Osmanlı sarayı'nda cirit alayları: Lahanacılar ve Bamyacılar

Osmanlı Sarayı’nın Enderun bölümünde bulunan içoğlanlarının eğitimine önem verilirdi. Bu eğitimin bir parçası da fiziksel aktivitelerdi. Bu aktiviteler içoğlanlarının vücutlarının formda kalmaları için gerekliydi. Sportif oyunlar, Enderun’da bulunan içoğlanlarına savaş tatbikatı yaptırmanın eğlenceli yoluydu. Saraydaki sportif faaliyetler arasında, torba darbı, tomak, ok – mızrak atışı, cirit ve tüfekle nişan almak yer alıyordu. Bu oyunların bazıları iki takım halinde oynanmaktaydı. Takım halinde oynanan oyunlar için, özellikle cirit oyunu oynamak üzere, cündiler arasından özel gruplar oluşturulurdu. Alay adı verilen bu gruplar, saray ve çevresinde günümüz takımları gibi itibar gördü. Askeri eğitimin bir parçası olduğu için Enderun’da bu oyunların oynanması önemliydi. İyi oynayan oyuncular alaya alındığından, bu kişilerin askeri yeteneklerinin de iyi olduğuna inanılırdı. Yükselme de liyakat sisteminin geçerli olduğu sarayda, bu takımlarda yer almak, padişahın gözüne girmek için fırsattı. Ayrıca yarışmaya dayalı bu oyunlar saray dışında İstanbul’da heyecan uyandıran bir seyirlik gösteri niteliği kazanmıştı. Her iki grubun sempatizanı olanların coşkuları gündelik hayata renk katıyordu. Bu hususlara da değinilerek makalede cirit oyunlarının kültürel olarak bütünün bir parçası olduğu da vurgulanacaktır. Özetle çalışmamızda, Lahanacı ve Bamyacı olarak isimlendirilen bu alayların Osmanlı saray yaşamına ve ordusuna etki ve katkıları değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

İstanbul

Cirit (Jeered) game in the Ottoman Palace: The two teams, Cabbage eaters and Okra eaters

Education of içoğlanlar who were the students of Enderun (palace school) section of the Ottoman Palace was very important. As a part of that education sport activities were organized for the students. At the same time those sport games provided opportunities for the sort of entertaining war practices. Jeered throwing, arrow shooting, riffle shooting, mace practices were the most common sport activities in the palace. There were special teams for the game of jeered throwing. Those teams were so prestigious among the people in the palace. Since the games were the part of military training, it was important to be performed in Enderun. The best players were recruited into the army because of their military skills. Being a team member was so prestigious and an important factor getting a good position in the palace. Those games were also so famous outside of palace and among the people. There were fanatics of both teams and the rivalry between them put some joy into the social life. The purpose of this study is to explore the effects of the two teams which were well known as Cabbage Eaters and Okra Eaters on the social life of Ottoman Palace. On the other hand the effects of the games to the social and cultural life of İstanbul will be explored.

Keywords:

Istanbul,

PDF

___

Topkapı Sarayı Müzesi, 4231-D.
Topkapı Sarayı Müzesi, 9564-D.
Arslan, Mehmet. Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri, Vehbi Sûrnamesi (Sûrnâme-i Hümâyûn) 3. İstanbul:Çamlıca Yayınları, 2009.
Baykal, İsmail Hakkı. Enderun Mektebi Tarihi. İstanbul: İstanbul Fetih Derneği, 1953.
Beyhan, Mehmet Ali. Saray Günlüğü (25 Aralık 1802-24 Ocak 1809). İstanbul: Doğu Kütüphanesi, 2007.
Câbî Ömer Efendi. Câbî Târihi II. Haz. Mehmet Ali Beyhan. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2003.
Ergenç, Özer. Osmanlı Klasik Dönemi Kent Tarihçiliğine Katkı XVI. Yüzyılda Ankara ve Konya. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları, 1995.
Hafız Hızır İlyas Efendi. Vakai-yi Letaif-i Enderun. İstanbul: Şehir Matabası, 1276. _____http://picasaweb.google.com.tr> (25 Nisan 2010). İstanbul Âbideleri. İstanbul: Yedigün Neşriyatı, 1940.
Kahraman, Âtıf. Osmanlı Devleti’nde Spor. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, 1995.
Kunter, Halim Baki. Eski Türk Sporları. İstanbul: Cumhuriyet Matbaası, 1938.
Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I. İstanbul: MEB, 1971.
Peçevî. Peçevî Tarihi II. Haz. Murat Uraz. İstanbul: Neşriyat Yurdu, 1969.
Sakaoğlu, Necdet. “Osmanlı Sarayı’nda Spor Müsabakaları: Lahanacılar -Bamyacılar”. Toplumsal Tarih 102, (Haziran 2002): 48-51.
Şânî-zâde Mehmed Atâ’ullah Efendi, Şânî-zâde Târîhi II (1223-1237/1808-1821). Haz. Ziya Yılmazer. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2008.
Şapolyo, E. Behnan. “Ankara’da Cirit Oyunu”, Ülkü 68,(1938):165-168.
Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi.
Şem’dânî-zâde Fındıklılı Süleyman Efendi
Târihi II. Haz. M. Münir Aktepe. İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Matbaası, 1976.
Tayyarzâde Ahmed Atâ, Tarih-i Atâ I. İstanbul: yy, 1293.
Tezcan, Hülya. Osmanlı Sarayı’nın Çocukları. İstanbul: Aygaz Yayınları, 2006.
Tokalak, İsmail. Bizans Osmanlı Sentezi: Bizans Kültür ve Kurumlarının Osmanlı Üzerindeki Etkisi. İstanbul: Gülerboy Yayınları, 2006.
Yalgın, Ali Rıza, Cenupta Türkmen Oymakları I. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1977.
Yöntem, Ali Canib, Sevgi, Ahmet ve Özcan Mustafa. Ali Canib Yöntem’in Eski Türk Edebiyatı Üzerine Makaleleri. İstanbul: Sözler Yayınları, 1996.