Senteriyye ile İskenderiye ortasında aca'ib bir şehir

Acâibül-Mahlûkât başlığı taşıyan eserler, denizler, dağlar, taşlar, şehirler, bitkiler, hayvanlar, melekler, cinler gibi insanı hayrette bırakan her şeyi konu edinirler. Konu yelpazesinin genişliği nedeniyle hem coğrafya, astronomi, tıp hem de edebiyat, folklor ve tarih araştırmaları için zengin bir kaynak durumundadır. Acâibül-Mahlûkât başlıklı telif ve tercüme çok sayıda eser vardır. Farsçaya ve Türkçeye en çok tercüme edilen eser ise Kazvinînin Acâibül-Mahlûkât ve Garâibül-Mevcûdâtıdır. Türk edebiyatında bu alanda tespit edilebilen ilk eser Ali bin Abdurrahmana aittir. Yazar Kazvinîden tercüme olan eserinde gökler, anâsır-ı erbaa, aylar, mevsimler gibi birçok konuya yer verir.Ali b. Ab- durrahman eserini oluştururken ayetlerden, hadislerden ve hikâyelerden vs. yararlanmıştır. Ayrıca eserinde yer verdiği acaiplikleri çeşitli anlatılarla desteklemiştir. Bu da eseri edebiyat ve halkbilim açısından incelenebilir kılmaktadır. Ali b. Abdurrahmanın eserinde şehirlere büyük bir yer ayırmıştır. Bu kısım eserin dikkat çekici bölümüdür. Bölüm yedi babdan oluşmaktadır. Ali bin Abdurrahman, Edirne, Bursa, İstanbul gibi Kazvinîde bulunmayan şehirlere de yer verdiği bu bölümde Senteriyye ile İskenderiye ortasında var olduğuna inanılan bir şehirden bahseder. Yazar, Senteriyye başlığı altında bahsettiği bu şehrin bir zamanlar var olduğunu ancak daha sonra tılsımla insanların gözlerinden gizlendiğini söyler. Şehirle ilgili bu söylentileri ise dört ayrı hikâyeyle desteklemeye çalışır. Bu çalışmada şehir hakkında anlatılan bu hikâyelere yer verilecek ve hikâyeler Stith Thompson yöntemine göre motif yapıları yönünden incelenecektir.

An aca ib city between Senteriyye and İskenderiyye

Works titled Acâibü l-Mahlûkât (The Wonders of Creation) discuss phenomena that astonish people such as stones, seas, mountains, cities, plants, animals, angels, and genies. Due to the large scale of their subject matters, these works are rich sources for the studies of geography, astronomy, medicine, literature, folklore and history. There are many works, written and translated, under the title Acâibü l- Mahlûkât. The most frequently translated works among them into Persian and Turkish are Kazvinî s Acâibü l-Mahlûkât ve Garâ ibü l-Mevcûdât (The Wonders of Creation and Creations of Bizarre Nature). The first work of the genre to be known in Turkish literature belongs to Ali bin Abdurrahman, which is a translation of Kazvinî s work. Some of parts of the work deal with the heavens, anâsır-i erbaa (the four elements: earth, water, air and fire), months, and seasons. In his work of translation, Ali bin Abdurrahman includes verses and hadiths from the Koran. In addition, he supports the wondrouses Kazvinî talks about with a number of folk stories.This feature of it makes Ali bin Abdurrahman s work worthy to be examined by scholars of literature and folklore. In Ali bin Abdurrahman s work, the part that deals with cities not only covers a considerable place in the book but it is also the most remarkable part of it. This part consists of seven sections and includes information about cities such as Edirne, Bursa and İstanbul, which Kazvinî s work leaves out. In his work, Ali bin Abdurrahman tells about a city which is believed to exist somewhere between Alexandria and Senteriyye. According to the author, this city which is called Senteriyye had once existed but it had then been made invisible to the eyes of the people by means of a spell. Ali bin Abdurrahman tries to support these rumors about the city with four folk stories. This study will focus on these folk stories and examine the motifs of these narratives according to Stith Thompson s method.

PDF

___

Al, Şerife Burcu. Ali bin Abdurrahman Acâibül- Mahlûkât (35-70. Varak). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 2010.
Alptekin, Ali Berat. Halk Hikâyelerinin Motif Yapısı. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
Ayva, Aziz. Beyşehir Gölü Üzerine Anlatılan Göl Üzerinden Yürüyerek Geçme Motifi Üzerine, Millî Folklor 76, 2007: 191-201.
Ayverdi, İlhan ve diğer. Misalli Büyük Türkçe Sözlük I, İstanbul: Kubbealtı Yay, 2005.
Berberoğlu, Simay. Mısır: Siva Vahası (25.04.2010) 05.04.2013._____www.yakindunya. com>
Çobanoğlu, Özkul. Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları, 2005.
Ergun, Pervin. Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: AKM Başkanlığı Yayınları, 2004.
Göl, Osman (2008). Ali bin Abdurrahman Acâibül-Mahlûkât (1-35. Varak). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, 2008.
Gümüşhanevî, Ahmet Ziyauddin. Ramuz El- Ehadis (20.10.2001) 25.09.2013. _____www.hi- kem.net>
Kut, Günay. Acâibül-Mahlûkat, DİA, I, 1988: 315-317.
Kut, Günay. Türk Edebiyatında Acâibül- Mahlûkât Tercümeleri Üzerine, Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları II Acâibül- Mahlûkât. İstanbul: Simurg Yayınları: 1-9, 2010.
Ocak, Ahmet Yaşar. Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi I. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2003.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2002.
Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: L&M Yayınları, 2002.
Sarıkaya, Bekir. Rükneddin Ahmedin Acâibül- Mahlûkât Tercümesi (Giriş-Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi. İstanbul, 2010.
Sürûrî, Muslihiddîn Mustafâ b. Şabân. Acâibül- Mahlûkât ve Garâibül-Mevcûdât. Manisa İl Halk Kütüphanesi 45 Hk 3109, İstinsah tarihi: 960/ 1552.
Şeşen, Ramazan. Selahaddin Eyyubi Devrinde Libyada Türkler ve Karakuş Meselesi. Tarih Dergisi 33, İstanbul, 1982: 169-198.
Taeschner, F., Osmanlılarda Coğrafya, Türkiyat Mecmuası. Sayı 2, 1926: 271-314.
Tezcan, Semih. Dede Korkut Oğuznâmeleri Üzerine Notlar- İnceleme. İstanbul: YKY, 2001.
Von Hees, Syrinx. The Astonishing: A Critique and Re-reading of Ağâib Literature, Middle Eastern Literatures, Vol 8, No 2, 2005: 101-120.
Yayın, Nerin. Efsanevi Hayat Ağacı: Muñar,Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 1 (Number: 15, Ağustos 2008): I 55-161.