TÜRK KÜLTÜRÜNDE BİR MİRAS OLARAK BOCUK GECESİ RİTÜELİ İÇERİĞİ: FENOMENOLOJİK BİR ARAŞTIRMA

Kültür yıllar boyunca harmanlanan ve gelişen bir kavramdır. Sahip olduğu özellikler nedeniyle oldukça kapsamlı olup, kültüre ait araştırmalar da son derece önemli hâle gelmiştir. Tarih boyunca Trakya ve Anadolu topraklarında birçok medeniyet yaşamıştır. Bu nedenle oluşan kültürel çeşitlilik neticesinde farklı inanışlar, ritüeller, kutlamalar ve gelenekler oluşmuştur. Kültürel miras ögelerinin yaşatılması ve gelecek nesillere akta- rılması oldukça önemlidir. Bu ögelere örnek olarak mimari yapılar, anıtlar, gelenekler, törenler, mutfak kültür- leri, el sanatları, festivaller, ritüeller, inançlar, yaşam biçimleri sayılabilir. Nesilden nesile aktarılan sözlü kültür değerlerinin, zamanla kültürel miras ritüellerine dönüşmesi mümkündür. Trakya ve Balkan kültürünün sahip olduğu kültürel miras zenginliklerinden biri de Bocuk Kültürü-Bocuk Gecesi’dir. Bu çalışma kapsamında Bo- cuk Gecesi ele alınmıştır. Bocuk Gecesi hemen hemen tüm toplumlarda farklı şekillerde gerçekleştirilen bir ritüel hâline gelmiştir. “Bocuk”, korkulan bir varlık, yılın en soğuk gecesinde ortaya çıkan bir kadın, beyazlar içerisinde gezen bir yaratık şeklinde yorumlanmaktadır. Bu çalışmanın amacı Trakya bölgesi ile özdeşleştirilen ve toplumsal yaşamın kültürel dinamiklerinden biri hâline gelen Bocuk Gecesi’nin inanış içeriğinin, anlamının ve bu geceye ait ritüellerinin kayıt altına alınarak incelenmesi şeklinde belirlenmiştir. Bocuk fenomenine ilişkin bireysel algıların anlamlandırılması amacını güden çalışmada nitel araştırma desenlerinden fenomenoloji deseni tercih edilmiştir. Deneyimlerin özüne ulaşabilmek ve katılımcıların yaşantı örüntülerine erişebilmek için Trakya bölgesinde yaşayan kişiler ile derinlemesine görüşmeler yapılmış ve elde edilen veriler betimleyici analize tabi tutulmuştur. Bulgulara göre Bocuk Gecesi inanışının kültürel içeriği “geleneksel kökeni yorumlama” ve “mo- dern anlamı tanımlama” olarak iki temel tema altında toplanmıştır. Verilen cevaplar doğrultusunda Bocuk Ge- cesi’nde yapılan ritüellerin içerikleri de “benimsenmiş alışkanlıklar ve kutsallaştırılmış davranışlar” boyutlarına ayrılmıştır. Bocuk Gecesi ritüelinin kökeninin, Rumlar ve Türklerin birlikte yaşadıkları dönemlere kadar uzan- dığı görülmektedir. Günümüzde Bocuk Gecesi “kış aylarının sert gecesi, kış festivali, yerel cadılar bayramı, dışarı çıkılması yasak olan gece, ineklere ve çocuklara zarar verilen gece” olarak isimlendirilirken, bu gece “bolluk-bereketi çağırma ve yeni yılda kötülüklere karşı korunma sağlandığı gece” olarak da nesilden nesile aktarılmıştır. Bocuk Gecesi, yerel halka birçok fayda sağlamıştır. Elde edilen görüşme sonuçlarına göre; bu ritüelle birlikte bölge halkı ve esnafı, gerek yerel ürünler üreterek gerekse evlerini konaklama birimlerine dö- nüştürerek önemli bir ekonomik gelir elde etmeye başlamıştır. Sosyo-kültürel anlamda ise köyde de söz konusu gecede yapılan ritüeller sayesinde birliktelik sağlanmıştır. Ayrıca, Bocuk ritüeline ait toplumsal işlevin çözüm- lemeleri sonucunda Bocuk ritüelinin bölgede ekonomik gelişmeye, sosyo-kültürel yapıya, grup bilincine ve turizmin gelişimine katkı sağladığı ortaya çıkmıştır.

Ritual Content of Bocuk Night As a Heritage In Turkish Culture: A Phenomenological Research

Culture is a concept that has been blended and developed over the years. Due to its features, it is very comprehensive and cultural research has become extremely important. Throughout history, many civilizations lived in Thrace and Anatolia. Therefore, beliefs, rituals, celebrations and traditions have occurred as a result of cultural diversity. It is very important to keep cultural heritage elements alive and pass them on to future gen- erations. Examples of these elements are architectural structures, monuments, traditions, ceremonies, culinary cultures, crafts, festivals, rituals, beliefs, lifestyles. It is possible that oral cultural values, which are passed down from generation to generation, turn into cultural heritage rituals over time. One of the cultural heritage riches of Thrace and Balkan culture is the Bocuk culture-Bocuk night. Bocuk night has become a ritual performed in different ways in almost all societies. "Bocuk" is interpreted as a feared being, a woman emerging on the coldest night of the year, a creature wandering in whites. The aim of this study is determined as the examination of the content, meaning and rituals of this night, which was identified with the Thrace region and became one of the cultural dynamics of social life. In the study aiming to make sense of individual perceptions about Bocuk phe- nomenon, phenomenology pattern has been preferred among qualitative research patterns. In order to reach the essence of experiences and access the participants' life patterns, in-depth interviews were made with the people living in the Thrace region and the data obtained were subjected to descriptive analysis. According to the find- ings, the cultural content of Bocuk night belief was gathered under two basic themes as “interpreting traditional origin” and “defining modern meaning”. In line with the answers given, the contents of the rituals performed on the Bocuk night are also divided into the dimensions of "adopted habits and sanctified behaviors". It is seen that the origin of the Bocuk night ritual dates back to the times when Greeks and Turks lived together. Today, Bocuk's night is called “the harsh night of the winter months, the winter festival, the local Halloween, the night that is forbidden to go out, the night where the cows and children are harmed”, this night is also called “the abundance-calling the abundance and protection against evil in the new year” passed down from generation to generation. Bocuk's night has brought many benefits to the local people. According to the results of the inter- view; with this ritual, the people and tradesmen of the region have started to generate significant economic income both by producing local products and turning their homes into accommodation units. In the socio-cul- tural sense, unity was achieved in the village thanks to the rituals held in the night. In addition, as a result of the analysis of the social function belonging to the Bocuk ritual, it is revealed that the Bocuk ritual contributed to the economic development, socio-cultural structure, group awareness and the development of tourism in the region.

PDF

___

Artun, Erman. “Tekirdağ Âdetlerinden “Bocuk Gecesi ve Sedenka”. Türk Kültürü Araştırmaları 29/1-2 (1993): 34-51.
Basmacı, Devra. “Kültürel Mirasın Korunmasında Yerel Yönetimlerın Rolü: Beyoğlu Belediyesi Örneği”. Au- rum 1(2-2017): 77-90.
Baş, Türker ve Akturan, Ulun. Sosyal Bilimlerde Bilgisayar Destekli Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seç- kin Yayıncılık, 2017.
Binan Ulusoy, Demet. “Tarihi ve Mimari Kültürel Miras Alanlarının Sürdürülebilir Korunması”. Şehir & Top- lum 9 (Aralık-2017): 23-32.
Cesur Çilingir, Sevgül. “Hitit Ritüellerinde Şiddetin Kutsallaştırılması”. Aktüel Arkeoloji 2016: 40-50.
Creswell, John W. Araştırma Deseni Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları. (çev. Selçuk Beşir Demir) Ankara: Eğiten Kitap, 2016.
Çamlıcam. https://camlicam.tr-2020 Erişim Tarihi: 12.06.2020.
Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. https://edirne.ktb.gov.tr/TR-151944/camlica-koyunde-bocuk-gecesi-et- kinligi-yapildi.html-2016 Erişim Tarihi: 12.06.2020.
Encyclopaedia Britannica. Ritual. https://www.britannica.com/topic/ritual. Erişim Tarihi: 04.02.2020.
Giovagnoli, Raffaela. “From Habits to Rituals”. Digitalisation For A Sustainable Society Sweden, 12-16 June 2017.
Hall, Edward Twitchell ve Hall, Mildred Reed. Understanding Cultural Differences. Intercultural Press, 1990.
Husserl, Edmund. Kesin Bir Bilim Olarak Felsefe. (çev.Tomris Mengüşoğlu) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
Karaman, Kasım. “Ritüellerin Toplumsal Etkileri”. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 21 (Mayıs-2010): 227-236.
Kılıç, Selim. “Kappa Testi”. Journal of Mood Disorders 5 (3-2015):142-143.
Kirshenblatt-Gimblett, Barbara. Destination Culture: Tourism, Museums and Heritage. Berkeley: University of California Press, 1998.
Kutlu, İhsan. “Rasyonel Ritüeller: Modern Dünyadan Rasyonel Ritüel Örnekleri”. II. Türkiye Lisanüstü Çalış- maları Kongresi, 2013: 63-75.
Kümbetoğlu, Belkıs. Sosyolojide ve Antropolojide Niteliksel Yöntem ve Araştırma. İstanbul: Bağlam Kitapevi, 2005.
Landis, J. Richard ve Gary G. Koch. “An Application of Hierarchical Kappa-Type Statistics in The Assessment of Majority Agreement Among Multiple Observers”. Biometrics 33(2-1977): 363-374.
Logan, William. “Cultural Diversity, Cultural Heritage And Human Rights: Towards Heritage Management as Human Rights-Based Cultural Practice”. International Journal of Heritage Studies 18(3-2011): 231-244.
Merriam, Sharan. B. Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (çev. Selahattin Turan) Ankara: Nobel Yayıncılık, 2015.
Nuryanti, Wiendu. “Heritage and Postmodern Tourism”. Annals of Tourism Research 23(2-1996): 249-260.
Olgun, Hakan. “İbadet, Ritüel ve Kurban”. Milel ve Nihal 13(2-2016): 83-99.
Özdemir Dağıstan, Melike. “Türkiye’de Kültürel Mirasın Korunmasına Kısa Bir Bakış”. Planlama (1-2005): 20-25.
Peckham, Robert Shannon. Rethinking Heritage: Cultures and Politics in Europe. London, 2003.
Sarıtaş, Süheyla ve Hacıoğlu, Ceylan. “Çamlıca’da Eski Bir Balkan Kutlaması: Bocuk Gecesi”. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 26 (2-2017): 333-340.
Sol, Selma. Balkanlardan Trakya’ya Taşınan Bir Ritüel: Bocuk Gecesi Örneği. Motif Uluslararası Genç Halk- bilimciler ve Türk Dünyası Kongresi 2019: 599-608.
Stones, Christopher R. “Research: Toward a Phenomenological Praxis”. An Introduction Tataroğlu, Enis. Miras Turizmi. https://www.turofed.org.tr/kose-yazilari/enis-tataroglu-miras-turizmi-2018. Erişim Tarihi: 04.02.2020.
TDK. Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2005. Tekin, Hasan Hüseyin. “Nitel Araştırma Yönteminin Bir Veri Toplama Tekniği Olarak Derinlemesine Gö- rüşme”. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi 3 (13-2006): 101-116. to Phenomenological Psychology 2 (1988): 141-156.
Unesco. Social practices, rituals and festive events. https://ich.unesco.org/en/social-practices-rituals-and- 00055-2020. (Erişim Tarihi: 04.02.2020)
Unesco. The Protection Of Cultural Heritage. https://en.unesco.org/creativity/policy-monitoring-platform/pro- tection-cultural-heritage-2016 (Erişim Tarihi: 04.02.2020)
Walsham, Geoff. Cross-cultural software production and use: A structurational approach. MIS Quarterly, 26 (4-2002): 359-380.
Williams, Raymond. Culture: Definitions. Moving from High Culture to Ordinary Culture Originally. https://culturalstudiesnow.blogspot.com/2017/03/classic-definitions-of-culture.html-1958. Erişim Tarihi: 04.02.2020.
Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2008.