Tarihi Bahçelerin Korunmasında Tarihsel Araştırma, Tespit ve Belgeleme: Maslak Kasırları Bahçeleri Örneği

Kültürel birikimin önemli göstergelerinden biri olan tarihi bahçeler, içinde bulundukları dönemlerin sosyal, siyasi koşullarından, kültür ilişkilerinden ve ihtiyaçlarından etkilenerek şekillenmiş yaşayan kültür belgeleridir. Zaman içinde aynı tarihi yapılar gibi anıtsal değer kazanmakta olan tarihi bahçeler bir ülkenin tarihi kültür peyzajı ve mirasının bir parçası olmaktadırlar. Plansız yapılaşma ve istimlak problemleri, çevre kirliliği, bitkilerin yaşamını yitirmesi veya yenilerinin eklenmesi ve yanlış müdahaleler tarihi bahçelerin özgün tasarımını kaybetmesi, mimari öğelerinde malzeme bozulmalarının baş göstermesi gibi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Bu gibi sorunlara maruz kalan tarihi bahçelerin devamlılığını sağlamak, kültürel ve estetik değerini muhafaza etmek, içinde barındırdığı yapılarla bir bütünlük oluşturulacak şekilde gelecek kuşaklara aktarmak için uygun koruma ve onarım çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Koruma ve onarım çalışmalarının tarihi bahçelerin özgün haline uygun olarak gerçekleştirilebilmesi için tarihsel araştırma ile tespit ve belgeleme çalışmalarının titizlikle yapılması önem arz etmektedir. Bu çalışma ile tarihi bahçelerin özgün tasarımının, bitkisel ve mimari öğelerinin korunması için yapılması gereken tarihsel araştırma belgeleme ve tespit çalışmalarında dikkat edilmesi gerekenleri ortaya koymak ve bir örnek üzerinden göstermek hedeflenmiştir. Bu amaçla Maslak Kasırları bahçeleri ele alınmıştır. Çalışma kapsamında bahçelerin tasarım özelliklerinin, mimari ve bitkisel öğelerinin, zaman içindeki değişimlerinin saptanması ve günümüz durumlarının değerlendirilmesi için geçmiş dönemlere ait harita, plan ve uydu fotoğrafları incelenmiş, ayrıca edinilen bulgular alan inceleme çalışması ile pekiştirilmiştir.

Historical Research, Survey and Documentation in Preservation of Historical Gardens: Example of Maslak Pavilions’ Gardens

Historical gardens, one of the important indicators of cultural accumulation, are living cultural documents shaped by the influence of social, political conditions, cultural relations and requirements of their era. During the time, historical gardens, just like historic buildings, gain monumental value and become part of the historical cultural landscape and heritage of a country. Unplanned settlement and expropriation problems, environmental pollution, loss of life of plants or the addition of new ones and incompatible interventions are causing problems such as loss of the original design of historic gardens and occurrence of material deterioration in their architectural elements. It is necessary to conduct appropriate conservation and restoration work for the historical gardens exposed to such problems to ensure their continuity, to preserve their cultural and aesthetic value, and to pass them on to future generations through creating integrity with the structures they surround. It is crucial to carry out historical research, survey and documentation studies carefully so that conservation and restoration work can be conducted according to the original state of the historical gardens. With this study, it was aimed to show what should be considered during historical research documentation and survey studies necessary to preserve original design, herbal and architectural elements of historical gardens, and present them through an example. For this purpose, gardens of Maslak Pavilions were studied. Within the scope of the study, maps, plans and satellite photographs of the past periods were examined in order to determine the changes in the design features, architectural and herbal elements of the gardens over time, and to evaluate their present condition. The information gained was also supported by field study..

PDF

___

Ahunbay, Z. (2009) Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, Yem Yayınları, 39-114, İstanbul.
Akdoğan, G., (1995). “Dünden Bugüne Bahçe Kültürümüz”, Sanat Dünyamız, (58): 7–14.
Artan, T., (1993). “Bahçeler”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Cilt 1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı, İstanbul, 542-549.
Güloğlu, Ö. (2004) “İstanbul Tarihi Saray Bahçelerinin Restorasyon İlkelerinin Saptanması”, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2013) Sultan II. Abdülhamid Devri Harita ve Planlarında İstanbul, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., İstanbul.
Sürer, İ., (2012) “19. Yüzyıl İstanbul’unda Bahçe Köşkleri”, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı. (1994) Maslak Kasırları,TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığı, İstanbul.
Toğral, T. (2011). “Maslak Kasırları Yerleşim Düzeni ve Kullanımı Üzerine İnceleme”, Milli Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi, Sayı 7, s. 131-151.
Toğral, T. (2012). “Maslak Kasrı Askerî Prevantoryumu Yerleşim Düzeni ve Kullanımı Üzerine Kronolojik İnceleme”, Milli Saraylar Kültür-Sanat-Tarih Dergisi, Sayı 13, s. 95-117.Milli Saraylar Arşivi.
Uğuryol, D., (2018) “İstanbul Tarihi Bahçeleri ve Mimari Elemanlarının Koruma sorunları” Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Uğuryol, D., Uğuryol, M., (2017). “Yıldız Sarayı Şehzade Köşkleri Bahçesi’nin Özellikleri ve Korunmuşluk Durumu”, Art-Sanat Dergisi, (8): 261-289
İnternet Kaynakları
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Haritası Uygulaması, https://sehirharitasi.ibb.gov.tr/, [20 Mayıs 2018].
Atatürk Kitaplığı İnternet Sitesi, Koleksiyonlarımız, http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/, [20 Mayıs 2018].
ICOMOS Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi Türkiye Milli Komitesi http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0612886001496825607.pdf, [10 Nisan 2018].
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende Evrakı-Arzuhal ve Jurnaller(Y.PRK. AZJ.) Dosya: 1, Gömlek: 48, 03.11.1293
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende EvrakıHazine-i Hâssa (Y.PRK. HH. )Dosya: 5, Gömlek: 28, 03.11.1293
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Perakende EvrakıHazine-i Hâssa (Y.PRK. HH. )Dosya: 1, Gömlek: 18, 07.08.1293
Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA), Yıldız Mütenevvi Maruzat Evrakı (Y.MTV.) Dosya: 34, Gömlek: 89, 24.12.1305.