El sanatları insanlık tarihi kadar eskidir ve bizleri dünya üzerindeki diğer tüm canlılardan ayıran yegane özelliklerimizden olan yaratıcılığımızın dışavurumudur. El sanatı ürünleri belirli kültürel dünyaların yansıma- larıdır; çünkü her toplum üzerlerinde kendi izini bırakır. Doğdukları kültürlerden beslenirken aynı zamanda o kültürü zenginleştiren ve yeni anlamlar üreten varlıklardır. İğne, tığ veya mekik gibi araçlar ve ipek ipliklerin kullanımıyla üretilen oya örücülüğü de Türk halk kültürü için oldukça önemli bir yere sahiptir. Oyalar sözsüz iletişim araçları olarak görev yaparken birlikteliğe ve kolektif üretime de işaret ederler. Ancak, küresel ekonomi politikalarının benimsenmesi, endüstriyel üretimin artması, köylerden kentlere göç edilmesi ve özellikle son kırk yılda değişen toplumsal yapı ile oya işleme kültürü büyük çoğunlukla kırsal kesimle kısıtlı kalmıştır. Kentli ve eğitimli kadınların bu sanata olan ilgisi azalmaktadır. Kentlilerin oya üretmeye olan ilgisi azalırken oyalı ürünleri kullanmaya istekli oldukları gözlemlenmektedir. Bunda rol oynayan etmen ise son yıllarda tasarım kültürü ile geleneksel oya örücülüğünün birleşmesidir. Oya örücülüğüne karşı ilginin kaybolmasını önlemek ve birlikte üretim kültürünün devamlılığını sağlamak konusunda Türkiye’de üç önemli yapı bulunmaktadır; top- lumsal birlikteliğe ve üretime vurgu yapan üretici kooperatifler, kurumsal tasarım markaları ve üreticiler tara- fından yaratılan çevrimiçi siteler. Makalenin amacı, bu yapıları incelemek ve kültürel miraslarımızından oyala- rın geleceğe aktarımları konusundaki yeterliliklerini tartışmaya açmaktır. Öncelikle oyalar üzerine literatür ta- raması yapılmıştır. Ardından kooperatifler, tasarım markaları ve çevrimiçi platformları incelemek için her bir kategoriden üçer örnek seçilmiştir. Oyalarla ilgili durum analizi yapabilmek için kooperatif yöneticileri, çalı- şanları ve tasarım firmalarından yetkililerle birebir görüşme ve röportajlar yapılmıştır. Çevrimiçi platformların oya öğrenimini desteklemekteki etkinliklerini ölçmek içinse beş kişiden oluşan bir grupla durum incelemesi yapılmıştır. Bu çalışmayı şimdiye kadar alanda yapılan diğer çalışmalardan ayıran özellik ise konuyu oya örü- cülüğünün bugün ve gelecekteki durumuna dikkat çekerek güncel tasarım kültürü arasında kurulan bağ üzerin- den incelemesidir. Böylece oya kültürünün 21. yüzyıla özgü bir biçimde nasıl bir değişim geçirdiği ortaya ko- yulmuştur. Araştırmanın ortaya koyduğu sonuçlara göre kooperatifler ve tasarım markaları istihdama, ürünlerin daha profesyonelce pazarlanmasına, markalaşmaya, kadınların örgütlü bir biçimde üretmesine ve bu neticede oya örücülüğünün “boş zaman değerlendirme aktivitesi” olmak yerine profesyonel bir tasarım-üretim sürecine dönüşerek meslekleşmesine katkıda bulunmaktadır. Tasarım markaları, üreticilerin tasarımcılarla işbirliği yap- malarını teşvik ederek iletişimi kuvvetlendirirken kooperatifler kadınları bir çatı altına toplayarak farklı sınıf- lardan kişiler arasında hem etkileşim yaratmakta hem de sosyal bağları kuvvetlendirmektedir. Ayrıca tasarım sayesinde oyalı ürünler fonksiyonellik kazanarak daha önce olmayan yeni kullanım biçimleri geliştirilmektedir.

Handcrafts are as old as human history and they are the manifestation of our creativity which differenti- ates us from other living creatures on earth. Handcrafts are the reflections of specific cultural worlds since each society leave their peculiar marks on them. They are artifacts that enrich and produce new meanings within the culture where they were born and having been fed. The technique of oya lace, produced with the help of tools such as a needle, crochet needle and shuttle, and silk threads has a particular place in Turkish folk culture. The handcraft of oya stands as a tool for non-verbal communication signifying togetherness and collective produc- tivity. However, due to the adoption of global economic policies, the increase in the industrial production, rural- urban migration, and changes in the social structure taking place in the last forty years, oya culture has become a practice that’s been limited with rural areas. Urbanized and well-educated women are losing their interest in oya culture. While the interest of urbanized women in oya production is decreasing, it is observed that they are eager to adorn themselves with oya. The reason of this is related with the integration of design culture and traditional oya lace production in recent years. There are three agents that play a major role in the prevention of interest to oya lace and sustain the culture of collective production in Turkey; productive cooperatives that emphasize social collectivity and productivity, corporate design brands and online websites developed by the practitioners. The aim of this article is to analyze these agents and discuss their efficiencies in the transfer of our cultural heritage oya lace to further generations. At the outset a literature review has been done on oya lace. Then, three samples were selected for each category to observe cooperatives, design brands and online plat- forms. In order to do situation analysis about oya lace cooperative directors, participants, and design brands employees were interviewed. Moreover, a case analysis was conducted with a sample group composed of five participants to evaluate the effectiveness of online platforms on learning oya production. The feature that dis- tinguishes this study from the other studies within the field is that it raises concern over the current and future condition of oya culture and it is among the the first studies to approach the topic over the correlation of oya and design culture. Thereby, the transformation of oya culture peculiar to the 21st century has been depictured. According to the results of the research cooperatives and design brands make a great contribution to profession- alization of design and production of oya culture instead of being “a spare time activity” by taking the lead in marketing, branding and praising organized womanly production. Design brands promote collaboration among producers and designers, while cooperatives bring different classes together to generate and enhance social interaction. Moreover, thanks to design culture artifacts embellished with oya gain functionality and generate a new culture.