Uşak'ta atlı cirit sporu ve cirit kültürü

Uşak, atlı cirit geleneğinin kuvvetli biçimde yaşatıldığı az sayıdaki yöremizden biridir. Bu ata sporu, Uşak’ta bütün unsurlarıyla kurumsallaşmış bir yapı arz etmektedir. Çalışmada, ata yadigârı olarak sahip çıkılan ve amatör bir ruhla gönüllü olarak sürdürülen atlı cirit kültürü, bu sporla uğraşanların bilgi ve tecrübelerine dayanılarak incelenmektedir. Atlı cirit kültürünün önemli değerlerini yansıtan deyimlere, terimlere, atasözlerine, argo sözlere; cirit müsabakalarında okunan şiirlere yer verilmektedir. Cirit atlarının yetiştirilmesi, bakımı ve eğitimi üzerinde durularak, Uşak’taki at kültürü değerlendirilmektedir. Uşak’ta atlı ciritle uğraşanların özellikleri tespit edilmeye çalışılmış, iyi ciritçilerin taşıdığı nitelikler derlenmiştir. Ciritçilerin sosyo-ekonomik durumları araştırılmıştır. Uşaklı meşhur ciritçiler adları, lâkapları ve diğer özellikleriyle birlikte tespit edilmeye çalışılmıştır. Uşak’ta atlı cirit sporuyla uğraşan kadın ciritçilerin ata ilgilerinin nedenlerine ve bu geleneksel spora bakış açılarına yer verilerek kadınların kullandıkları cirit kavramları ele alınmaktadır. Ayrıca kadın ciritçilerin yaşadıkları sorunlara, karşılaştıkları güçlüklere yer verilmektedir. Yaklaşık bir yılı aşan bir derleme çalışmasında elde edilen bilgi ve kavramlara yer verilmektedir.

Jereed game and culture of jereed in Uşak

Uşak is one of the rare cities in Turkey where there is a strong tradition of jereed that is played on horses. This traditional (ancestral) sport exhibit very well established structure with all the necessary components in Uşak. In this study, the sport which has been practiced voluntarily to honor the ancestral tradition in an amateur fashion is examined by the experiences and knowledge of practitioners. It includes idioms, terms, proverbs and slangs and poems that are recited during the game that are good representative jereed culture. Several aspect of horse culture in Uşak such as breading, rearing and training of jereed horses will be examined. Characteristics of people involved in jeered sport, and the features of the best jereed players are tried to be collected. Socio-economic situation of the jereed players will be investigated. The names, nicknames and other features of famous jereed players of Uşak will be compiled. Female jereed players’ points of views on horse, their interest in jereed, the reasons for being involved in the sport and their use of jereed terms are investigated. The difficulties that female players encounter will also be mentioned. This study, lasted over a year, provides information and terminology about jereed.

PDF

___

Aksoy, Ömer Asım. Atasözleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1995.
A. Dehri. “Anadolu’da Atlı Oyunlar Cirit”. Türk Tarih, Arkeologya ve Etnoğrafya Dergisi, (S. 2, 1934): 269-276.
Bilgin, Orhan. “Türk Edebiyatında Rahşiyeler”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 276-279.
Cumagazıyev, Sarinci. “Kırgızistan’daki At Yarışları”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul:Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 366-367.
Elçin, Şükrü. “Türklerde Atın Armağan Olması”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 160-164.
Erdoğan, Arzu. “Tabirnamelerde At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 280-281.
Gezder, Nihat. Ata Sporumuz Atlı Cirit. Erzurum:1991.
Gleendıng, Victoria. “We Are The World’s Ingroving Toenail”. The Sunday Telegraph, (Jun 3) 1997: 34.
Gökalp, Mehmet. “Kars ve Dolaylarında Cirit Oyunu”. Türk Folklor Araştırmaları 181 (Ağustos 1964).
Güleç, Ertuğrul. Atlı Cirit. Ankara: 1966.
Kahraman, Atıf. Osmanlı Devletinde Spor. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayını, 1995.
Kaplan, Mehmet. (2004) Kültür ve Dil. Ankara: Dergâh Yayınları, 2004.
Kaşgarlı Mahmud. Divanü Lūgati’t-Türk (DLT). Çeviren: Besim Atalay. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, 1076.
Mokayev, Enverbek. “Manas Destanında At İsimleri”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 289-296.
Parlatır, İsmail. Atasözleri. Ankara: Yargı Yayınevi, 2008.
Resulov, Nimet. “Özbekistan’da Atçılık”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 356-357.
Sertkaya, Osman Fikri. “Eski Türk Kültüründe At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 25-30.
Şatinova, Nina. “Altayların Yaşamında ve Folklorunda At”. Türk Kültüründe At ve Çağdaş Atçılık, Düzenleyen: Emine Gürsoy Nasgali. İstanbul: Türkiye Jokey Kulübu Yayını, 1995: 318-319.
Divanü Lūgati’t-Türk Dizini. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını, 1972.
Kingston Whig Standard. (Aug. 8), 1998: 7. The Belfast News Letter. Belfast: (Jun 10), 2005: 3.