Kırım-Karay Türkülerinin Anadolu Türküleriyle söz benzerlikleri açısından mukayesesi
Hazar kağanlığının bakiyesi oldukları düşünülen ve M.S. IX. yüzyılda Museviliğin Karaizm mezhebini kabul etmiş olan Karay Türkleri, bugün başta Kırım, Litvanya ve Polonya olmak üzere Mısır, İsrail, Amerika, İsviçre, Fransa, İngiltere, Belçika, Kuzey Afrika, İspanya, İran, Ermenistan, Kafkasya, Güney Rusya ve İstanbul’da dağınık cemaatler hâlinde yaşamaktadır. UNESCO’nun, siyasi, coğrafi, dini, ekonomik ve sosyolojik sebeplerden dolayı nüfusları azalan, dillerini ve kültürlerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kalan Karayları “Yok Olmaya Yüz Tutmuş Milletler” listesine almasından sonra bilim âlemi Karaylarla ilgilenmeğe başlamış ve Karayları konu alan pek çok çalışma yapılmıştır. Karay kültürünü günümüze taşıyan en önemli yazılı kaynaklardan biri mecmualardır. İbrani harfleriyle yazılan bu mecmualar içlerinde ailelerin soy kütükleri dâhil olmak üzere atasözleri, tapmacalar, semailer, koşmalar, türküler, fıkralar, masallar, halk hikâyeleri vb. halk edebiyatı nazım ve nesir türlerini muhteva etmektedir. Biz çalışma konumuz olarak mecmuanın içerisindeki türküleri seçtik. Şüphesiz bir türkünün hayatında doğuş, yayılma ve değişme olmak üzere üç önemli aşama vardır. Türkülerin sözlü gelenek mahsulleri olmaları ve ağızdan ağza geçerek değişmeleri sebebiyle menşeini tespit etmek oldukça güçtür. Kültürler arası yayılma esnasında türkülerin sözlerinde, ezgilerinde ve makamlarında birtakım değişiklikler meydana gelebilir. Bu çalışmada, İbrani harfleriyle yazılmış bir mecmuanın içerisindeki 200 Kırım-Karay türküsü tarafımızdan transkript edildikten sonra Anadolu türküleriyle söz benzerlikleri açısından mukayese edilmiştir.
Comparisation of crimean-karaite folk-songs with anatolian folk-songs in terms of lyric similarities
Karaite Turks who are accepted as the successor of Khazar Khanate and embraced Karaism religious sect of Judaism, living as separate communities mostly in Crimea, Lithuania, Poland and also in Egypt, Israel, United States of America, Switzerland, France, England, Belgium, North Africa, Spain, Iran, Armenia, Caucasia, Southern Russia and Istanbul. After UNESCO’s accepting Karaite Turks into the list of “Nations who are in danger of extinction” because of political, geographical, economical and sociological reasons, science world started to be interested and made lots of studies which subject Karaite Turks. One of the most important source which carries Karaite culture into our present time is mecmuas. Including parentages of the families, these Hebrew lettered mecmuas also include folk literature examples in verse and text formats like proverbs, worships, variations of minstrel songs, folk-songs, fıkras, tales, stories..etc. We choose folk-songs in the mecmua as a study subject. Undoubtedly there are three important stages in the life of a folk-song as birth, spread and variation. It is difficult to determine a folk-song’s origin because of the reasons which are folk-song’s being an output of verbal traditions and their varying when spreading mouth to mouth. There can be some variations in the lyrics, melody and strain of a folk-song when spreading between cultures. In this study 200 Crimean-Karaite folk-songs which have written by Hebrew letters in a mecmua, have been compared with Anatolian folk-songs in terms of lyric similarities after being transcrypted.
___
- Altınkaynak, Erdoğan. Tozlu Zaman Perdesinde Kırım Karayları. Haarlem: Sota Yayınları, 2006.
- Dizdaroğlu, Hikmet. Halk Şiirinde Türler ve Semai Kahveleri. Ankara: TDK Yayınları, 1969.
- Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı I. Ankara: TDK Yayınları, 2008.
- Kafesoğlu, İbrahim. Türk Millî Kültürü. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 1994.
- Kaya, Doğan. Anonim Halk Şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları, 1999.
- Kaya, Doğan. Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
- Köprülü, Fuad. Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2009.
- Kuzgun, Şaban. Dinler Tarihi Dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Matbaası, 1993.
- Sakaoğlu, Saim ve Ali Berat Alptekin. “Anonim Halk Edebiyatı”. Türk Edebiyatı Tarihi 4. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2006.
- Şayhan, Fatih. “İbrani Harfli Türkçe Metinlerin Transkripsiyonuna Dönük Bazı Tespit ve Öneriler”. Çernoye More-Black Sea-Karadeniz Dergisi 8 (Sonbahar 2010): 36-43.
- Şimşek, Esma. “Yakınma/Yakarışlar Dünyasında Felek ve Türk Halk Edebiyatına Yansımaları”. Milli Folklor 84 (Kış 2009): 34-41.
- TRT. Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi. C.1. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları, 2006a.
- TRT. Türk Halk Müziği Sözlü Eserler Antolojisi. C.2. Ankara: TRT Müzik Dairesi Yayınları, 2006b.
- Yakıcı, Ali. Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
