Bir halkçı münevverler platformu: Halka doğru dergisi (1913-1914)

10 Temmuz 1324/1908 de ‘İlân-ı Hürriyet’le başlayan İkinci Meşrutiyet devrinin bir özelliği, yeni dernek ve cemiyetlerin, yeni fikirlerin, yeni gazete ve dergilerin, yeni simâların Osmanlı eski rejim’inde benzerine rastlanmayacak şekilde, tedavüle girmesiydi. Görece modern ve dinamik bir kamuoyunun örnekleri olan bu topluluklardan biri Türk milliyetperverleriydi. Onlardan bir grubun 31 Ağustos 1911 de kurdukları Türk Yurdu Cemiyeti üç dergi neşretmişti: Türk Yurdu, Türk Sözü ve Halka Doğru. Son Dergi, Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Ahmet Ağaoğlu gibi meşhur yazarlarıyla ve 52 sayılık neşriyatıyla, halkçılık bilinci yaratmak istedi. Onlara göre Osmanlı içtimai düzeni avam-havass, güzide-halk eksenlerinde ikiye bölünmüştü. Onlara göre bu farklılık ve mesafe elitlerin halka, halkın elitlere gitmesiyle kapatılabilirdi. Halka Doğru dergisinin halkçılığı, sosyalist değil Türkçü ve Anadolucu bir içeriğe sahipti. Bu açıdan onların vokabülerinde ‘halk’, Osmanlı değil Türk olana tekabül ediyordu. Keza mezkur halkçılık, bir yönüyle romantik hissiyatın etkisinde iken, diğer yönüyle oldukça rasyoneldi: Türk halkının kusurlarını eleştirmekten imtina etmiyordu. Neticede Halka Doğru halkçılığı kimi ideolojik tespitlerini Cumhuriyet halkçığına miras bırakacaktır.

A populist platform of intellectuals: The journal of Halka Doğru (1913-1914)

One feature of the Second Constitutional Era (1908-1918), starting the declaration of freedom in 10 July 1324 / 1908, was the emergence of new associations and societies, new ideas, new newspapers and magazines. The Turkish Nationalists, herald of a new and modern public opinion, was but one example of these communities. A group of them founded Turkish Homeland Community in 31 August 1911 and published three journals: Türk Yurdu, Türk Sözü ve Halka Doğru. Ziya Gökalp, Yusuf Akçura, Ahmed Ağaoğlu, famous writers of the last magazine, aspired to create consciousness of populism. According to them, Ottoman social order was divided in to two different sections along the axis of the elites and the ordinary people. These differences and gaps between the two groups could be overcome only through the convergence of the two groups. The populism of Halka Doğru magazine was not independent or socialist, but it had a nationalist and Anatolianist content. In this respect, in their jargon ‘people’ meant the Turks, not the Ottoman society at large. Besides, the aforementioned populism was under the influence of romantic sentiments on the one hand, while it was quite rational on the other: It did not refrain from criticizing the flaws of the Turkish people. As a result, Halka Doğru populism will leave its legacy about some ideological findings to Republican populism.

PDF

___

Adıvar, Halide Edip, Türkün Ateşle İmtihanı, İstanbul: Can yay. 2010.
Ağaoğlu, Samet, Babamdan Hatıralar, Ankara,1940.
Ağaoğlu, Süreyya. Bir Ömür Böyle Geçti Sessiz Gemiyi Beklerken, Yyy.,Ağaoğlu yay.,1984.
Akçuraoğlu Yusuf. Türk Yılı 1928, İstanbul: Türk Ocakları Merkez Heyeti Neşriyatı,1928.
Alangu, Tahir. Ülkücü Bir Yazarın Romanı, Ömer Seyfettin, İstanbul: May yay,1968.
Aydemir, Şevket Süreyya. Suyu Arayan Adam, 7. Baskı, İstanbul,1979.
Berkes, Niyazi. Türk Düşününde Batı Sorunu, Ankara: Bilgi yay.1975.
Blanning, T.C.W. The Culture of Power and the Power of Culture, Old Regime(1660-1789), Oxford University Press, 2003.
Erişirgil, M. Emin. Türkçülük Devri, Milliyetçilik Devri, İnsanlık Devri, Ankara, 1957.
Güntekin, Reşat Nuri. Anadolu Notları, Cilt:1, İstanbul: İnkılap Kitabevi, 1962.
Habermas, Jurgen. Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (çev. Tanıl Bora, Mithat Sancar) İstanbul: İletişim yay.1997.
Heyd, Uriel. Türk Ulusçuluğunun Temelleri, (çev. K.Günay), Ankara, 1979.
Hüseyinzade Ali. ‘İttihat ve Terakki Nasıl Kuruldu? Ubeydullah Efendi ‘nin Oynadığı Roller”, Tan, 4 Mart 1938.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri. Gençlik ve Edebiyat Hatıraları, Ankara: Bilgi yay. 1969.
Nesimi, Abidin, Yılların İçinden, İstanbul: Gözlem yay. 1977.
Tekeli, İlhan, Gencay Şaiyan. “Türkiye’de Halkçılık İdeolojisinin Evrimi”, Toplum ve Bilim, s.6- 7(Yaz-Güz 1978),ss.44-110.
Temo, İbrahim. İttihat ve Terakki Cemiyetinin Teşekkülü ve Hidematı Vataniye ve İnkılâbı Milliye Dair Hatıratım, Mecidiye, 1939.
Toprak, Zafer. “Halkçılık İdeolojisinin Oluşumu”, Atatürk Döneminin Ekonomik ve Toplumsal Sorunları Sempozyumu, İstanbul, 1977,s.13-31.
Toprak, Zafer. “Osmanlı Narodnikleri: ‘Halka Doğru’ Gidenler”, Toplum ve Bilim sayı.24(Kış 1984), ss.69-79.
Tunaya, Tarık Zafer. ‘Romantik Milletler’, İnsan Derisiyle Kaplı Anayasa, İstanbul, 1979,s197-202.
Wolfe, Bertram D. Devrim Yapan Üç Adam, (çev. Ünsal Oskay), Ankara: Türk Siyasi İlimler Derneği yayını,1969.
Zenkovsky, Serge A. Rusya’da Pan-Türkizm ve Müslümanlık, (çev. İzzet Kandemir), 2. baskı,İstanbul,1983

ISSN: 1300-3984
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 1989
Yayıncı: Geleneksel Yayıncılık Eğitim San. Tic. Ltd. Şti.

Arşiv