Kul Himmet ve sözlü gelenek tanıklığında kozmogonik mitin eskatolojik serüveni
Kozmogonik mitler evrenin ve dünyanın başlangıcını anlatır ve hemen hemen her din ve geleneksel toplulukta vardır. İnsanın ve diğer canlı veya cansız varlıkların ortaya çıkışlarını anlatan öykülere ise köken mitleri denmektedir. Bu nedenle, köken mitleri de kozmogonik mitler arasında sayılmaktadır. Eskatolojik mitler ise, evrenin, dünyanın ve insanın sonu ve kıyamet ile ilgilidirler. Bunlar eskatolojik mitlerdir. Makale, Asya Türk mitoloji kaynaklarında yer alan bir kozmogonik mitin Anadolu’daki eskatolojik mitle bağlantısını incelemektedir. Göktürklerin kökeni ile ilgili mitler arasında bulunan bu mite göre Göktürkler kurttan türemişlerdir. Eskatolojik alana gelince, 16. yüzyılda Tokat’ta yaşayan Alevi-Bektaşi şairi Kul Himmet’in mahlasını taşıyan ve “nefes” olarak bilinen bir şiirde geçen “Boz kurt ile kıyamete/ Kalan dünya değil misin” mısraları dünyanın sonu ile ilgili bir öyküye gönderme yapmaktadır.Anadolu sözlü geleneği ise, bu göndermeyi “kurtla kıyamete kalmak” deyiminde ve bu deyimle ilişkili eskatolojik bir mitte açıklamaktadır. Makale bu verileri kozmogonik mitin eskatolojik mite kaynaklık edip edemeyeceği sorusunu da dikkate alarak incelemekte ve konuyu totem, sembol, işlev ve kıyamet gibi kavramlar etrafında tartışmaktadır.
Aventure eschatologique du mythe cosmogonique au témoignage de Kul Himmet et de la tradition orale
Les mythes cosmogoniques racontent le commencement de l’univers et du monde et ils existent presque dans toutes les religions et sociétés traditionnelles. Les mythes d’origine expliquent la création de l’Homme et le début de l’existences animées ou inanimées. À cause de cela, les mythes d’origine sont parmi les mythes cosmogoniques. Les mythes eschatologique s’occupent de la fin des temps et de l’Homme. La résurrection, le fin du monde et le jugement dernier sont le sujet des mythes eschatologiques. L’article étudie la liaison entre le mythe cosmogonique existant dans la mythologie turque asiatique et le mythe eschatologique anatolien. Les « Göktürk »s dériveient d’une louve selon un mythe qui se truove parmi les mythes concernant leur origine. Quant au demaine de l’escatologie, ces deux vers « Boz kurt ile kıyamete/ Kalan dünya değil misin » parlaient du fin du monde dans un poème, qui s’appele « nefes», de Kul Himmet , qui a vecu à Tokat comme un poète Alévite-Bektachi au seizième siècle. La tradition orale anatolienne explique le fin du monde dans la locution « kurtla kıyamete kalmak » et dans son histoire. D’ailleurs cet article cherche à étudier le problème de la liasion entre les mythes cosmogoniques et escatologiques en se référant les termes « symbole », « totémisme », « fonction » et « résurrection » etc.
___
Bang, W.-Arat, Reşit R. Oğuz Kağan Destanı, İstanbul:1936.
Eliade, Mercea. Mitlerin Özellikleri. İstanbul: Simavi Yayınları,1993.
Karabaş, Seyfi. Bütüncül Türk Budunbilimine Doğru. İstanbul: TKY, 1999.
Ögel, Bahaeddin. Türk Mitolojisi (Kaynaklar ve açıklamaları ile destanlar) 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih kurumu Yayınları, 1993.
Roux, Jean-Paul. Türklerin ve Moğolların Eski Dini, İstanbul: İşaret Yayınları, 1998.
Seyidoğlu, Bilge. Mitoloji Üzerine Araştırmalar Metinler ve Tahliller, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2002.
Tezcan, Semih-Hendrik Boeschoten. Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul: YKY, 2001.
