Berceste Gülçin ÖZDEMİR

DABBE ZEHR-İ CİN FİLMİNİN TÜRK HALK BİLİMİYLE BAĞLANTILILIĞININ CHARLES SANDERS PEİRCE’IN GÖSTERGEBİLİM KURAMIYLA İNCELENMESİ

Türk halk bilimi ile sinema arasında var olan ilişki birbiriyle oldukça bağlantılılık içermektedir. Bir kültüre ilişkin kodlar, o kültürü yansıtan sanat alanlarında kendini göstermektedir. Sinema kültürel kodların sıklıkla kullanıldığı bir sanatsal biçim olarak bu kodların toplumun imgeleminde yer etmiş yapılarını temsil edebilmektedir. Yönetmenler, içinde yoğruldukları kültürü izleyicilere aktarabilmek için basmakalıplaşmış kültürel kodlara gönderme yaparak, onlardan yararlanarak eserlerini üretmeyi seçebilirler. Sinema alanında üretilen eserlerde Türk izleyicisinin anlamlandırabileceği verilerden yola çıkarak filmleri izleyebilmeleri, filmlerde verilmek istenen bildirilerin algılanmasında etkili olduğu gibi, izleme deneyiminin içselleştirilmesi açısından da önem arz etmektedir. Bu bağlamda, Türk sinemasında korku filmi türü alanında üretim yaparken Türk izleyicisini korkutabilecek ögeler belirlenebilir ve bu ögelerle ilişkili konular izleyiciye sunulabilir. Çalışmada 2000’li yıllarda en çok gişe hasılatı yapan yerli korku filmi Dabbe Zehr-i Cin (2014) filmi göstergebilim kuramcılarından Charles Sanders Peirce’in üçlüklere dayalı göstergebilim kuramıyla incelenmiştir ve incelemede yer alan ögelerle, Türk halk biliminin kodlarında yer alan korku ögeleri arasında ilişkiler kurulmuştur. Bu yöntemin seçilmesindeki neden, korku filmi ögelerinin din ve kültürle olan ilişkisinde ortaya çıkan gösterge sistemlerinin anlamlandırılma sürecini anlaşılır hâle getirmektedir. Carl Gustav Jung’un bilinçaltı ve dinle ilişkilendirerek açıkladığı rüya ve sembollerle ilgili düşünceleri de bu kavramların farklı bir yaklaşımla anlamlandırılması için ve film incelemesine detaylı açıklamalar sunmak için kullanılmıştır. Jung’un yaklaşımının Peirce’dan farklı olması nedeniyle, Jung’un düşünceleri filmin anlamlandırılmasında ve sorgulanmasında çoklu okumaları olanaklı kılacağı için incelemede yer almaktadır. Çalışmanın amacında, Türk halk biliminin ögelerinden cin ögesinin korku filmi anlatısındaki sunumu incelenerek, din, kültür ve sinema arasındaki ilişkinin bağlantılılığına dikkat çekilmektedir. Sonuç kısmında ise, belirtildiği üzere din, folklor, sinema ve kültür arasındaki bağlantılı ilişki biçiminin Dabbe Zehr-i Cin filminde nasıl iç içe geçtiği üzerine çıkarımlar yapılmaktadır. Bu bağlamda, filmin 2014 yılında Türk izleyicisi tarafından neden çok izlenildiğine dair sorgulanan düşünceler sonuç kısmındaki bulgularda görünür hâle gelmektedir.

The Analysis of The Correlativity of The Film Dabbe Zehr-i Cin with Turkish Folklore By Using The Semiotic Theory of Charles Sanders Peirce

The relationship between Turkish folklore and cinema is highly interrelated. The codes for a specific culture are manifested in the fields of art that reflect that culture. Cinema, as an art form in which cultural codes are frequently used, can represent the structures of these codes that have left a mark in the imagination of society. The directors may choose to produce their works by referring to the stereotyped cultural codes and making use of them in order to convey their culture, in which they have grown up, to the spectators. The fact that the Turkish spectators are able to watch the films based on the data they can make sense in the works produced in the field of cinema is effective in the perception of the messages to be given in the films and important in internalizing the watching experience. In this context, while making production in the field of horror film genre in Turkish cinema, items that may scare the Turkish spectators can be identified and the stories related to these elements can be presented to the spectators. In this study, the film Dabbe Zehr-i Cin (2014), which has been the top-grossing horror film in the 2000s in Turkey, was examined within the scope of the semiotic theory of Charles Sanders Peirce based on trinity and the relations between the elements included in the study and the fear elements included in the codes of Turkish folklore were established. The reason for choosing this method was to understand the process of making sense of the systems of signs that emerge in the relationship between horror film elements and religion and culture. Carl Gustav Jung’s ideas about dreams and symbols, explained by associating with the subconscious and religion, were used to make sense of these concepts with a different approach and to provide detailed explanations to the film review. Jung’s thoughts were also included in the examination because Jung’s approach is different from that of Peirce and it will enable multiple readings in the making sense and questioning of the film. The aim of this study is to draw attention to the correlativity of the relation between religion, culture, and cinema by examining the presentation of the djinn element of Turkish folklore in the horror film narrative. In the conclusion section, as mentioned, implications were made regarding how the correlative way of the relation between religion, folklore, cinema, and culture was intertwined in the film Dabbe Zehr-i Cin. In this context, the thoughts that were questioned about why the film was watched by so many Turkish spectators in 2014 have become visible in the findings in the conclusion section.

PDF

___

Akıncı, Tolga. “Seyirci Rekortmeni Korku Filmleri İlk 50’’, 03.01.2015, Erişim: 15.09.2017
Ateş, Ali Osman. Kur’an ve Hadislere Göre: Cinler ve Büyü. İstanbul: Beyan Yayınları, 2011.
Aristoteles. Poetika: Şiir Sanatı Üzerine. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
Barthes, Roland. Göstergebilim İlkeleri. Çev. Berke Vardar, Mehmet Rifat. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1979.
Barthes, Roland. Göstergebilimsel Serüven. Çev. Mehmet Rifat-Sema Rifat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2016.
Blanc, Michelle ve Colin Odell. Korku Sineması. Çev. Ali Toprak. İstanbul: Kalkedon Yayınları, 2011.
Bonneville, Nicholas. Illuminati Manifesto of World Revolution (1792). Çev. Marco Di Luchetti. Amerika: BookSurge Publishing, 2011.
Bordwell, David ve Kristin Thompson. Film Sanatı: Bir Giriş. Çev. Ertan Yılmaz, Emrah Suat Onat. Ankara: Deki Yayınları, 2011.
Çelebi, İlyas. “Kuran’ı Kerim’de İnsan-Cin Münasebeti’’. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (1997): 167-198.
Düzgün, Şaban Ali. “Dinsel Mitolojik Yönleriyle Cin ve Şeytan Algımız’’. Kelam Araştırmaları 10:2 (2012): 11-30.
Hançerlioğlu, Orhan. Dünya İnançları Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 2000.
Hockley, Luke. Film Çözümlemesinde Jungçu Yaklaşım. Çev. Simten Gündeş. İstanbul: Es Yayınları, 2004. Jung, Gustav, Carl. İnsan ve Sembolleri. Çev. Ali Nahit Babaoğlu. İstanbul: Okuyanus Yayınları, 2009.
Jung, Gustav, Carl. Jung Psikolojisi. İstanbul: Ekitap Projesi, 2014.
Karacadağ, Hasan, yön. Dabbe Zehr-i Cin. Sen. Hasan Karacadağ. Oyun. Nil Çakıroğlu, Ümit Bülent Dinçer, Sultan Köroğlu Kılıç, Emir Özbek, Pelin Acar, Murat Seviş, ve diğer. DVD. Warner Bros Turkey, 2014.
Karagöz, İsmail. Dini Kavramlar Sözlüğü. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2015.
Kawin, Bruce. “Children of The Light’’. Film Genre Reader II. Ed. Barry Keith Grant. Amerika: University of Texas Press, (2003): 324- 345.
Monaco, James. Bir Film Nasıl Okunur. İstanbul: Oğlak Yayınları, 2002.
Neuman, W. Lawrence. Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Araştırmalar 1. Cilt. Çev. Sedef Özge. Ankara: Yayın Odası, 2016.
Örnek, V. Sedat. Türk Halkbilimi. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2016.
Örnek, V. Sedat. 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. Ankara: Bilgesu Yayınları, 2014.
Peirce, Charles. Writings of Charles S. Peirce. Cilt: 2, Bloomington: Indiana University Press, 1984.
Sabini, Meredith. The Earth Has A Soul: The Nature of Writings: Carl Gustav Jung. Berkeley, California: North Atlantic Books, 2002.
Schatz, Thomas. “The Structural Influence: New Directions in Film Study’’. Film Genre Reader II. Ed. Barry Keith Grant. Amerika: University of Texas Press, (2003): 92-102.
Scognamillo, Giovanni. Canavarlar, Yaratıklar, Manyaklar: Fantastik Sinema ve Korku Sineması. İstanbul: Artı bir Kitap Yayınları, 2006.
Tunçer, Mustafa. Kur’an’da Cin ve Şeytan. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2015.
Türk Dil Kurumu, 29 Mayıs 2019 Erişim: 29.05.2019
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 30 Mayıs 2019 Erişim: 30.05.2019
Wood, Robin. The American Nightmare: Horror in the 70s. 1 Ekim 2016 Erişim: 17.10.2016