gsu.edu.tr/tr/pub/issue/7383/96662
Ergut, F. (2004). Disiplinlerarasılık, teori ve tezden çıkmış kitaplar üzerine serbest vezinde yazılmış düşünceler. Toplum ve Bilim, 100, 39 -43.
Foucault, M. (2011). Entelektüel ve İktidar. Entelektüelin Siyasi İşlevi, seçme yazılar 1. (I. Ergüden, O. Akınhay ve F. Keskin, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Frank, B. W. (1993). The “new men’s studies” and feminism: Promise or danger? T. Haddad (Der.), içinde, Men and masculinities: A critical anthology (s. 333-343). Toronto: Canadian Scholars Press.
Gedi̇k, E., Çakır, H. ve Coşkun, A. (2020). Bir inşaa süreci olarak erkeklik: Yozgat örneği. Artvin Çoruh Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 84-95. doi: 10.22466/acusbd.747779
Gedizlioğlu, D. (2020). LGBTİ+ Hakları Alanında Çeviri Sözlüğü. Ankara: KaosGL.
Gön, A. (2019). Tepenin Ardı homososyallik, aile ve erkeklik. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi , 5 (1) , 53-74 . doi: 10.32001/sinecine.540678
Günay – Erkol, Ç. (2018). İllet, zillet, erkeklik: eleştirel erkeklik çalışmaları ve Türkiye’deki seyri. Toplum ve Bilim, 145, 6 - 32.
Güvenç Salgırlı, S. ve Yardımcı, S. (2011). Bu Sayıda… Toplum ve Bilim, 122, 3-8.
Hearn, J. (1996). Is Masculinity Dead? A Critique of the Concept Masculinity/Masculinities. M. Mac an Ghaill (Der.), içinde, Understanding Masculinities: Social Relations and Cultural Arenas (s. 202-217). Buckingham. UK: Open University Press.
Hearn, J. (2004). From hegemonic masculinity to the hegemony of men. Feminist Theory, 5(1), 49-72. doi: 10.1177/1464700104040813
Hearn, J. ve Collinson, D. L. (1994). Theorizing unities and differences between men and between masculinities. H. Brod ve M. Kaufman M. (Der.), içinde, Theorizing Masculinities. Thousands. Oaks, CA: Sage.
Karaduman, S. ve Adalı Aydın, G. (2017). Hegemonik erkekliğin medyadaki inşası ve temsili: Survivor 2017 program incelemesi. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 2 (2), 26-40. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbsjcs/issue/32859/340082
Kavasoğlu, İ. ve Yıkılmaz, A. (2018). Şampiyonluk ve yenilgi arasında bir kimlik: Wushu’da ğretilen erkeklik formları. CBÜ Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 13 (2), 318-341. doi: 10.33459/cbubesbd.463752
Kepekçi, E. (2012). (Hegemonik) erkeklik eleştirisi ve feminizm birlikteliği mümkün mü?. Kadın Araştırmaları Dergisi, 0 (11), Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/iukad/issue/737/7967
Keskin, F. (2005). Sunuş: özne ve Iiktidar. Özne ve İktidar (s.11-25). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Köten, E. ve Akdemi̇r, H. (2021). Rap müzikte toplumsal cinsiyet temsilleri: Toplumsal cinsiyet klişeleri, hegemonik erkeklik ve cinsiyetçilik. Lectio Socialis, 5 (1), 43-59. doi: 10.47478/lectio.839758
Kessler, S. J., Ashenden, D. J., Connell R. W. ve Dowsett, G. W. (1982). Ockers and disco-maniacs. Sydney, Australia: Inner City Education Center.
Laloğlu, P. (2018). Hegemonik erkeklik ve şiddet. Akademia Sosyal Bilimler Dergisi, Special Issue 1 (ASM5), 393-397. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/asj/issue/40224/479043
Martin, P.Y. (1998). Why can’t a man be more like a woman? Reflections on Connell’s masculinities. Gender & Society 12 (4), 472-74.
McCarry, M. (2007). Masculinity studies and male violence: Critique or collusion?. Women’s Studies International Forum, 30, 2007.
McMahon, A. (1993). Male readings of feminist theory: The psychologization of sexual politics in the masculinity literature. Theory and Society, 22: 675 – 695.
Messerschmidt, J. W. (2018). Hegemonic Masculinity: Formulation, Reformulation and Amplification. Lanham: Rowman & Littlefield.
Nas, A. (2017). Erkekler de ağlar, Ama… Axe reklamındaki hegemonik erkeklik eleştirisinin yorumlanma biçimleri. Erciyes İletişim Dergisi, 5 (2), 62-80. doi: 10.17680/erciyesakademia.312263
Oktan, A. (2013). Türk sinemasında hegemonik erkeklikten erkeklik krizine: Yazı-Tura ve erkeklik bunalımının sınırları. Selçuk İletişim 5 (2), 152 – 166. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/josc/issue/19016/200711
Onur, H. ve Koyuncu, B. (2004). Hegemonik erkekliğin görünmeyen yüzü: Sosyalizasyon sürecinde erkeklik oluşumları ve krizleri üzerine düşünceler. Toplum ve Bilim, 101, 31-49.
Özbay, C. (2013). Türkiye’de hegemonik erkekliği aramak, Doğu Batı 63: 185-204.
Özben, M. ve Youssouf, M. (2019). Hegemonik erkekliğin uzantısı olan onur kodları ve şiddet: Otomatik Portakal örneği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23 (1), 103-112. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/43928/538463
Özdemir, O. (2010). Tecavüzü, Hegemonik Erkeklik Zemininden Kavramak. Fe Dergi 2 (2010): 75-90.
Özkantar, M. (2019). Türk televizyonlarında yayınlanan gelin kayınvalide programları: Hegemonik erkeklik bağlamında bir inceleme. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4 (7), 16-35. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/akader/issue/44956/526325
Özküralpli, İ. (2012). Male as the victim of rape: An ontology of rape out of the ethical critique of power. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Toplumsal Düşünce Programı, İstanbul.
Özküralpli, İ. (2013). Bir desideratum olarak vatan kavramının tanzimat dönemi erkeklik kavramı inşasındaki rolü. Fe Dergi 5 (1).
Özküralpli, İ. (2020). Feminizm ve Erkeklik Çalışmaları İttifakına Dair. Feryal Saygılıgil ve Nacide Berber (Der.), içinde, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Feminizm, Cilt 10 (s. 579-587), İstanbul: İletişim Yayınları.
Pease, B. (2002). (Re)Constructing men’s interests. Men and Masculinities, 5. doi: 10.1177/1097184X02005002003
Petersen, A. (2003). Research on men and masculinities: Some implications of recent theory for future work. Men and Masculinities 6 (1), 54-69.
Repo, J. (2019). Unlearning Gender. The Philosopher. 107 (3). Erişim https://www.thephilosopher1923.org/repo.
Revel, J. (2012). Özne/Öznellik. Foucault Sözlüğü (Veli Urhan, çev.) (s. 101-103), İstanbul: Say Yayınları.
Spivak, G. C. (1996). Subaltern studies: Deconstructing historiography. D. Landry ve G. Maclean (Der.), içinde, The Spivak reader: Selected works of Gayati Chakravorty Spivak (s. 203-236) Londra: Routledge.
Steyn, M. (2012). The ignorance contract: Recollections of apartheid childhoods and the construction of epistemologies of ignorance. Identities: Global Studies in Culture and Power, 19 (1): 8 – 25.
Sullivan, S. ve Tauna, N. (2007), Introduction. S. Sullivan ve N. Tauna (Der.), içinde, Race and Epistemologies of Ignorance, Albany: SUNY Press.
Şenol, D, Çalar, V. (2018). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Batman’da Erkek Olmak. Toplum ve Kültür Araştırmaları Dergisi, (1), 1-16.
Türk, H. B. (2008). Eril tahakkümü yeniden düşünmek: Erkeklik çalışmaları için bir imkan olarak Pierre Bourdieu. Toplum ve Bilim, 112, 119 – 146.
Türkoğlu, B. (2014). Fay hattında erkeklikler: Çalışma ve işsizlik ekseninde erkekliğe bakış / Manhood on the Fault Line: Examining Manhood under the Frame of Working and Unemployment. Mülkiye Dergisi, 37 (4), 33-61. Erişim: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mulkiye/issue/43/224
Uluğ, Ö. M. (2015). “Soyadım kimliğimdir, evlenince kaybolmamalıdır”: Hegemonik erkeklik ile Medeni Kanun’un 187. maddesi arasındaki ilişkiye eleştirel bir bakış. Fe Dergi 7 (2), 48-58.
Ünal, B. (2018). The Post’ta kadın gazeteci imajı ve “Özgür Basın” miti. SineFilozofi, 3 (5) , 67-101. doi: 10.31122/sinefilozofi.422196
Ünlü, B. (2019). Türklük Sözleşmesi. Oluşumu, İşleyişi ve Krizi. Ankara: Dipnot Yayınları.
Waling, A. (2019). Rethinking masculinity studies: Feminism, masculinity, and poststructural accounts of agency and emotional reflexivity. Journal of Men’s Studies, 27 (1). doi: 10.1177/1060826518782980
Whitehead, S. M. (1998). Hegemonic masculinity revisited. Gender, Work and Organization 6 (1), 58-62.
Yüksel, E. (2013). Bir savaş anlatısı Olarak Nefes: Vatan Sağolsun ve hegemonik erkekliğin krizi1. Fe Dergi 5: 14-31.
Yüksel, E. (2019). Babalar ve Oğullar: 2000’ler Türkiye sinemasında erkeklik Krizi. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 4 (2), 41-67. Erişim https://dergipark.org.tr/tr/pub/sinecine/issue/44698/555186
Yürek, N. ve Balcı Karaboğa, F. (2018). Türkçe ders kitaplarında hegemonik erkeklik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (3), 956-987. doi: 10.17860/mersinefd.462815