Ümit Savaş TAŞKESEN, Mehmet Ali GENÇ, Serdar DANIŞ

Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Bireylerin Resimlerinin İncelenmesi

Otizmli bireyler, genel olarak sosyal ilişkilerde ve insanlarla iletişimde zorluk yaşmaktadır. Bu bireyler için sanat, alternatif bir ifade aracı olabilmekte ve sanat sayesinde biçimler dünyası doğrudan anlatım sağlayabilmektedir. Otizmli bireylerin dünyalarının yansıması olan sanatsal ifadelerin anlaşılması eğitim açısından gerekli olmaktadır. Sanat eleştirisi sayesinde sanatın iç yüzü ortaya konmakta ve eserin anlaşılması kolaylaşmaktadır. Doküman incelemesi şeklinde olan bu çalışmada otizmli bireylerin resimleri incelenmiştir. Jill Mullin’in 2009 da yayımladığı “Drawing Autism” adlı kitabında bulunan 115 resmin genel bir değerlendirmesi yanında seçilen bir resim, pedagojik sanat eleştirisi ve akademik eleştiriden faydalanılarak incelenmiştir. Bu çalışmanın sonucunda otizmli bireylerin resimlerinin yüksek bir farkla anlatımcı/dışavurumcu bir sanat kuramına sahip oldukları görülmektedir. Anlatımcı/dışavurumcu kuramın ardından biçimci kuramda resimler oluşturdukları görülmektedir. Otizmli bireylerin resimlerinin anlatımcı/dışavurumcu yapıda olması bu bireylerin sanatı bir ifade aracı olarak kullandıklarını göstermektedir. Ayrıca resimlerin biçimci kuramda olması bu bireylerin belli biçimler içinde sunma eğiliminde olduğunu göstermektedir. Clark’ın sanat eleştirisi yapılan resmi, anlatımcı/dışavurumcu bir sanat kuramına ve az da olsa biçimci kuram özelliklerine sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan bu resim, anılan sanat kuramlarını çok iyi temsil ettiğinden başarılı olarak değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

ifade aracı, otizm, resim inceleme, sanat

PDF

___

American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Arlington, VA: American Psychiatric Association.
Ayaydın, A. (2020). Psikoloji ve sanat etkileşimi üzerine. Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi, 4(1), 8-12.
Baron-Cohen, S. (2000). Theory of mind and autism: A review. International Review Of Research in Mental Retardation, 23, 169-184.
Berger, J. (2020). Görme biçimleri. çev. Yurdanur Salman. 27. Basım, Metis Yayınları.
Boydaş, N. (2007). Sanat eleştirisine giriş. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Bulat, M. (2014). Modern sanatta soyutlama. Atatürk Üniversitesi Yayınları.
Cascio, M. A. (2012). Neurodiversity: Autism pride among mothers of children with autism spectrum disorders. Intellectual and developmental disabilities, 50(3), 273-283.
Cömert, B. (2006). Mitoloji ve ikonografi. De ki Basım Yayım.
Huntürk, Ö. (2016). Heykel ve sanat kavramları, Hayalperest Yayınevi, İstanbul.
Dawson, P., & Guare, R. (2010). Executive skills in children and adolescents: A practical guide to assessment and intervention. Guilford Publications.
Dewey, D., Cantell, M., & Crawford, S. G. (2007). Motor and gestural performance in children with autism spectrum disorders, developmental coordination disorder, and/or attention deficit hyperactivity disorder. Journal of the International Neuropsychological Society, 13(2), 246-256.
Dyck, M. J., Piek, J. P., Hay, D. A., & Hallmayer, J. F. (2007). The relationship between symptoms and abilities in autism. Journal of Developmental and Physical Disabilities, 19(3), 251-261.
Erinç, M. S (1995). Resmin eleştirisi üzerine. Hil Yayınları.
Frith, U., & Happé, F. (1994). Autism: Beyond “theory of mind”. Cognition, 50(1-3), 115-132.
Gernsbacher, M. A., Sauer, E. A., Geye, H. M., Schweigert, E. K., & Hill Goldsmith, H. (2008). Infant and toddler oral‐and manual‐motor skills predict later speech fluency in autism. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(1), 43-50.
Gökay, M. (1998). Birleştirilmiş sanat eğitimi yöntemine göre ilköğretim II. basamağında sanat eleştirisinin uygulanması ve sonuçları, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
Gökay, M. (2010). Sanat kitabım. Aybil Yayın.
Gürsu, O. (2015.) Sanat ve psikoloji etkileşimi: Geleneksel Türk-İslâm Sanatları merkezli bir okuma denemesi. İslâm ve sanat, Koordinatör Ahmet Ögke, Ensar Neşriyat, 553-564.
Humphrey, N. (1998). Cave art, autism, and the evolution of the human mind. Cambridge Archaeological Journal, 8(2), 165-91.
İpşiroğlu, N. ve İpşiroğlu, M. Ş. (2011). Sanatta devrim. Hayalperest Yayınevi.
İpşiroğlu, M. Ş. ve Eyüboğlu, S. (2013). Avrupa resminde gerçek duygusu, Hayalperest Yayınevi.
Jones, W., & Klin, A. (2013). Social engagement in the first two years of life in Autism Spectrum Disorders. Development And Brain Systems in Autism, 1(23), 123-147.
Kim, Y. S., Fombonne, E., Koh, Y. J., Kim, S. J., Cheon, K. A., & Leventhal, B. L. (2014). A comparison of DSM-IV pervasive developmental disorder and DSM-5 autism spectrum disorder prevalence in an epidemiologic sample. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 53(5), 500-508.
Konak, R. (2017). Boş özne dolu nesne. Lâkin Yayınları.
Lalonde, C. E., & Chandler, M. J. (1995). False belief understanding goes to school: On the social-emotional consequences of coming early or late to a first theory of mind. Cognition & Emotion, 9(2-3), 167-185.
Lynton, N. (1991). Modern sanatın öyküsü, (Çev: Prof. Dr. Cevat Çapan, Prof. Dr. Sadi Öziş), Remzi Kitapevi.
Mercin, L. ve Ali Alakuş, A.O. (2005). Sanat eleştirisi ve pedagojik eleştiri yönteminin incelenmesi, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi 5, 36-46.
Mullin, J. (2009). Drawing autism. Akashic Books.
Ozonoff, S., Heung, K., Byrd, R., Hansen, R., & Hertz‐Picciotto, I. (2008). The onset of autism: patterns of symptom emergence in the first years of life. Autism research, 1(6), 320-328.
Özgül, G. E. (2012). Farklı bir görme biçimi olarak tasvir: Matrakçı Nasuh’un topografik tasvirleri. Milli Folklor 24(96), 170-189.
Pennington, B. F., & Ozonoff, S. (1996). Executive functions and developmental psychopathology. Journal of child psychology and psychiatry, 37(1), 51-87.
Rumsey, J. M., & Hamburger, S. D. (1988). Neuropsychological findings in high-functioning men with infantile autism, residual state. Journal of clinical and experimental neuropsychology, 10(2), 201-221.
Stokrocki, M. ve Kırışoğlu, O. T. (1997). Ortaöğretim sanat öğretimi, YÖK Dünya Bankası Yayınları.
Hope C. and Wilson, E. (2009). How to meet the needs of talented artists in elementary School. Gifted Child Today, 32(1), 36-41.
Tager‐Flusberg, H., & Kasari, C. (2013). Minimally verbal school‐aged children with autism spectrum disorder: The neglected end of the spectrum. Autism research, 6(6), 468-478.
Uljarević, M., Baranek, G., Vivanti, G., Hedley, D., Hudry, K., & Lane, A. (2017). Heterogeneity of sensory features in autism spectrum disorder: Challenges and perspectives for future research. Autism Research, 10(5), 703-710.
Winner, E. (1997). Giftedness vs. creativity in the visual arts, Gifted and Talented International, 12(1), 18-26, DOI: 10.1080/15332276.1997.11672861
Worringer, W. (2017). Soyutlama ve özdeşleyim. çev. İsmail Tunalı. 1. Basım, Hayalperest Yayınevi.