MİTOLOJİ VE İNANIŞLAR IŞIĞINDA TÜRK KÜLTÜRÜNDE HURMA AĞACI (PHOENIX DACTYLIFERA L.) VE SEMBOLLERİ

Ağaçlar insanoğlu var olduğundan bu yana yaşamış olan pek çok medeniyet tarafından kutsal kabul edilmiştir. Bu saygınlığın ve kutsallığın en önemli sebepleri; ağacın yerin altına kadar inen kökleri, buna tezat olarak da göğe doğru yükselen gövdesi ve her mevsim kendini yenilemesidir. Bu çalışma üç aşamalı olarak yürütülmüştür. Antik dönemden günümüze ağaçların insanoğlu için ifade ettiği anlam antik kaynaklar ve arkeolojik buluntular ışığında incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, hurma ağacı (Phoenix dactylifera L.) seçilerek tanıtım fişi hazırlanmış, Türklerde saygınlığı ve kutsallığı ortaya çıkarılmıştır. Bu ağaç için mitoloji ve semboller araştırılarak günümüze yansımaları örneklerle açıklanmıştır. ●

Anahtar Kelimeler:

Türk Kültürü, Kutsal Ağaçlar, Hurma Ağacı, Semboller, Mitoloji, İnanışlar

DATE PALM (PHOENIX DACTYLIFERA L.) AND ITS SYMBOLS IN TURKISH CULTURE IN THE LIGHT OF MYTHOLOGY AND BELIEFS

Trees have been accepted as objects since humankind exists by many lived civilizations. The most important reason of these dignity and sanctity are the roots of tree down to the ground, by contrast, the body of it rises towards the sky and renew itself each season. This study was conducted in three phases. The meaning of the tree for humankind from ancient times to the present day investigated in the light of ancient sources and archaeological findings. Because of this investigation, a tree species – palm tree (Phoenix dactylifera L.) has been selected and identification card has been prepared and the dignity and sanctity of the palm tree for the Turks have been revealed. For this tree, mythology and symbols were analyzed and described with samples of repercussions to the present day.

Keywords:

Turkish Culture, Holy Trees, Date Palm, Symbols, Mythology, Beliefs,

PDF

___

ANONİM (1997), Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, YEM Yayınları, İstanbul. ARSLAN, S. (2014), “Türklerde Ağaç Kültü ve Hayat Ağacı”, Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1/1, 59-71. ASLANAPA, O. (1997), Türk Sanatı, 4. Basım, Remzi Kitabevi, İstanbul. ASLANAPA, O. (2005), Türk Halı Sanatını Bin Yılı, İnkılap Kitabevi, İstanbul. ATEŞ, Ö. Ş. (2012), Yakındoğu Demirçağ Uygarlıklarında Hayat Ağacı, Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır. BAYRAKTAR, M. (2005), İslam Felsefesine Giriş, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. BELLİ, O. (1980), “Urartularda Hayat Ağacı İnancı”, Anadolu Araştırmaları, 8, 237-246. CAREY, F. (2012), The Tree Meaning and Myth, British Museum Press, China. ÇEVİK, N. (1999), Hayat Ağacının Uratu Kült Törenlerindeki Yeri ve Kullanım Biçimi, Anadolu Araştırmaları, 15, 335-367. ÇIBLAK, N. (2004), Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar, Türklük Bilimi Araştırmaları, TÜBAR, 15, 103-125. DOĞAN, K. (2008), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. ELİADE, M. (2003), Dinler Tarihine Giriş, İstanbul Kabalcı Yayınevi, İstanbul. ELPE, E. (2003), Türk Mitoloji ve Sanatında Ağaç, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. ERDAL, G. (2015), “İstanbul II. Bâyezıd Cami Haziresi Mezar Taşlarında Meyve Motifleri (Batı Etkisi, Dini Hoşgörü, Kutsallık ve Değişim)”, Turkish Studies, 10(2), 351-366. ERGUN, P. (2012), Türk Kültüründe Ağaç Kültü, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, no 417, Ankara. FRAZER, G. J. (2004), Altındal Büyü ve Din Üzerine Bir Çalışma, (Çev: Mehmet H. Doğan), İstanbul. GIOVINO, M. A. (2007), The Assyrian Sacred Tree History of Interpretations, OrbisBiblicus et Orientalis Book 230, Academic Press Fribourg Vandenhoeck & Ruprecht Göttingen. KÖROĞLU, K. (2006), Eski Mezopotamya Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul. KUBAN, D. (2008), Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul. ÖZTEKİN, S. (2008), Dinlerde Hayat Ağacı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. SERİN, A. Y. (2002), “Türk Sanatında Hayat Ağacı Örgesi, Sivas Altıncı Şehir Dergisi, 8:Eylül-Kasım. http://www.sivasder.org/index.php?Page=DergiIcerik&IcerikNo=135 (Erişim Tarihi: 22 Şubat 2017). URL-1 (2016), http://britishmuseum.org, ANE 124531 (Erişim Tarihi: 5 Nisan 2016). URL-2 (2016), http:// britishmuseum.org, ANE 124560 (Erişim Tarihi: 7 Nisan 2016). URL-3 (2016), http:// britishmuseum.org, ANE 124531 (Erişim Tarihi: 7 Nisan 2016). URL-4 (2016), http://muze.semazen.net (Erişim Tarihi: 7 Nisan 2016). URL-5 (2016), http://yenidunyadergisi.com/hz-meryemin-dogumu (Erişim Tarihi: 22 Şubat 2017). ÖGER, A. (2012), “Uygur Türklerinin Doğum Adetleri”, Turkish Studies, 7(1), 1679-1694. YURTERİ S. ve F. N. ÖLMEZ (2008), Türk Dokumalarında Ağaç Motifleri. 38. ICANAS Kongresi 10-15 Eylül 2007-Ankara, Bildiriler - Maddi Kültür, III. Cilt. T.C. Başbakanlık Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı, Ankara, 1445-1470.