KANAVİÇE NAKIŞLARINDA GÖRÜLEN GEYİK MİTİ

Geyik, eski çağlardan bu yana pek çok kültürde üzerine kutsallık yüklenmiş bir hayvandır. Türk kültür hayatında da önemli bir yer tutan geyik, kutsal bir hayvan olarak kabul edilmiştir. Bozkurt gibi bazı Türk boylarının sembolü olmuştur. Bozkır kültüründe geyik; ana tanrıça, yaradılış, doğum, ölüm, üreme ve koruyucu ruh’ın sembolü yani yaşamın kaynağı olarak kabul edilmiştir. Anadolu’da çeyiz kültürünün önemli bir parçası olan kanaviçe işlemelerinde de geyik figürü sıklıkla kullanılmıştır. Araştırmanın konusu, ana teması geyik olan kanaviçe desenlerinin tespit edilerek sembolik anlamının araştırılması olarak belirlenmiştir. Çalışmada 26 adet ana teması geyik olan kanaviçe nakışına ulaşılmıştır. Ulaşılan kanaviçe nakışlarında geyik-ağaç ve kuş genellikle birlikte stilize edilmiştir. Sonuç olarak; binlerce yıl önce üretilmiş bilgi ve deneyimleri içinde gizleyen mitolojiler temel öğelerinden fazla kayıplar vermeden günümüze kadar gelmişlerdir. Bunda kutsallığın ve son derece önemli bilgileri içeriyor olmalarının önemi büyüktür. Mitolojik efsaneler ve hikayeler karmaşık gibi görünse de sembolik şifreler ile bize dün yaşamış insanlar hakkında pek çok bilgi sunmaktadır. Anadolu kadını kültürel aktarımla gelen geyik mitini kanaviçe nakışlarına taşımıştır. Bu nakışları bebek yastıklarında bebeği için, karyola takımlarında kendisi ve soyun devamını sağlamada manevi araç olarak görmüştür. Duvar halılarında işlenen geyik figürü haneyi kötü ruhlardan korumuştur. Bu nedenle Anadolu’da halen sevilen ve saygı duyulan bir hayvan olan geyik Türk Mitolojisinde incelemeye değer önemli bir semboldür.

___

  • 1. Altun, Gülizar.,(2004). “Konya Meram İlçesi Karadiğin Kasabasında Kanaviçe İşlemeler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 11, s.56.
  • 2. Anonim,(1971). “Kanaviçe”, Meydan Larousse, C. 6, İstanbul.
  • 3. Alp, K, Özlem,. (2009). ‘Orta Asya’dan Anadolu’ya Kültürel Sembollere Giriş’, Eflatun Yayınevi.
  • 4. Arseven, C. Esad. (1985). ‘Sanat Ansiklopedisi. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, Cilt2.
  • 5. Atnur, Gülhan.(2005). “Kozı Körpeş ile Bayan Sulu Destanında Geyik Motifi”. TEAD, 213-222.
  • 6. Ateş, Mehmet.,(2002). ‘Mitolojiler ve Semboller Ana Tanrıça ve Doğurganlık’, Milenyum Yayınları.
  • 7. Aytaş, Gıyasettin. (1999). “Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve Haza Destan-ı Geyik”. Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi Kış, S 11, 161-170.
  • 8. Aytaş, G. (1999). ‘Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi’, Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Kış, S.12, s.1.
  • 9. Barışta, H. Örcün. (1997). ‘Türk İşlemelerinden Teknikler.’ Ankara: Gazi Üniversitesi Mesleki Yaygın Eğitim Fakültesi Yayın No:2.
  • 10. Bars, Mehmet E., (2014). ‘’Türk Kültüründe Ağaç Kültü ve Şor Kahramanlık Destanlarına Yansımaları’’, The Journal Of Acedemic Social Science Studies, S. 27, Erzurum,2014, s. 385