Türkçe atasözlerinde iletişim olgusunun izleri ve sosyo-kültürel çıkarımları

Atasözleri, bir toplumun kültürel kodlarına, davranış kalıplarına, çeşitli konulardaki kabullerine ve tasavvurlarına ilişkin önemli bir referans olan folklor ürünleridir. Bu ürünler, sosyal hayatın tasarımından eğitim anlayışına, toplumsal cinsiyetten ötekileştirme eğilimlerine ve yönetim paradigmasından otorite kullanımına kadar çok çeşitli konularla ilgili olabilir. Bu konulardan birisi de iletişim olgusu ve iletişim edimleri olarak ele alınabilir. Dolayısıyla, atasözlerinde iletişim olgusunun nasıl anlamlandırıldığına ve toplumsal açıdan makbul sayılan, onanan ve önerilen iletişim edimlerinin izlerine ilişkin ipuçları bulmak mümkündür. Bu ön kabulden hareketle; Türkçe atasözlerinde iletişim olgusu ve iletişim edimlerine ilişkin açık ya da örtük gönderimlerin ortaya çıkarılması, çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, söz konusu araştırma, atasözleri üzerinden Türk toplumunun iletişimsel açıdan anlam haritasının ortaya çıkarılmasına önemli bir katkı sağlamaktadır. Bu bağlamda, Türk Dil Kurumunun atasözleri ve deyimler sözlüğünde belli kelimeler üzerinden tarama yapılmış ve konuyla ilgili bulunan 77 atasözüne yönelik tema analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırma bulguları, bazı atasözlerinde söylenen sözün niteliği ve doğurduğu sonuçlar üzerinden sözlü iletişimin öneminin ortaya konduğunu göstermiştir. Diğer taraftan, bazı atasözlerinde de susma, dinleme ve az konuşma gibi iletişim edimleri üzerinden sözsüz iletişimi olumlayan bir söylemin yer aldığı ortaya çıkmıştır. Görsel iletişime yönelik atasözlerinde ise insanların dış görünüşleriyle ve giyim kuşamlarıyla değerlendirilmemesi gerektiğine ilişkin gönderimler tespit edilmiştir.

Traces of communication phenomenon in Turkish proverbs and their socio-cultural inferences

Proverbs are folkloric products with important references to cultural codes, behavioral patterns, suppositions related to various issues, and imagination of a society. These products may relate to count- less topics from the notions of social life, up to approaches to education and social gender issues, from otherization tendencies to paradigms for governance and applications of authority. A particular topic among them is the phenomenon of communication and communication acts. Therefore, proverbs can be scanned for clues explaining communication phenomena, socially approved and proposed commu- nication acts. Starting from this presupposition, the essential aim of the study is the communicational phenomena in Turkish proverbs and to explore explicit and/or hidden messaging related to communica- tional acts. In this sense, this study is a significant contribution to the formation of a map of communi- cational semantics of the Turkish society. In this respect, we browsed the proverbs and idioms diction- ary of The Turkish Language Association for certain words and conducted thematic analysis of the 77 proverbs that were found in this relation. We found that while many proverbs exerted the importance of verbal communication in relation to the attributes of the utterance and its implications; many other proverbs exhibited a rhetoric that affirmed nonverbal communication acts like silence, listening, and reticence. On the other hand, proverbs on visual communication featured messages that proposed that people should not be judged over their appearance and dressing. Key Words

PDF

___

Akbay, Okan Haluk. Japon Atasözlerinde Kadın İmgesi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi 6. (Haziran 2012):145-158.
Akın, Adnan. Doğudan Batıdan: Bir Kültür Öğesi Olan Türk Atasözlerinin Yönetim Paradigmaları Açısından İncelenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi. 5(2). (2008): 1-29.
Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri, Deyimler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten-1962, Ankara: TDK Yayınları, 1988.
Arewa, E. Ojo, Alan Dundes. Proverbs and the Ethnography of Speaking Folklore. American Anthropologist 66(6), Part 2: The Ethnography of Communication, (Dec., 1964): 70-85.
Aziz, Aysel. İletişime Giriş (Genişletilmiş 3. Basım). İstanbul: Hiperlink Yayınları, 2010.
Baltaş, Acar. Türk Kültürü Ekip Çalışmasına Ne Kadar Yatkın? 10.01.2000 (30.04.2013). _____http://www.acarbaltas.com /makaleler_detay.php?id=52 > Başgöz, İlhan. Atasözleri hakkında atasözleri ya da Atasözlerinin toplumsal anlamı. (çev. Nurdan Tuhfe Toçoğlu), Millî Folklor 18(70). (2006): 85-91.
Bingöl, Başak. Türk AtasözlerindekiÖtekileştirme Eğilimi. Millî Folklor 17(67). (2005): 70-73.
Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
Dik, Tuba. Atasözlerinde Adil Dünya İnancı. Millî Folklor 22(88). (2010): 28-32.
Duman, Mustafa. Türk Atasözlerinde Ölüm. Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı. (ed. Alimcan İnayet- Zeki Kaymaz) İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi, 2012: 97-108.
Erdoğan, İrfan ve Korkmaz, Alemdar. Öteki Kuram: Kitle İletişimine Yaklaşımların Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Ankara: Erk Yayınları, 2002.
Erdoğan, İrfan. İletişimi Anlamak. Ankara: Erk Yayınları, 2002.
Erginer, Güzide. Atasözlerinde Sosyal Hayat. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hatay: Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
Fiske, John. İletişim Çalışmalarına Giriş (ikinci basım). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları. 2003.
Gudykunst, William B. Cultural Variability in Communication: An Introduction. Communication Research (24). (1997): 327-348.
Gürel, Emel ve Merba Tat. Bir İletişim Edimi Olarak Dinleme ve Türkçede Bulunan Dinleme Temalı Atasözleri ile Deyimler Üzeri- ne Bir İçerik Analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 5(23). (Güz 2012): 276- 297.
Güngör, Nazife. İletişime Giriş. Ankara: Siyasal Kitabevi. 2011.
Güngör, Nazife. İletişim. Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi. 2011.
Güvenç, Bozkurt. Kültürün ABCsi (2. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2002.
Hall, Edward T. The Silent Language. New York:Doubleday, 1959.
Hall, Edward T. ve Mildred Reed Hall. Hidden Differences. Doing Business with the Japanese. New York: Anchor Books, Doubleday, 1987.
Hofstede, Geert. Motivation, Leadership, and Organization: Do American Theories Apply Abroad? Organizational Dynamics 9(1). (1980): 42-63.
Hofstede, Geert. The Cultural Relativity of Organizational Practices and Theories. Journal of International Business Studies 14(2). (1983): 75-89.
Hofstede, Geert. Dimensionalizing Cultures: The Hofstede Model in Context. Online Readings in Psychology and Culture 2(1). (2009): 1-13.
Kartarı, Asker. Farklılıklarla Yaşamak. Kültürlerarası İletişim. Ankara: Ürün Yayınları,2001.
Keklik, Belma. Öğretim Üyelerinin Dış Görünüşlerinin Öğrenciler Tarafından Algılanma Biçiminin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi 4(3). (2012): 129-141.
Keser, Nilüfer ve Nilüfer Voltan-Acar. Türk Atasözlerinde Bilişsel Çarpıtmalar. Akademik Bakış Dergisi. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi (35). (Mart-Nisan 2013): 1-20.
Meydan, Cem Harun ve Mustafa Polat. Liderlerin Güç Kaynakları Üzerine Kültürel Bağlamda Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 65(4). (2010): 124-140.
Nishimura, Shoji, Nevgi, Anne ve Seppo Tella. Communication style and cultural features in high/low context communication cultures: A case study of Finland, Japan and India. Proceedings of a subject-didactic symposium in Helsinki on Feb. 2 Part 2. (2008): 783-796.
Onan, Bilginer. Türk Atasözlerinde Dil Farkındalığı ve İşlevsel Dil Kullanımı. Millî Folklor 23(91). (2011): 91-100.
Oskay, Ünsal. İletişimin A B Csi (Altıncı Basım). İstanbul: Der Yayınları, 2011.
Oskay, Ünsal. XIX. Yüzyıldan Günümüze Kitle İletişiminin Kültürel İşlevleri (Dördüncü Basım). İstanbul: Der Yayınları, 2000.
Özkan, Bülent ve Ayşe Eda Gündoğdu. Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Türkçede Ata- sözleri ve Deyimler. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 6(3). (Summer 2011): 1133-1147.
Sargut, Selami A. Kültürler Arası Farklılaşma ve Yönetim (3. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2010.
Tanrıkulu, Taşkın. Türk Atasözlerinde Gerçeklik Terapisi. Millî Folklor 23(90). (2011): 86-92.
Tüm, Gülden. Atasözlerinin Değişik Kültür ve Dilleri Anlamadaki Rolü. Turkish Studies. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 5(4). (2010): 663-678.
Yılmaz, Muhsin. Türkçe Atasözlerinde Eğitim Anlayışı. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 33(1). (2000): 137-145. http://www.tdk.gov.tr, ilk erişim tarihi 10.02.2013.