Doğu Akdeniz Liman Kentlerinde Kıyı: Volos, Patras, ve Mersin Üzerinden Bir Değerlendirme

Liman kentleri için kıyı alanı, kentsel gelişmenin başlangıç noktası ve ticari etkinliğin merkezi olarak kentin ekonomik, sosyal ve fiziksel gelişiminde belirleyici rol oynamıştır. Kıyı ve bu alanda süren etkinlik, özellikle 19. yüzyılda Doğu Akdeniz’de, üretim biçim ve ilişkilerinde yaşanan değişimlerle, liman kentlerinin mekânsal biçimlenişinde etkili olmuştur. Liman kentleri için kıyı daima kentin dışa açılan bir penceresi olarak işlev görmüş, kıyının gelişimi ve değişimi, liman kentleri var olduğu sürece devam etmiştir. Bu yönüyle kıyı ve kıyının kullanım biçimi, liman kentlerini anlamak ve açıklamak için önemli ipuçları barındırmaktadır. Buradan hareketle bu çalışmada, 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, dönemin kendine özgü koşulları doğrultusunda geçirdikleri benzer gelişim ve değişim süreçleriyle, üç liman kenti, Volos, Patras ve Mersin örneklerinde kıyı alanında gerçekleşen değişim karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Böylece, benzerliklerine karşın bu üç Doğu Akdeniz liman kentinde, kıyı alanındaki değişimin, bağlamın yarattığı koşullar doğrultusunda değerlendirilmesi ve kent-kıyı ve deniz ilişkisine yönelik çıkarımlar yapılarak bu alandaki çalışmalara katkı sağlanması hedeflenmektedir. Böylece, liman kentlerinde kıyının ve özellikle 20. yüzyıldan itibaren liman bölgesinin geçirdiği ve temel olarak kapitalist sistemin ve küresel ekonominin önceliklerine dayalı değişim süreçlerinin, bütün bir kente olası etkileri üzerinde düşünmek, kentin (bütünün) bir parçası olarak kıyının, hızla değişen anlamı, kullanım biçimi ve tasarımına ilişkin, geleceğe yönelik, kamusal öncelikleri gözeten sağlıklı öneriler ve uygulamalar geliştirilmesinin önemine dikkat çekmek amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Doğu Akdeniz Liman Kenti, Kıyı, Volos, Patras, Mersin

PDF

___

Airas, Annika, Peter V. Hall, ve Pamela Stern. “Asserting historical ‘distinctiveness’ in industrial waterfront transformation.” Cities 44 (Nisan 2015): 86-93.
Akpınar, İpek, ve Canan Ganiç. “Suyun İki Yakası: Karaköy ve Eminönü’nde Tasarım Stüdyosu Keşifleri.” Tarih Boyunca Su ve Mekân Temalı Ulusal Mekân Tasarımı Sempozyumu 2017 Bildiri Kitabı içinde, derleyenler Burçin Cem Arabacıoğlu ve F. Pınar Arabacıoğlu, 106-15. İstanbul: UTG Sekreteryası, 2017.
Arkitera. “Danıştay’dan Galataport için Şok Karar.” Erişim Tarihi: 7 Ekim 2020. https://www.arkitera.com/haber/danistaydan-galataport-icin-sok-karar/.
Arkitera. “Galataport projesinin adı değişti, Karaköy’de otel inşaatları arttı.” Erişim Tarihi: 7 Ekim 2020. https://www.arkitera.com/haber/galataport-projesinin-adi-degisti-karakoyde-otel-insaatlari-artti/.
Arkitera. “Galataport ve Haydarpaşaport ile İstanbul kıyıları turizme açılıyor.” Erişim Tarihi: 7 Ekim 2020. https://www.arkitera.com/haber/galataport-ve-haydarpasaport-ile-istanbul-kiyilari-turizme-aciliyor/.
Bakounakis, Nikos. “Patras in the 19th century. Space, Society, Economy.” Patras: From Ancient Times to the Present içinde, derleyenler Triantaphyllos E. Sklavenitis ve Konstantinos Staikos, çeviren David Hardy, 246-87. Atina: Kotinos Editions, 2005.
Bakounakis, Nikos, ve Fani Constantinou. Patras Then & Now. Atina: OLKOS, 2005.
Beamont, William. A Diary of a Journey to the East, in the Autumn of 1854. C. 2. Boston: Adamant Media Corporation, 2002.
Bozkurt, İbrahim. “Salnâmelerde Mersin.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, 2001.
Chastaoglou, Vilma. “Foundation and evolution of the new city during the 19th century.” Volos 1881-1955. The city and the people içinde, derleyen Charalambos G. Charitos, 43-60. Volos: Volos Publications, 2004.
Chatziioannou, Maria Christina. “Patras. Greeks and foreigners in the port of Patras during the 19th century.” Sailing in the Ionian with History at the helm içinde, derleyenler Eugenia Drakopoulou ve Dimitris Dimitropoulos, çeviren Deborah Brown Kazazis, 17-26. Atina: Institute of Historical Research/National Hellenic Research Foundation, 2015.
Çelik, Zeynep. 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti Değişen İstanbul. Çeviren Selim Deringil. 2. bas. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Davis, E. J. Life in Asiatic Turkey. A Journal of Travel in Cilicia (Pedias and Trachoea), Isauria, and Parts of Lycaonia and Cappadocia. Londra, 1879.
Develi, H. Şinasi. Dünden Bugüne Mersin 1836-1990. Mersin: Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, 2001.
Dimoglou, Aegli, ve Leon Mourtzoukos. Volos Then & Now. Atina: OLKOS, 2006.
Dingeç, Emine. “19. Yüzyılın İkinci Yarısında ve 20. Yüzyılın Başında Mersin’in Ekonomik Yapısı.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi, 1998.
Dorr, Benjamin. Notes of Travel in Egypt, the Holy Land, Turkey, and Greece. Philadelphia, 1856.
Eliopoulos, Panagiotis. “Economic and social structures of a peripheral metropolis: Patras during the first half of the 20th century.” Doktora Tezi, National and Kapodistrian University of Athens, 2011.
Frangakis-Syrett, Elena. “Patras.” Doğu Akdeniz’de Liman Kentleri (1800-1914) içinde, derleyenler Çağlar Keyder, Y. Eyüp Özveren, ve Donald Quataert, 23-44. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1994.
Gatopoulou, Evgenia. “Town planning, Urban infrastructure. Architecture Monuments (19th-20th century).” Patras: From Ancient Times to the Present içinde, derleyenler Triantaphyllos E. Sklavenitis ve Konstantinos Staikos, çeviren David Hardy, 288-317. Atina: Kotinos Editions, 2005.
Gospodini, Aspa. “Urban Waterfront Redevelopment in Greek Cities: A Framework for Redesigning Space.” Cities 18, s. 5 (Ekim 2001): 285-95.
Gökçen Dündar, Şebnem. “Mixed-Use Regeneration in Izmir Port District.” New Faces of Harbour Cities içinde, derleyenler Şebnem Gökçen Dündar, Neslihan Karataş, Hilmi Evren Erdin, ve Piotr Lorens, 269-88. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2014.
Gül, Murat. The Emergence of Modern Istanbul: Transformation and Modernisation of a City. Londra: I.B. Tauris, 2009.
Hastaoglou-Martinidis, Vilma. “The Cartography of Harbor Construction in Eastern Mediterranean Cities: Technical and Urban Modernization in the Late Nineteenth Century.” Cities of the Mediterranean: From the Ottomans to the Present Day içinde, derleyenler Biray Kolluoğlu ve Meltem Toksöz, 78-100. Londra: I.B. Tauris, 2010.
Hastaoglou-Martinidis, Vilma. Volos, portrait of the city from the 19th to today. Volos: Volos Publications, 2007.
Hastaoglou-Martinidis, Vilma, Kiki Kafkoula, ve Nicos Papamichos. “Urban modernization and national renaissance: Town planning in 19th century Greece.” Planning Perspectives 8, s. 4 (1993): 427-69.
Hourani, Najib. “From National Utopia to Elite Enclave: ‘Economic Realities’ and Resistance in the Reconstruction of Beirut.” Global Downtowns içinde, derleyenler Marina Peterson ve Gary McDonogh, 136-59. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2012.
Hoyle, Brian. “Global and Local Change on the PortCity Waterfront.” Geographical Review 90, s. 3 (Temmuz 2000): 395-417.
Jones, Andrew L. “Regenerating Urban Waterfronts-Creating Better Futures-From Commercial and Leisure Market Places to Cultural Quarters and Innovation Districts.” Planning Practice & Research 32, s. 3 (2017): 333-44.
Karataş, Neslihan. “Izmir Port: A Major Debate on the Urban Agenda.” New Faces of Harbour Cities içinde, derleyenler Şebnem Gökçen Dündar, Neslihan Karataş, Hilmi Evren Erdin, ve Piotr Lorens, 235-68. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2014.
Kılıç, Ali. “Kıyıdan Geri Çekilme Sürecinde Kent-Kıyı İlişkisi, Kentsel Kıyı Tanımı ve Bu Kavrama Dayalı Kentsel Kıyı Gelişme Stratejileri: İstanbul Örneği.” Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, 1999.
Langlois, V. Eski Kilikya. Çeviren M. Rahmi Balaban. Mersin: Mersin Halkevi, 1947.
Municipality of Patras. Maps’ memories, Patras 1831-1943. Patras: Municipality of Patras, 2014.
Papadatou-Giannopoulou, Chara. Evolution of City Plan of Patras 1829-1989. Patras: Achaikes ekdoseis, 1991.
Selvi Ünlü, Tülin. “Bir İskeleden Liman Kentine Doğu Akdeniz’in Önemli Bir Limanı Olarak On Dokuzuncu Yüzyılın İkinci Yarısında Mersin’de Mekânsal Gelişim.” Planlama Dergisi, s. 3-4 (2009): 5-26.
Selvi Ünlü, Tülin. “19. Yüzyılda Mersin’in Kentsel Gelişimi.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, 2007.
Selvi Ünlü, Tülin, ve Emel Göksu. “19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Doğu Akdeniz Liman Kentlerinde Kentsel Mekân: Patras, Volos ve Mersin Üzerinden Bir İnceleme.” Meltem – İzmir Akdeniz Akademisi Dergisi, s. 2 (Aralık 2017): 24-49.
Simeonidou, A. “Pire, Volos ve Patras Limanları: Finansal Gelişim.” [Yunanca.] Yüksek Lisans Tezi, Kavala Teknolojik Eğitim Enstitüsü, 2015.
Şimşek İlhan, Bige. “Toplumsal Yarar Odaklı Kıyı Canlandırmaya İlişkin Kavramsal Bir Ajanda ve İstanbul Örneğinde Türkiye Üzerine Değerlendirmeler.” Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, 2012.
Ünlü, Tolga, ve Tolga Levent. “Mersin’de Kentsel Mekânın Biçimlenmesinde Jansen Planı’nın Etkileri.” Tarih İçinde Mersin Kolokyum II içinde, 160-75. Mersin: Mersin Üniversitesi, 2005.
Ünlü, Tolga, ve Tülin Selvi Ünlü. Gelişen Ticaret, Değişen Kent: Mersin, 1850-1950. Mersin: Mersin Ticaret ve Sanayi Odası, 2012.
Ünlü, Tolga, ve Tülin Selvi Ünlü. “Towards Regeneration of a Mediterranean Port City: The Need for a Strategic Approach.” New Faces of Harbour Cities içinde, derleyenler Şebnem Gökçen Dündar, Neslihan Karataş, Hilmi Evren Erdin, ve Piotr Lorens, 133-56. Newcastle upon Tyne: Cambridge Scholars Publishing, 2014.
Velibeyoğlu, Hasibe. “İzmirdeniz Projesi: Kıyı Kullanımını Artırma Olanakları ve Kısıtlılıklar.” Akdeniz’in Kıyısında İzmir Körfezi Konferans Bildirileri içinde, derleyenler Ayşe Filibeli ve Güzel Yücel Gier, 113-25. İzmir: İzmir Akdeniz Akademisi, 2018.
Zandi-Sayek, Sibel. Ottoman Izmir: The Rise of a Cosmopolitan Port, 1840–1880. Minneapolis: University of Minnesota Press, 2012.