Erzurumlu Zihnî’nin Besmele Konulu Mesnevisi

İslam dininin kaynaklarında önemle yer alan ve her hayırlı işin başı olarak tekrarlanan besmele, klasik şiirimizde de bahsedilen konular arasındadır. Besmele, daha çok divanların önsözleri ile ilk beyitlerinde, “bismillah” redifli gazellerde ve mesnevilerin giriş bölümlerinde ele alınmıştır. Besmelenin, divanlarda müstakil ve hacimli olarak ele alındığı mesnevi sayısı ise çok azdır. Bunlardan biri de Erzurumlu Zihnî’nin Divanında bulunan mesnevisidir. Bu makalede, bir divan şairinin müstakil olarak yazdığı besmele konulu mesnevisi incelenmeye çalışıldı. Besmele hakkındaki genel bilgiler giriş bölümünde verildi. Mesnevi, şekil ve içerik açısından incelendi. Aruzun “fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün” kalıbıyla yazılan mesnevinin toplam beyit sayısı 118’dir. “Dinî mesneviler” grubunda yer alan manzumede, bölümler kesin çizgilerle birbirinden ayrılmamıştır. Mesnevide besmele, çok çeşitli açılardan ele alınmış, değişik benzetmelere konu edilmiştir. Mesnevinin bütün beyitlerinin dil içi çevirisi yapılmıştır. Beyitlerin günümüz Türkçesine aktarılmasıyla okuyucunun mesnevi ile doğrudan iletişim kurması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Besmele, Erzurumlu Zihnî; Mesnevi

___

AYDIN, Fuat (2004). “Melekût”, TDVİA, 29, s. 45-47.
ÇELEBİOĞLU, Amil (1998). Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
DERMAN, M. Uğur ve Mustafa UZUN (1992). “Besmele (Hat)”, TDVİA, 5, s. 532-537.
DURAN, Hamiye (2014). Besmele Tefsiri (Şerh-i Besmele) Hünkâr Hacı Bektâş-ı Velî, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
EFE, Ahmet (2014). Besmele Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
GÖZÜBÜYÜKZADE, İbrahim Efendi (1977). Risâletün fî Hakk-il Besmele (Besmele Risalesi), Ankara: Sevinç Matbaası.
GÜNDÜZ, İrfan (1993). “Ceberût”, TDVİA, 7, s.193-194.
GÜRGENDERELİ, Müberra (2010). Türkçe Mesnevilerde Besmele Şiirleri, İstanbul: Acar Bilgi Merkezi Yayınları.
KARTAL, Ahmet (2013). Doğu’nun Uzun Hikâyesi Türk Edebiyatında Mesnevî, İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
MACİT, Muhsin (2001). Erzurumlu Zihnî Divanı, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
SEVGİ, Ahmet (1999). “Molla Câmî’nin Besmele Şerhi ve Türk Edebiyatına Tesirleri”, S.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 5, s. 1-50.
TULUM, Mertol (2011). 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
UZUN, Mustafa (1992). “Besmele (Kültür ve Edebiyat)”, TDVİA, 5, s. 538-540.
ÜSTÜNER, Kaplan (2014). Tasavvuf ve Klasik Şiirimiz, Ankara: Akçağ Yayınları.
ÜZGÖR, Tahir (1990). Türkçe Divan Dibaceleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
YAVUZ, Yusuf Şevki (2003). “Levh-i Mahfûz”, TDVİA, 27, s. 151.
YILDIRIM, Suat (1992). “Besmele”, TDVİA, 5, s. 529-532.