"HAYAT BİLGİSİ" VE "HALK KÜLTÜRÜ" DERSLERİ ÜZERİNDEN KÜLTÜR KORUMA YAKLAŞIMLARININ KARŞILAŞTIRMALI DEĞERLENDİRMESİ

Toplumsal, siyasi ve ekonomik şartlar ölçüsünde sürekli değişen kültürler ve bunun yanında sorunlar karşısında kültürün biçimlendirdiği yaklaşım ve uygulamalar doğal akışa uygun olarak değişmekte veya türlü müdahalelerle bozulmaktadır. Bu açıdan, kültürel kimlik ve aidiyet konusunda en az somut kültürel miras kadar önemli olan somut olmayan kültürel mirasın örgün eğitim süreçlerinde nasıl, ne kadar ve hangi şartlar altında yer aldığının tespiti ve yorumlanmasının kültür koruma yaklaşımları açısından önem arz ettiği düşünülmektedir. Bu çalışmada, Türkiye'de erken Cumhuriyet dönemi eğitim politikası ile 21. yüzyıldaki eğitim politikaları kültür koruma yaklaşımları merkezinde tanım, yaklaşım ve uygulamalar açısından karşılaştırmalı olarak incelenecektir. Mukayesenin somut bir düzlemde ilerleyebilmesi amacıyla, kültür koruma yaklaşımlarının temel eğilimlerindeki değişimleri daha iyi yansıtabileceği düşünülen erken dönemdeki Hayat Bilgisi dersi ile günümüzdeki Halk Kültürü dersi ele alınmıştır. Türkiye'de millî kimlik oluşturma faaliyetlerinin önemli bir kesitini oluşturan 1923-1938 yılları ile Halk Kültürü dersinin resmî eğitime dâhil edildiği 2006 sonrasındaki dönemin koşulları etrafında gelişen yönetimsel yaklaşımlar, kültür koruma açısından sözü edilen derslerin müfredat ve kılavuzlara yansıma biçimleri temelinde incelenmiştir. Bahsedilen yılların politik ve kültürel ortamı rehberliğinde talimatname, müfredat ve kılavuzların da değerlendirilmesi sonucunda, erken cumhuriyet dönemi miras koruma anlayışının aidiyet ve kimlik temelli, seçici ve merkezin egemenliğini üstten bir söylemle öne çıkaran tutumuna karşılık günümüzde uluslararası toplumla uzlaşı çerçevesinde ilerleyen, merkez tahakkümünü görece azaltan, yerelden gelen taleplerle karşı daha duyarlı ve sürdürülebilir bir koruma anlayışının hâkim olduğu görülmüştür.

Comparative Assessment of "Social Studies" and "Folk Culture" Courses in Terms of Approaches to Safeguarding of Culture

Constant change of cultures depending upon social, political and economic conditions and also approaches and practices that have been formed by culture in the face of problems change or degenerate by various interventions in the course of events. When viewed from this aspect, it is considered important to interpret and identify how, how much and under what circumstances intangible cultural heritage (ICH) take part in formal education with regard to safeguarding of culture by reason of the fact that ICH is just as essential as tangible cultural heritage on the subject of cultural identity and sense of belonging. This paper investigates educational policies of the early period of the Republic of Turkey and 21st century on the basis of approaches to safeguarding of culture in terms of identification, approaches and practices. With the intention of handling the comparison perceptibly, the course Social Studies of early period of the Republic of Turkey and the course Folk Culture of present day have been addressed with the thought that both of these courses might reflect the basic changes of tendencies in approaches to safeguarding of culture. Administrative approaches which developed around the years between 1923-1938 which could be regarded as an important period in terms of constructing a national identity in Turkey and following the year 2006 after which the course Folk Culture appeared in formal education have been investigated from the point of approaches to safeguarding of culture based upon the reflections of aforesaid courses in curricula. As a result of the assessment of regulations book, curricula and guide books in the light of mentioned years' political and cultural environment, whereas the perception of safeguarding in early period of the Republic emphasizes an attitude which is based on the sense of belonging and identity, discriminative and highlights the dominance of the administrative center with a discourse from above, it has been observed in the present day that, the understanding of safeguarding is more sensitive to the demands of local population, sustainable and it progresses as part of international consensus minimalizing the dominance of the center relatively.

___

Baymur, A. Fuat. Hayat Bilgisi Öğretimi. İstan- bul: Devlet Basımevi, 1937.
Çalış, Sunay. "UNESCO ve İnsanlığın Sözlü ve Somut Olmayan Mirası Başyapıtları ve Kül- tür Politikalarına Etkisi". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversi- tesi, 2010.
Çeçen, Anıl. Atatürk'ün Kültür Kurumu Halkev- leri. İstanbul: Cumhuriyet, 2000.
Çobanoğlu, Özkul. "Atatürk Devrimlerinin Kül- tür Konsepti Bağlamında Halkevlerinde Türk Halkbilimi Çalışmalarının Kuramsal Eğilimleri". I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu, 6-7 Ekim 2000 Bildiriler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayın- ları, 77-84.
Ergün, Mustafa. Atatürk Devri Türk Eğitimi. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Yayınları, 1982.
Erkal, Hasan. "UNESCO Yaşayan İnsan Hazine- leri Ulusal Sistemleri'nin, Somut Olmayan Kültürel Mirasın Yaşatılmasına ve Gelecek Kuşaklara Aktarılmasına Etkisi Üzerine Bir İnceleme". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2010.
Gürçayır Teke, Selcan. "Geleneksel Tarzlar, Modern Modeller: Resmî, Resmî Olmayan Eğitim ve Somut Olmayan Kültürel Miras". Millî Folklor 100 (2013): 31-39.
Gürgil, Fitnat. "İlköğretim Sosyal Bilgiler Prog- ramında Halk Kültürünün Yeri: İlköğretim Öğrencilerinin Halk Kültürü Dersi Uygula- malarına İlişkin Görüşleri". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversite- si, 2011.
Kantarcıoğlu, Selçuk. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmet Programlarında Kültür. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1987.
Kutlu, M. Muhtar. "Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunmasında Eğitime Yönelik İlk Adım: Halk Kültürü Dersi". Millî Folklor 82 (2009): 13-18.
-----------------------. "SOKÜM ve Örgün Eğitim: Halk Kültürü Dersi Deneyimi". Somut Ol- mayan Kültürel Mirasın Geleceği Türki- ye Deneyimi, Ankara: Grafiker Yayınları (2013): 47-50.
Maarif Vekâleti. İlkmektepler Talimatnamesi. İstanbul: Devlet Basımevi, 1938.
------------------. İlkmektep Müfredat Programı. İstanbul: Devlet Matbaası, 1930.
MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. İlköğ- retim Halk Kültürü (6. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara: Devlet Ki- tapları Müdürlüğü, 2006.
MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. İlköğ- retim Halk Kültürü (7. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara: Devlet Ki- tapları Müdürlüğü, 2007.
MEB Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı. İlköğ- retim Halk Kültürü (8. Sınıf) Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu, Ankara: Devlet Ki- tapları Müdürlüğü, 2008.
Nasrattınoğlu, İrfan Ünver. "Atatürk ve Türk Folkloru". I. Uluslararası Atatürk ve Türk Halk Kültürü Sempozyumu, 6-7 Ekim 2000 Bildiriler, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayın- ları, 183-187.
Oğuz, M. Öcal. "Türkiye'de Mit ve Masal Ça- lışmaları veya Bir Olumsuzlama ve Tek- Tipleştirme Öyküsü". Millî Folklor 85 (2010): 36-45.
------------------- vd. "Somut Olmayan Kültürel Mi- rasın Korunması Sözleşmesi". Millî Folklor 65 (2005): 163-171.
-------------------. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık, 2009.
Ölçer Özünel, Evrim. "Kırkyama Kahramanlar: Tarihi Çizgi Romanlarda Gelenek İcadı ve İmhası". Millî Folklor 95 (2012): 171-183.
Özer, Yerkesh. "UNESCO'nun 1989 Tarihli Po- püler ve Geleneksel Kültürün Korunması Tavsiye Kararı'nın Halkbilimi Çalışmaları- na Etkisi". Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, 2010.
Öztürkmen, Arzu. Türkiye'de Folklor ve Milliyet- çilik. İstanbul: İletişim Yayınları, 2009.
Pillai, Janet. Learning with Intangible Heritage for a Sustainable Future. UNESCO Bang- kok Office, 2005. (http://unesdoc.unesco.org/ images/0023/002323/232381E.pdf)
Ziya Gökalp. Makaleler IX (hz. Şevket Beysa- noğlu). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1980