NURCAN TEKİN, Tuğba İNCİ, OKTAY ASLAN, Dursun YAĞIZ

Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının kavram haritalarına yönelik tutumları ve kavram haritası hazırlayabilme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi1

Bu çalışma, 2011-2012 eğitim öğretim yılında Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Eğitimi ABD'de öğrenim gören 3. ve 4. sınıf öğrencilerinin kavram haritalarına yönelik tutumlarının ve kavram haritası hazırlayabilme becerilerinin çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi amacıyla yapılmıştır. Öğretmen adaylarının kavram haritalarına yönelik tutumlarını belirleyebilmek için 5'li likert tipi "Kavram Haritası Tutum Ölçeği" kullanılmıştır. Kavram haritası hazırlayabilme becerilerini değerlendirmek üzere herhangi bir sınırlama getirilmeden onlardan en iyi bildikleri fen konusuna ilişkin bir kavram haritası hazırlamaları istenmiştir. Haritalar rubrikler kullanılarak değerlendirilmiştir. Tutum ölçeği ve çizilen haritalardan elde edilen veriler nicel olarak analiz edilmiştir. Analizler sonucunda cinsiyet değişkenine göre, kavram haritasına yönelik tutumlarda kızlar lehine anlamlı bir farklılık görülürken; beceri düzeylerinde erkekler lehine, anlamlı olmayan bir farklılık tespit edilmiştir. Sınıf düzeyine göre, 3. sınıfl arın kavram haritasına yönelik tutumlarında; 4. sınıfl arın ise becerilerinde diğer sınıfl ara göre anlamlı düzeyde farklılıklar görülmüştür. Yeterlik inancına göre, yeterli bilgi aldığını düşünen öğretmen adaylarının kavram haritalarına yönelik hem tutumlarında hem de becerilerinde yeterli bilgiye sahip olmadığını düşünenlere göre anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir.

Investigation of science and technology pre-service teachers' attitude towards concept maps and concept mapping skills with respect to diff erent variables

Th e goal of this study is to identify attitudes towards concept maps and concept mapping skills of junior and senior year students in 2011-2012 academic year Necmettin Erbakan University, Ahmet Keleşoglu Faculty of Education, Department of Science Education with respect to diff erent variables. For determining pre-service teachers' attitude towards concept maps, 5 point likert "Concept Map Attitude Scale" was used. For evaluating their concept mapping skills, without any restriction, they were requested to compose a concept map about the issue that they know best about science. Concept maps were evaluated according to a rubric. Data that obtained from attitude scale and charts data, were analyzed with quantitative methods. According to these results with gender aspect, attitudes towards the concept map show meaningful diff erence for girls; skills results were in men's favour but insignifi cant. In respect to class level, attitude of junior students and skills of senior students show meaningful diff erence. In point of effi cacy perception, pre-service teachers who have enough knowledge about drawing concept map, both attitudes and skills, show signifi cant diff erence.

___

Açar, B. (2007). Öğrencilerin kuvvet konusundaki başarılarının kavram haritası ile ölçülmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Akpınar, E. (2003). Buluş stratejisiyle ilişkili fen öğretimi: Canlılar için madde ve enerji ünitesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.

Aslan, O. & Uluçınar Sağır, Ş. (2008). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının bilimsel tutumlarının, öz yeterlik inanç düzeylerinin ve etki eden faktörlerin belirlenmesi. 8th International Educational Technology Conference (s. 946). Eskişehir.

Atasoy, B. (2004). Fen öğretimi ve öğrenimi (2. baskı). Ankara: Asil.

Ayas, A., Karamustafaoğlu, S. ve Coştu B. (2002). Sınıf öğretmeni adaylarının çözeltiler konusundaki kavram yanılgıları ve bu yanılgıların kavram haritası tekniği ile giderilmesi. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (s.151). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.

Barenholz, H. & Tamir, P. (1992). A comprehensive use of concept mapping in design instruction and assessment. Research in Science and Technological Education, 10(1), 39-52.

Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.

Çatalkaya, R. (2005). Bazı bireysel farklılıkların kavram haritası yapma başarısına etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.

Çetinkaya, M. & Taş, E. (2011). Canlıların sınıfl andırılması konusu için web destekli kavram haritaları ve anlam çözümleme tablolarının öğrenme üzerindeki etkisinin araştırılması. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 180-195.

Çıldır, I. & Şen, A. İ. (2007). Öğretmen adaylarının elektrik akımı konusunda hazırladıkları kavram haritalarının farklı veri analizi yöntemleriyle incelenmesi. 24. Uluslararası Fizik Kongresi (s.592-594). Malatya.

Çimer, A. & Çimer, S. O. (2002). Öğrencilerin biyoloji konularının tekrar edilmesinde bir araç olarak kavram haritası tekniğini kullanmaya karşı tutumları. V. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi (s.16). Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.

Çoruhlu, T. Ş., Nas, S. E. & Çepni, S. (2009). Fen ve teknoloji öğretmenlerinin alternatif ölçmdeğerlendirme tekniklerini kullanmada karşılaştıkları problemler: Trabzon örneği. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 122-141.

Demirel, Ö. (1998). Kuramdan uygulamaya eğitimde program geliştirme. Ankara: Pegem.

Erdem, A. & Uzal, G. (2006). Fen Bilgisi/Fizik Öğretmenlerinin Eğitim Sorunları: Gelişmeleri Sürekli İzlemeleri ve Gerekli Yenilikleri Edinmeleri. Türk Fizik Vakfı. Ersoy, Y. (Ed), Tekirdağ.

Güneş, H. M., Çelikler, D. & Güneş, T. (2005). Sinir sisteminin daha İyi anlaşılması için kavram haritası tekniğinin kullanılması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Dergisi, 20, 70-76.

İngeç, Ş. K. (2008). Kavram haritalarının değerlendirme aracı olarak fi zik eğitiminde kullanılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 195-206.

Karakuyu, Y. (2011). Do science and technology teachers and pre-service primary teachers have diff erent thoughts about concept maps in science and yechnology lesson? Educational Re- search and Reviews, 6(3), 315-325.

Kendirli, B. (2008). Fen ve teknoloji dersinde kavram haritası kullanımının öğrenci tutumu, başarı- sı ve bilgi kalıcılığına etkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

Korkmaz, H. (2004). Fen ve teknoloji eğitiminde alternatif değerlendirme yaklaşımları. Ankara: Yeryüzü.

Lindesay, M. (1995). Can concept mapping be used to promote meaningful learning in nurse education? Journal of Advenced Nursing, 21(6), 1175-1179.

Markham, K. M., Mintzes, J. I. & Jones, M. G. (1994). Th e concept maps as a research and evaluti- on tool: Further evidence of validity. Journal of Research in Science Teaching, 31(1), 91-101.

MEB. (2005). İlköğretim 6., 7. ve 8. sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programları. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.

MEB. (2012). Milli Eğitim Temel Kanunu, Türk Milli Eğitiminin Amaçları. http://mevzuat.meb. gov.tr/html/88.html (21.04.2012)

McClure, J. R. & Bell, P. E. (1990). Eff ects of an Environmentel Education-Related STS Approa- ch Instruction a Cognitive Structure of Pre Service Teachers. Pennsylvania State Univer- sity, University Park. Coll. of Education. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 341582).

McClure, J. R., Sonak, B. & Suen, H. K. (1999). Concept map assessment of classroom learning: Reliability, validity and logistical practicality. Journal of Research in Science Teaching, 36(4), 475-492.

National Computation Science Education Consortium Lousiana Team. (20 December 2007). NCSEC Concept Map Rubric. http://www.ncsec.org/team11/RubricConceptMap.doc (24.03.2012)

Novak, J. D. & Gowin, D. B. (1998). Learning how to learn. Cambridge, England: Cambridge University.

Novak, J. D., Gowin, D.B. & Johansen, G. T. (1983). Th e use of concept mapping and knowledge vee mapping with junior high school science students. Science Education, 67(5), 625-645.

Okebukola, P. A. (1990). Attaining meaningful learning of concepts in genetics and ecology: An examination of the potency of the concept mapping technique. Journal of Research in Science Teaching, 27(85), 493-504.

Öner, F. & Arslan, M. (2005). İlköğretim 6. sınıf fen bilgisi dersi elektrik ünitesinde kavram ha- ritaları ile öğretimin öğrenme düzeyine etkisi. Th e Turkish Online Journal of Education Technology-TOJET, 4(4), 163-169.

Öztürk, C. & Karayağız, G. (2006). Teori ile uygulama arasında yeni bir köprü: Kavram haritası. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(1), 29-36.

Rice, D. C., Ryan, J. M. & Samson, S. M. (1998). Using concept maps to assess student learning in the science classroom: Must diff erent methods compete? Journal of Research in Science Teaching, 35(10), 1103-1127.

Ruiz-Primo, M. A., Schutlz, S. E., Li, M. & Shavelson, R. J. (2001). Comparison of the reliability and validity of scores from two concept-mapping techniques. Journal of Research in Scien- ce Teaching, 38(2), 260-278.

Sarıçayır, H. (2000). Lise II kimya derslerinde kavram haritalarının başarıya etkisi. (Yayınlanma- mış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.

Sarıgül, Z. (2009). Çoktan seçmeli, yapılandırılmış grid ve kavram haritası tekniklerinin öğrenci başarısını ölçme açısından etkililiğinin incelenmesi ve öğrencilerin bu tekniklere ilişkin görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü, Bolu.

Sökmen, N. & Bayram, H. (2000). Eğitimde kavram haritalarının önemi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 115, 39-42.

Şahin, F. (2002). Kavram haritalarının değerlendirme aracı olarak kullanılması ile ilgili bir araştırma. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(11), 17-32.

Şaşmaz Ören, F., Ormancı, Ü. & Evrekli, E. (2011). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının alterna- tif ölçme-değerlendirme yaklaşımlarına yönelik öz-yeterlik düzeyleri ve görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 11(3), 1675-1698.

Taş, E. (2006). Web tasarımlı bir fen bilgisi materyalinin geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendi- rilmesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.

Trowbridge, J. E. & Wandersee, J. H. (1994). Identifying a critical juncture in learning in a college course on evolution. Journal of Research in Science Teaching, 31(5), 459-473.

University of Minnesota Digital Media Center. (20 December 2007). University of Minnesota's Concept Map Assessment Rubric. http://dmc.umn.edu/activities/mindmap/assessment. pdf (24.03.2012)

Utku, N., Karakuyu, Y., Marulcu, İ. & Doğan, M. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji fizik ünitele- rinde kavram haritalarının kullanımı. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(8), 323-332.

Uzuntiryaki, E., Çakır, H. & Geban, Ö. (2001). Kavram haritaları ve kavramsal değişim metinle- rinin öğrencilerin "asit-bazlar" konusundaki kavram yanılgılarının giderilmesine etkisi. Yeni Bin Yılın Başında Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu (s.281-284). İstanbul: Maltepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi.

Vanides, J., Yin, Y. Tomita, M. & Ruiz-Primo, M. A. (2005). Using concept maps in the science classroom. Sci Scope, 28(8), 27-31.

Wallace, J. D. & Mintzes, J. J. (1990). Th e concept map as a research tool: Exploring conceptual change in biology. Journal of Research in Science Teaching, 27, 1033-1052.

Yıldırım, H. İ. (2009). Eleştirel düşünmeye dayalı fen eğitiminin öğrenme ürünlerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.