GELENEKSEL TÜRK SİRKİ VE ESKİ TÜRKLERDE ŞENLİK GELENEĞİ

Sirk eğlenceli ve görkemli olduğu kadar, merak uyandırıcı tarihe de sahiptir. Dünyanın her kültüründe bir şekilde kendini gösteren sirk, günümüz sirk anlayışına benzer şekliyle ilk kez Anadolu topraklarında görüldüğü söylenebilir. Bu makale ile arkeolojik kalıntılarda sirk eğlenceleri araştırılmış, Anadolu kültürü ile bağı ortaya konmuştur. Türk kültürüne yabancıymış gibi görünen sirkin, Şaman törenlerindeki akrobasi performansları ile olan benzerliği üzerinde durulmuştur. Ancak günümüz sirk performansı ile Şaman törenleri benzerliğinin, sirkin bu tören kültüründen doğduğu anlamına gelmeyeceğini de belirtmek gerekir. Bu makale ile Sirk sözcüğünün gerek etimolojik kökeni gerekse performans içeriği ile Anadolu ve Türk kültürü arasındaki bağı irdelenmiş ve belgelendirilmiştir. Ancak bu makale sirki, Türk ve Şaman kültüründen doğduğunu değil, bu kültürlere yabancı olmadığını savunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Sirk, Türk kültürü, Şaman törenleri, Anadolu, arkeolojik kalıntılar

PDF

___

And, M. (1982). Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
And, M. (1985). Geleneksel Türk Tiyatrosu / Köylü ve Halk Tiyatrosu Geleneği. Ankara: İnkilâp Kitabevi.
Ames, C. S. (2016). Rome’s seat of passion: An assessment of the archeology and history of the Circus Maximus. Cogent Arts & Humanities (2016), 3: 1168906, 1-14.
Atkin, N. J. (2020). From high-flying trapeze to highly infectious disease: The history of dermatology in the circus. Clinics in Dermatology, Elsevier Inc. All rights reserved. https://doi.org/10.1016/j.clindermatol.2020.08.002, 2-6.
Bakanlığı, K. (?). Geleneksel Türk Tiyatrosu. Kültür Bakanlığı: https://aregem.ktb.gov.tr/TR-12743/geleneksel-turk-tiyatrosu.html adresinden alındı
Bars, M. E. (2018). Maaday-Kara Destanı'nda Şamanist Dünya Tasarımı. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı Number 22, DOI:10.9775/kausbed.2018.022, 317-336.
Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi1. Ontolojik ve Epistomolojik Bağlamda Türk Mitolojisi. Ötüken Yayınları, İstanbul.
Baykara, T. (2000). Türklerde Şenlikler, Kutlamalar, Toylar ve Eğlenceler. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı, Cilt 12, Sayı 36, 867-880.
Charlton T. Lewis, C. S. (2021, 02 19). A Latin Dictionary . circus: http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3Dcircus adresinden alındı
Çınar, A. (2020). Tarihte Kaybolmuş Bir Medeniyet: Etrüskler ve Etrüsk Dini . BELLETEN 84 , 43-74.
Çevikavak, C. (2018). Gösteri Sirkleri ve Sirk Tiyatroları. Academia: https://www.academia.edu adresinden alındı
Demirbilek, S. (2020). Uygur Harfli Oğuz Kağan Destanı İle Orhon Yazıtlarında Bozkır Kültürüne Ait Unsurlar. Millî Folklor, 125, Bahar, 60-70.
Erkmen, S. E. (2019). Erken Dönem Osmanlı Süvari Tipinin Bir Menşei Olarak Alplık / Bahadırlık / Gazilik Geleneği. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi / Journal of Turkish History Researches, Yıl/Vol. 4, Sayı/No. 2 Güz, 174-203.
Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. Kabalcı Yayınları, İstanbul.
Gökçek, L. G. (2018). Sumer ve Türk Dilleri Arasındaki Söz Dizimi ve Bazı Eklerin Benzerlikleri Üzerine Bir Değerlendirme. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 5 (17 Ek Özel Sayı), 231-253.
Görkem, İ. (1992). Türk Dünyasında Yas Törenleri ve Ağıtlar. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi Sayı: 77.
Harari, Y. N. (2017). Hayvanlardan Tanrılara Sapiens, İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi. İstanbul: Kolektif Kitap. 40. Baskı.
Kurt, T. K. (2013). Türk Spor Tarihi. Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu.
Labecka-Koecherowa, M. (1995). Şaman Ayini Yeniden Yapılanma Deneyi. Tiyatro Araştırmaları Dergisi 1995; (12), 77-98.
Mandaloğlu, M. (2012). İslamiyetten Önce Türklerde Toplantı ve Törenler. TSA, Sayı, 2, 211-232.
Nalbant, B. Ö. (2010). Oğuz Söcüğünün Kökeni Üzerine Yeni Düşünceler. Türkbilig, , 47- 59.
Nutku, Ö. (?). Masa Dergisi. Tiyatro ve Sirk: http://masadergi.com/tiyatro-ve-sirk/ adresinden alındı
Olgun, S. (2018). "Padişahım Çok Yaşa!” Sosyal ve Siyasî Yönleriyle II. Abdülhamid İçin Yapılan Doğum Günü Kutlamaları. Akademik Bakış, Cilt, 11, Sayı, 23., 111-137.
Ögel, B (1993). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). I. Cilt. 2. Baskı. TTK Basım evi, Ankara.
Posey, J. L. (2018). Windows on history: photographs from the Ringling Circus Museum. Early Popular Visual Culture, 16:3, DOI: 10.1080/17460654.2019.1569863, 301-316.
Saltuk, S. (2001). Antik Çağda Hipodromlar ve Circuslar. İstanbul: Ege Yayınları.
Sekmen, M. ,. (2014). Türk Gösterim Sanatlarında Sirk. Sanat ve Tasarım Dergisi , 7 (7), DOI: 10.20488/austd.52067, 19-30 .
Sipahi, T. İ. (2014). Son Yıllardaki Çalışmaların ve Buluntuların Işığında Eski Hitit Kabartmalı Vazoları Üzerine Değerlendirmeler. Anatolia, 40, 21-46.
St Leon, M. (1999 ). Yankee Circus to the Fabled Land: The Australian- American Circus Connection . Journal of Popular Culture, Summer99, Vol. 33 Issue 1, 77-89.
Ümit, N. M. (2014). Minyatürlerde Gösteri̇ Sanatları: Nakkaş̧ Osman’ın Tasvı̇rlerı̇yle Onaltıncı Yüzyıldan Örnekler . Art Sanat, 2, 129-145.
Ünal, A. (2011, 10 15). Sirk Kültürünün Atası Hititler. hitit.edu.tr: http://www.hitit.edu.tr/Haberler/2011/10/15/sirk-kulturunun-atasi-hititler adresinden alındı
Wikipedi. (2020, 11 06). Yuğ. wikipedia.org: https://tr.wikipedia.org/wiki/Yuğ adresinden alındı
Wikipedia. (2020, 11 3). Türk Tiyatrosu. Wikipedi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Türk_tiyatrosu adresinden alındı
Yalçın, S. (2010, 11 22). Tiyatro Dünyası. Anadolu Sirk Tiyatrosu Kuruldu : http://www.tiyatrodunyasi.com/haberdetay.asp?haberno=4274 adresinden alındı