KALKINMA POLİTİKALARINDA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SORUNSALI – TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yeryüzünde binlerce yıldır var olan insanoğlu, endüstri devrimi ile birlikte doğayla girdiği mücadeleyi kazanmaya başlamıştır. Aslında kazandığını sandığı savaşı kay-betmekte olduğunun farkına ise ancak 1970’lerden sonra varabilmiştir. Endüstri devrimi ne olursa olsun salt ilerleme fikriyle gelmiş ve devam etmiştir. Bu sürekli ilerleme fikri ile ülkelerin kalkınma çabaları giderek kalkınma politikalarına dö-nüşmüştür. Günümüzde kalkınma politikaları ile belirlenen hedefler, ülkelerin en önemli uğ-raşı alanıdır. Ancak devletler tarafından sorumsuzca sürdürülen uğraşılar netice-sinde, doğal kaynakların tükenebileceği, türlerin yok olabileceği ve kirliliğin doğal dengeyi bozacak düzeye gelebileceği yaşayarak tecrübe edilmiştir. Bu durumun farkına varılmasıyla birlikte çevre ile kalkınma arasında bir denge oluşturulması-nın gerekliliği gündeme gelmiştir. Çevreye zarar vermeden kalkınmanın gerçek-leştirilebilmesi için belirlenen politikalardan en önemlisi olan sürdürülebilir kal-kınma kavramı tüm dünyada kabul edilmiş ve uygulanan bir kalkınma modelidir. Sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşabilmek için kullanılan önemli bir araç ola-rak ortaya çıkan “Çevresel Etki Değerlendirmesi” (ÇED) ilk kez 1969 yılında Ame-rika Birleşik Devletleri’nde uygulanmaya başlamıştır. Günümüzde birçok devlet tarafından çeşitli şekillerde ve boyutlarda uygulanan ÇED, Türkiye’de de uygulanmaktadır. 1993 yılında ilk ÇED Yönetmeliği’nin uygu-lamaya konulmasından günümüze, defalarca çevresel açıdan olumsuz olan bir-çok revizyona uğramıştır. Bu makalede kalkınma ile çevre arasında bulunan ve halen kalıcı çözüme ulaşa-mamış sorunlar ile ÇED uygulamasının bu sorunlara olan olumlu ve olumsuz etkisi Türkiye örneği üzerinden tartışılacaktır. Makale ağırlıklı olarak literatür tarama-sına dayanacak, çeşitli kanun ve yönetmeliklerden yararlanılacaktır.

THE PROBLEMATIC OF ENVIRONMENTAL IMPACT ASSESSMENT IN DEVELOPMENT POLICY: EXAMPLE OF TURKEY

The human being has been living on Earth thousands of years and there has always been the struggle about respecting the nature along with industrial de-velopment. In fact, it has been noticed that its losing to war which its assume to gain after 1970s. However, the industrial revolution came with an absolute ad-vance and this trend has continued. Gradually, the development efforts of the countries have turned with this constant advanced ideas into a development po-licy. Today, the development policy is the most important occupational area of many countries. But in turn of occupation irresponsibly continuing by state have been experienced by living to can run out of natural resources, can disappear of spe-cies and pollution be able to come to a level that can distrupt the natural balance. Along with recognition of this case, the necessity of creation of a balance between environment and developement has been raised. The concept of sus-tainable development should be a development without harming the environ-ment, that is admitted all over the world and is a development model that is applied. Environmental impact assessment (EIA) is emerged as an important tool in order to achieve sustainable development goals. It was for the first applied in 1969, in the United States. Nowadays, the EIA, is established in various forms in many states, including Tur-key. In 1993, from establishing of the first EIA instructions until today, it has un-dergone an overhaul that many times negative aspects environmental. In this article it will be discussed that the issues between development and en-vironment still have not reached a permanent solution yet and the practices of EIA regarding these problems have positive and negative contribution. Alongside with the example of Turkey, the article will rely on mainly literature reviews and will benefit from various laws and instructions.

PDF

___

Aruoba, Çelik, “Çevre Ekonomisi, Gelişme Ekonomisi”, İnsan Çevre Toplum, 2.
Baskı, (Ed. Ruşen Keleş), İmge Kitabevi, Ankara 1997, s. 172-192.
Çokgezen, Jale, “Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C. 23, Sayı 2, 2007, s. 91-115.
Dervişoğlu, Suat, “AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Çevresel Etki Değerlendir-mesi (ÇED)”, Türk İdare Dergisi, S. 467, 2010, s. 115-134.
Ertürk, Hasan, Çevre Politikası, 1. Basım, Ekin Yayınevi, Bursa 2011.
Fanuscu, Emine Mine ve Aynur Aydın Coşkun, “Çevresel Etki Değerlendirmesi”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, C. 45, S. 3-4, 1995, s. 127-135.
Foster, John Bellamy ve Fred Magdoff, Her Çevrecinin Kapitalizm Hakkında Bilmesi Gerekenler –Kapitalizm ve Çevre Üzerine Bir Rehber, (Çev. Özgün Aksakal), 1. Basım, Patika Kitap, İstanbul 2014.
Gladwin, Thomas N., James J. Kennelly ve Tara-Shelomith Krause, “Shifting Para-digms for Sustainable Development: Implications for Management Theory and Research”, Academy of Management Review, Vol. 20, No. 4, 1995, s. 874-907.
Görmez, Kemal, Çevre Sorunları, 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2010.
Güneş, M. Ahmet, “Çevre Hukuku Açısından Stratejik Çevresel Değerlendirme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 91, 2010, s. 33-66.
Kaypak, Şafak, “Çevre Sorunlarının Çözümünde Küresel Çevre Politikalarının Önemi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 31, 2013, s. 17-34.
Keleş, Ruşen ve Can Hamamcı, Çevrebilim, 3. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, An-kara 1998.
Keleş, Ruşen ve Birol Ertan, Çevre Hukukuna Giriş, 1. Baskı, İmge Kitabevi Yayın-ları, Ankara 2002.
Keleş, Ruşen, Can Hamamcı ve Aykut Çoban, Çevre Politikası, 6. Baskı, İmge Kita-bevi Yayınları, Ankara 2009.
Keleş, Ruşen, 100 Soruda Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikası, 1. Basım, Ya-kın Kitabevi, İzmir 2013.
Keleş, İhsan, Hatice Metin ve Hatice Özkan Sancak, Çevre Kalkınma ve Etik, 1. Baskı, Alter Yayıncılık, Ankara 2005.
Parasız, İlker, Modern Ansiklopedik Ekonomi Sözlüğü, 1. Baskı, Ezgi Kitabevi Ya-yınları, Bursa 1999.
Serter, Gencay, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin Tarihsel Süreçteki Gelişimi”, Planlama, S. 1, 2006, s. 43-52.
Tıraş, H. Hayrettin, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme, www.ulakbim.gov.tr (14.06.2015).
UNEP (2009), Global Green New Deal Policy Brief, http://www.unep.org/pdf (23.12.2009.
Yaylı, Hasan, Sürdürülebilir Kalkınmanın Sürdürülebilirliği, Ocak 2015, s. 921-940. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/YAYLI-Hasan-SÜRDÜRLEBİLİR-KALKINMANIN-SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ.pdf (17.06.2015).
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141125-1.htm (10.05.2015).
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/02/20160209-1.htm (12.08.2017).
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/04/20170408-3.htm (18. 07.2017).
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/05/20170526-2.htm (12.08.2017).
http://www.csb.gov.tr (15.06.2015).
http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/KalkinmaPlanlari.aspx (16.06.2015).
http://www.unep.org/pdf (23.12.2009 / 17.06.2015).
https://www.haberler.com/tema-vakfi-2017-yilinin-cevre-olaylarini-acikladi-10412821-haberi/