GÜMÜŞHANE AĞIZLARINDAN DERLENMİŞ DEYİMLER ÜZERİNE

Türkiye Türkçesi ağızları; Doğu Grubu Ağızları, Batı Grubu Ağızları ve Kuzeydoğu Grubu Ağızları olmak üzere başlıca üç grupta toplanmaktadır. Bu tasnifte Gümüşhane ağzı, Doğu Grubu Ağızları içinde gösterilir. Gümüşhane ili ağızları dört alt gıuba ayrılan bu ana grup içinde Kars, Erzurum, Erzincan ağızları içindeki ikinci derecedeki alt gruplardan birini oluşturur. Bu çalışmada Gümüşhane ağzı söz varlığında bulunan ve Derleme Sözlüğü 'nde (DS) yer alan deyimler belirlenmeye ve bir sözlükçe ile verilmeye çalışılmıştır. Öncelikle DS'de yer alan Gümüşhane kaynaklı sözcükler tespit edilmiş, bunların arasından seçilen deyimler tam, yarı ve deyimsi örnekleri ile gösterilmiştir. Deyimler işaret ettikleri temalarla ilişkili olarak değerlendirilmiştir. Gümüşhane ağzmda kullanılan deyimlerin ayrıntılı ve bölgedeki idari ve coğrafi yapılanmalardaki değişiklikleri takip eden bir çizgide derlenmesi, değerlendirilmesi gerekmektedir. Farklı bölgelere temsil edilebilecek böylesi bir çalışma ile Türkiye Türkçesi ağzılarından derlenmiş ve derlenecek deyimlerin birbiriyle mukayesesi; dilin işleyiş imkânları, sanatlı söyleyiş yeterliği bakımmdan verileri çeşitlendirecektir. Bunun için "deyim"in sınırlarının belirlenmesi de artık acil bir ihtiyaç hâlindedir.

ABOUT EXPRESSIONS COMPILED FROM GUMUSHANE DIALECTS

There are mainly three main groups in Anatolian dialects such as Eastern Group Dialects, Western Group Dialects and Northeast Group Dialects Group. With this classification Gumushane dialect is shown in Eastern Group Dialects. In this main group that is divided into four sub-groups, Gumushane province dialect creates one of the sub-groups in the second degree in Kars, Erzurum, Erzincan dialects. In this study, it is tried to determine the expressions situated in Gumushane dialect and located in Compiliy Glassory, and to give with a glosary. First of all, words in Gumushane sources in DS have been identified and then selected idioms have been shown with full, half and idiomatic examples. Expressions are evaluated in relation to the theme that they pointed out. The expressions in Gumushane dialect are required to be compiled in detailed and evaluated in a line to follow the changes in administrative and geographical embodiments in the region. With such a study that can be represented in different regions, it will be more varied comparison with expression that are compiled from Turkey Turkish and the expression that will be compiled. Because of that, it is an urgent need to determine the border of the expressions

___

AKSAN, Doğan (1993). Türkçenin Gücü, Ankara: Bilgi Yayınevi.

AKSAN, Doğan (1996). Türkçenin Söz Varlığı, Ankara: Engin Yayınevi.

AKSAN, Doğan (2002). Anadilimizin Söz Denizinde, Ankara: Bilgi Yayınevi.

AKSOY, Ömer Asım (1962). “Atasözleri, Deyimler”, TDAY—Belleten, s. 131—166.

AKSOY, Ömer Asım (1977). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü lll, Ankara: TTK Yayınları.

AKSOY, Ömer Asım (1984). Deyimler ve Atasözleri Sözlüğü İl, Ankara: TDK Yayınları.

AKSOY, Ömer Asım (1996). Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler, Ankara: TDK Yayınları.

KARAHAN, Leyla (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: TDK Yayınları.

REFİK, Ahmet (2012). Kafkas Yollarında, ed. M. Sait Karaçorlu, İzmit: Temel Yayınları.

SAN, Sabri Özcan (1990). Gümüşhane Kültür Araştırmaları ve Yöre Ağızları, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

SİNAN, Ahmet Turan (2001). Türkçenin Deyim Varlığı, Malatya: Kubbealtı Yayıncılık.

SİNAN, Ahmet Turan (2008). “Deyim Kavramı Üzerine Notlar—l”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2): 91—98.

SUBAŞI UZUN, Leyla (1988). Dilbilimi Açısından Deyim Kavramı ve Türkiye Türkçesindeki Örneklerin İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

SUBAŞI UZUN, Leyla (1991a). “Deyimleşme ve Türkçede Deyimleşme Dereceleri”, Dilbilim Araştırmaları, ss. 29—39, Ankara: Hitit Yayınevi.

SUBAŞI UZUN, Leyla (1991b). “Deyimlerde Bildirinin Düzenleniş Biçimi ve Özellikleri”, Türk Dilleri Araştırrmaları, ss. 111—120, Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi—2.

TANYERİ, Yavuz (2009). “Türkçenin Deyim Varlığı, Dr. Ahmet Turan Sinan, Kubbealtı Yayıncılık, Malatya 2001, 516 s.”, Turkish Studies, 4(8): 2586—2590.

TUNCEL, Metin (1996). “Gümüşhane”, İslam Ansiklopedisi, 14, ss. 273—276, Istanbul: TDV Yayınları.

YÜCEOL ÖZEZEN, Muna (2001). “Türkçe Deyimler Uzerine Birkaç Söz”, Türk Dili, 600: 869—879.

http://www. gumushane. gov.tr/nufus (Şubat 2016).