Sibel POLAT, Hikmet Özge TÜMER YILDIZ, TÜRKÜN Neslihan DOSTOĞLU

Kültürel Miras Alanları İçin Kullanıcı Odaklı Bir Kentsel Tasarım Rehberi Modeli: Bursa Hanlar Bölgesi Örneği

Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk başkenti olan Bursa’da yer alan Hanlar Bölgesi Osmanlı kentinin kalkınma merkezi olarak, değişen ve gelişen ticaret hayatıyla birlikte tarihi kentsel karakterini koruyarak günümüze kadar ulaşmış ve 2014 yılında kültürel miras alanı olarak UNESCO Dünya Miras Listesi’ne girmiştir. Bu kapsamda katılımcı bir yöntemle hazırlanan Bursa ve Cumalıkızık Alan Yönetim Planı kültürel miras alanlarına yönelik pek çok sorun ve beklentiyi gündeme getirmiş ve bunların çözümlerine yönelik eylem planları önermiştir. Planda dile getirilen en önemli sorunlardan biri kültürel miras alanlarındaki proje uygulamalarında ulusal ve uluslararası ilkeler doğrultusunda belirlenmiş standartların ve dil birliğinin olmaması nedeniyle miras alanlarının özgün kimliğinin bozulması olmuş, yönetim alanına özgü kentsel tasarım rehberlerinin oluşturulması gerektiği ifade edilmiştir. Bu süreçte Bursa Uludağ Üniversitesi’nde devam eden “Bursa Kent Merkezine Yönelik Bir Kentsel Tasarım Rehberi Modeli” isimli bilimsel araştırma projesi kapsamında da Yönetim Planı’nın bu hedefi dikkate alınmış, ancak bölgeye özgü bir kentsel tasarım rehberi üretmeden önce, kültürel miras alanlarına yönelik bir kentsel tasarım rehberinin nasıl bir süreç içinde hazırlanması gerektiği konusunda çalışılmasının faydalı olacağı görülmüştür. Bu makalede de kültürel miras alanlarının kimliğinin korunmasında ve geliştirilmesinde bir uygulama aracı olarak kentsel tasarım rehberlerinin rolü tartışılmış, kentsel tasarım sürecine dair kabul görmüş sistematik yaklaşımlar ve katılım yöntemleri üzerinden Bursa Hanlar Bölgesi’ndeki bir alan çalışmasıyla birlikte kültürel miras alanlarına yönelik kullanıcı odaklı bir kentsel tasarım rehberi modeli geliştirilmiştir. Disiplinler arası ve kurumlar arası bir bakış açısını, kentlilerin ve yerel halkın katılımını gözeten bu modelin kültürel miras alanlarına yönelik çalışmalarda ilgili kurumlara ve profesyonellere yardımcı olacağı düşünülmektedir.

A User-Oriented Urban Design Guide Model For Cultural Heritage Sites: The Case of Bursa Khans Area

The Khans Area, located in Bursa - the first capital of the Ottoman Empire - has reached today, preserving its historical urban character with its changing and developing trade life, and was inscribed as a cultural heritage site by UNESCO in 2014. Bursa and Cumalıkızık Management Plan, which was prepared with a participatory method, presented many problems and expectations about cultural heritage sites, and suggested action plans for their solutions. One of the most important problems emphasized in the Management Plan was the weakening of the original identity of heritage sites due to the lack of urban design principles and standarts in heritage sites, and the development of urban design guides for the management sites was proposed as a solution. The scientific research project entitled “An Urban Design Guide Model for Bursa City Center” in Bursa Uludag University took this aim into consideration; however, it became clear that describing the process of preparing an urban design guide for cultural heritage sites should precede the process of producing an urban design guide peculiar to the area. In this article, a useroriented urban design guide model for cultural heritage sites as a planning/design tool in the conservation and development of cultural heritage sites is discussed. The model is developed with the help of systematic approaches of urban design process and community engagement methods in academic literature in terms of a case study including analyses, user surveys, tradesmen interviews and an urban design workshop conducted in the Bursa Khans Area. This model, which considers interdisciplinary and inter-institutional perspectives and local participation, is expected to assist relevant institutions and professionals in the development of urban design guidelines for cultural heritage sites.

PDF

___

Aksoy, A. ve Enlil, Z. (2012). “Kültürel Miras Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar”, Ed.: A. Aksoy, D. Ünsal (editor) Kültürel Miras Yönetimi, Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Web-Ofset, s. 3-28.
Bilgin, N. 1997. Siyaset ve İnsan, İstanbul, Bağlam Yayıncılık.
Bursa Alan Başkanlığı (2013). Bursa ve Cumalıkızık Yönetim Planı, Bursa, Bursa Büyükşehir Belediyesi.
Hacıhasanoğlu, O., Örer, G. (1998) “Architectural and Urban Identities of Istanbul”, Open House International, Cilt:23, Sayı:1, s:52-60.
Lang, J., (1994). Urban Design: The American Experience. New York, Van Nostrand Reinhold.
Lang, J. (2005). Urban Design: A Typology of Procedures and Products. Oxford, Architectural Press.
Madanipour, A. (1996) Design of Urban Space. An Inquiry into a Socio-Spatial Process. Chichester, John Wiley and sons Ltd.
Mason, R. (2002) “Assessing Values in Conservation Planning: Methodological Issues and Choices”, Ed.: M. de la Torre (editor) Assessing the Values of Cultural Heritage, Los Angeles, Getty Conservation Institute, s. 5-30.
Ocakçı, M. Aydın Türk, Y. (2012) “Kentsel Kimlik” Ed.: M. Ersoy (editör) Kentsel Planlama Ansiklopedik Sözlük, İstanbul, Ninova Yayıncılık, s. 226-228.
Orhan, M. (2015) “Kentsel Kalitenin Geliştirilmesi Bağlamında Stratejik Bir Yaklaşım; Kentsel Tasarım Rehberi Kavramsal Model Önerisi” Basılmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi.
Polat, S. (2013) Kamusal Dış Mekanlarda Mimari Kimliği Değerlendirmek İcin Bir Yöntem Önerisi: Bursa-Cumhuriyet Alanı Örneği, Nilüfer Belediyesi Yayınları.
Polat, S. (2015) Bursa Kent Merkezine Yönelik Bir Kentsel Tasarım Rehberi Modeli Bilimsel Araştırma Projesi Raporu, Proje no: OUAP(M)-2012/24, Bursa, Bursa Uludağ Üniversitesi.
Smith, G. (2005). Beyond the Ballot, London, Power Inquiry.
Von Hausen, M. A. (2013) Dynamic Urban Design. Bloomington, iUniverse.
Bath & North East Somerset Council (2005) Streetscape Manual. http://www.bathnes.gov.uk/sites/default/files/sitedocuments/Planning-and-Building-Control/Planning-Policy/SPDs/ streetscape_manual_adopted.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Bath & North East Somerset Council (2015a) Pattern Book Volume 1 Public Realm Framework. http://www.bathnes.gov. uk/sites/default/files/sitedocuments/Planning-and-BuildingControl/Planning-Policy/Evidence-Base/Urban-Design-Landscape-and-Heritage/Bath_Pattern_Book_Part_1.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Bath & North East Somerset Council (2015b) Pattern Book Volume 2 Technical and Operational Guidance. http://www. bathnes.gov.uk/sites/default/files/sitedocuments/Planning-and-Building-Control/Planning-Policy/Evidence-Base/ Urban-Design-Landscape-and-Heritage/Bath_Pattern_Book_ Part_2.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Bursa Alan Başkanlığı (2018) Yönetim Alanı Sınırları. http://alanbaskanligi.bursa.bel.tr/yonetim-alani-sinirlari/ (Erişim Tarihi 11 Ekim 2018).
Community Places (2014) Community Planning Toolkit. http:// www.communityplanningtoolkit.org/sites/default/files/Engagement.pdf (Erişim Tarihi 08 Nisan 2017).
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve MSGSÜ (2016) Kentsel Tasarım Rehberlerinin Hazırlanması Projesi, Arama Konferansı İstanbul. http://www.csb.gov.tr/db/mpgm/editordosya/file/Kentsel%20 Tasarim/Kentsel%20Tasarim%20Rehberleri/AramaKonferansiIstanbul_20012017.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
DETR (2000) By Design, Urban Design in the Planning System: Towards Better Practice. https://www.gov.uk/government/ uploads/system/uploads/attachment_data/file/7665/158 490.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Involve (2005) People and Participation. http://www.involve. org.uk//wp-content/uploads/2011/03/People-and-Participation.pdf (Erişim Tarihi 08 Nisan 2017).
Liverpool City Council (2009) Liverpool Maritime Mercantile City World Heritage Site Supplementary Planning Document. http://liverpool.gov.uk/media/9644/world-heritage-sitespd.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Scottish Community Development Centre (2015) National Standards for Community Engagement. http://www.voicescotland.org.uk/media/resources/NSfCE%20online_October.pdf (Erişim Tarihi 08 Nisan 2017).
Studio Real. (2007) Delivering Quality Places. Urban Design Compendium 2. http://www.staffordbc.gov.uk/live/Documents/ Regeneration/Design%20Training/Urban-Design-Compendium-2.pdf (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Szmelter, I. (2013) “New Values of Cultural Heritage and the Need for a New Paradigm Regarding its Care.” https://ceroart.revues.org/3647#tocto1n5 (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
The City of Edinburgh Council (2003) The Edinburgh Standards for Urban Design. http://www.rudi.net/node/6431 (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
The City of Edinburgh Council (2016) Listed Buildings and Conservation Areas. http://www.edinburgh.gov.uk/downloads/ file/4510/listed_buildings_and_conservation_areas (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).
Yeang, L. D. (2000) Urban Design Compendium. http://www. queenelizabetholympicpark.co.uk/-/media/lldc/local-plan/ local-planexamination-documents/other-strategy-papers/ s34-urban-designcompendium.ashx?la=en (Erişim Tarihi 27 Şubat 2017).