II. Abdülhamid Döneminde Resim Sergileri ve Saray Tablo Koleksiyonu’nun Gelişimi

Bu makale, Osmanlı sarayında oluşturulmuş tablo koleksiyonunun II. Abdülhamid dönemindeki gelişimini ve bu gelişimin bir diğer somut göstergesi olarak sayıları belirgin bir şekilde artış gösteren resim sergilerini konu almaktadır. Topkapı Sarayı’ndan Dolmabahçe Sarayı’na taşınılması Batılılaşma sürecinin önemli bir adımı olurken yalnızca mekânsal bir değişime değil, temellenmeye başlayan bir düşünce ve görüş farklılığına da işaret etmiştir. Nitekim Avrupa saraylarıyla kurulmak istenen denklik fikrinden hareketle sarayın tefrişat programı değişiklik göstermiş, duvarlara asılacak resimler alınması ve tüm mekânın sanat eserleriyle tefriş edilmesi söz konusu olmuştur. Bu değişimin önemli aktörlerinden biri olan ve kendisi de bizzat resimle uğraşan Sultan Abdülaziz’in yaklaşımı resim faaliyetlerini doğrudan etkilediği gibi, kendisinden sonra gelecek olan II. Abdülhamid’in icraatlarına da temel teşkil etmiştir. Resim sanatının saray nezdinde açıkça desteklenmesi Saray Tablo Koleksiyonu’nun gelişmesine de imkân tanımıştır. O yıllarda resim odaklı etkinliklerin gözde mekânı Pera ise 1800’lerin ikinci yarısından itibaren adeta Batılı alışkanlıkların deneyimlendiği bir tür laboratuvar gibi hayli canlı bir kültürel ortama ve sanatsal üretim alanına evrilmiştir. Pera’daki bu elverişli atmosfer resim sergilerinin artışını olumlu yönde etkilemiş ve saray da bu üretimin en prestijli alıcısı olarak kendini konumlandırmıştır. Yaşanan hareketliliği bize anlatacak en somut kanıt ise yapılmış resimler ve bir kısmının kendine yer bulduğu Saray Tablo Koleksiyonu’dur

Anahtar Kelimeler:

Saray Tablo Koleksiyonu, II. Abdülhamid, Abdülaziz, Osmanlı Sarayı, Pera, II. Abdülhamid Dönemi Resim Sergileri, Tuval Resmi, Batılılaşma

This article is based on the progress of the Painting Collection in Ottoman palace during the reign of Abdülhamid II and the growing number of painting exhibitions as a solid evidence of this progress. Moving from the Topkapı Palace to the Dolmabahçe Palace was an important step in the Westernization process that emphasized not only a residential but also a mental change. The idea of catching a similarity with the European palaces altered the furniture arrangement of the palace, paintings were bought to hang on the walls and the whole palace was decorated with art objects. Abdülaziz , as one of the most important actors of this change and being a painter himself, affected painting activities and provided a basis to his successor Abdülhamid II . The support of the Palace in art also enabled the development of the Palace Painting Collection. As of the second half of the 1800s, Pera, the favorite milieu for painting-oriented activities, became an intense cultural environment and art production area, almost like a laboratory where Western habits were experienced. This atmosphere in Pera positively influenced the painting exhibitions and the Palace was positioned itself as the most prestigious buyer of this production. The paintings made at that period and the Palace Painting Collection which stores some of them are the proofs of this dynamism

Keywords:

Palace Painting Collection, Abdülhamid II, Abdülaziz, Ottoman Palace, Pera, Painting Exhibitions of the Abdülhamid II Period, Canvas Painting, Westernization,

PDF

___

Aksüt, Ali Kemali, Sultan Aziz’in Mısır ve Avrupa Seyahati, Ahmet Sait Oğlu Kitabevi, İstanbul 1944.
Çetinsaya, Gökhan, “Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniye- ti”, Cumhuriyet’e Devreden Düşünce Mirası: Tanzimat ve Meş- rutiyet’in Birikimleri, İletişim Yayınları İstanbul 2001.
Eldem, Edhem, Osman Hamdi Bey Sözlüğü, Kültür ve Turizm Ba- kanlığı, Ankara 2010.
____________, “Osman Hamdi Bey’in ‘Karanlık’ Yılları (1871- 1881)”, Millî Saraylar Dergisi, S. 17, 2019.
Georgeon, François, Sultan Abdülhamid, İletişim Yayınları, İstan- bul 2003.
Germaner, Semra, “Batı’ya Yolculuk Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni”, Batı’ya Yolculuk Türk Resminin 70 Yıllık Serüveni (1860-1930), Sakıp Sabancı Müzesi, İstanbul 2009.
Germaner, Semra - Zeynep İnankur, Oryantalizm ve Türkiye, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul 1989.
______________________________, Oryantalistlerin İstanbulu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2002.
Giray, Kıymet, Türkiye İş Bankası Resim Koleksiyonu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2000.
Göncü, T. Cengiz, “Osmanlı Sarayında Resim Sanatının Himaye- sinin Simgesi Olarak Resim Odası ve Görev Alan Sanatçılar”, Millî Saraylar Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 9, 2012.
Gören, Ahmet Kamil, 50. Yılında Akbank Resim Koleksiyonu, Ak- bank Kültür ve Sanat Müdürlüğü, İstanbul 1998.
_________________, “(Şeker) Ahmed Paşa’yı Yazmak: Zaman- dizinsel Bir Deneme”, Şeker Ahmed Paşa (1841-1907), TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul 2008.
_________________, “(Şeker) Ahmed Paşa’yı Yazmak (1841- 1907)”, Şeker Ahmed Paşa (1841-1907), TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul 2008.
İnalcık, Halil, Şâir ve Patron, Patrimonyal Devlet ve Sanat Üzerin- de Sosyolojik Bir İnceleme, Doğu Batı Yayınları, Ankara 2013.
Kaya, Gülsen Sevinç, “Dolmabahçe Sarayı için Goupil Galeri- si’nden Alınan Resimler”, Osmanlı Sarayı’nda Oryantalistler, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul 2006.
_________________, Milli Saraylar Tablo Koleksiyonu, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul 2010.
_________________, “Padişahın Ressam Kulları”, İhtişam ve Te- vazu Padişahın Ressam Kulları, TBMM Milli Saraylar, İstan- bul 2012.
Küçükhasköylü, Nurdan, “Osmanlı Sarayında Ermeni Ressamlar: Manas Ailesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergi- si, S. 28, 2011.
___________________, “Antranik Efendi: The 19th Century Ot- toman Court Painter”, The Journal of Academic Social Science, S. 12, 2015.
Makzume, Erol, “İtalyalı Oryantalistlerin Doğu Sevdası”, Osman- lı Topraklarında İtalyan Oryantalistler, TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul 2007.
Necipoğlu, Gülru, “Süleyman the Magnificent and the Represen- tation of Power in the Context of Ottoman-Hapsburg-Papal Rivalry”, The Art Bulletin, S. 71, 1989.
Osmanoğlu, Ayşe, Babam Sultan Abdülhamid (Hatıralarım), Sel- çuk Yayınları, İstanbul 1984.
Özlü, Nilay, “Merkezin Merkezi: Sultan II. Abdülhamid Döne- minde Yıldız Sarayı”, Toplumsal Tarih, S. 206, 2011, s. 10.
Renda, Günsel, “Tasvir-i Hümayun (1800-1922): Portrenin Son Yüzyılı”, Padişahın Portresi Tesavir-i Al-i Osman, Türkiye İş Bankası, İstanbul 2000.
____________, “Avrupa ve Osmanlı: Sanatta Etkileşim”, Osmanlı Uygarlığı, c. 2, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2004.
____________, “Resim ve Heykel”, Osmanlı Uygarlığı, c. 2, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2004.
____________, “Osmanlı Sarayında Avrupalı Sanatçılar 19. Yüz- yılda Yeni Bir Hanedan İmgesinin Yayılımı”, Mekânın Poetika- sı, Mekânın Politikası: Osmanlı İstanbulu ve Britanya Oryanta- lizmi, Pera Müzesi Yayınları, İstanbul 2011.
Roberts, Mary, “Gérôme in Istanbul”, Reconsidering Gérôme, The J. Paul Getty Museum, Los Angeles 2010.
____________, “Ottoman Statecraft and the ‘Pencil Of Nature’ Photography, Painting and Drawing at the Court of Sultan Abdülaziz”, Ars Orientalis, S. 43, 2013.
Sinanlar, Seza, Pera’da Resim Üretim Ortamı 1844-1916, Yayım- lanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul 2008.
Sinanlar Uslu, Seza, “Adolphe Thalasso’nun Gözünden Meşruti- yet’in Osmanlı Sanat Ortamına Yansımaları 1908-1914”, Sem- ra Germaner Armağanı, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniver- sitesi Yayınları, İstanbul 2014.
Thalasso, Adolphe, Osmanlı Sanatı: Türkiye’nin Ressamları, İstan- bul Büyükşehir Belediyesi, İstanbul 2008.
Tollu, Cemal, Şeker Ahmet Paşa, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1967.
Ürekli, Fatma, Sarayın Başressamı Fausto Zonaro: İkbâlden İdbâ- ra, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2017.
Yetik, Sami, Ressamlarımız, Güzel Sanatlar Birliği Resim Şubesi, İstanbul 1940.
Zonaro, Fausto, Abdülhamid’in Hükümdarlığında Yirmi Yıl: Fa- usto Zonaro’nun Hatıraları ve Eserleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2008.