Türk Romanında İmparatorluğun Çöküşünün Bir Sembolü Olarak Konak ve I. Cihan Harbinin Bu Çöküşe Etkileri / Mansion as a Symbol of the Fall of Ottoman Empire in Turkish Novel and Influences of the World War I to This Fall

sivil mimarîsinin özel ürünleri olan konak, köşk ve yalı, Tanzimat döneminden başlayıp Cumhuriyet yıllarından sonraya kadar Batılılaşma serüveni, geçirmiş olduğu siyasî-iktisadî değişimler ve yıkılışlarıyla romanımızda önemli bir konu teşkil etmiştir. Yaklaşık yüz elli yıllık bir süreci içine alan bu dönemde söz konusu yapı, Tanzimat devrinde Batılılaşma-Alafrangalaşma meselesi cihetiyle; Abdülhamid döneminde, Servet-i Fünûn edebiyat anlayışının ortak bir duyuşa dayanan mekân algısı çerçevesinde; Meşrutiyet’ten, Millî Mücadele’den ve Cumhuriyet’ten sonra ise genellikle yıkılışları yahut yozlaşmaları yönüyle ele alınmıştır. Ayrıca bu mekân, bazı romanlarda romanın önemli bir unsuru olarak yer alırken bazılarında roman kahramanınınşahsiyeti ve bir parçası olduğu İmparatorluğun kaderiyle özdeşleştirilerek en temel bir konu arka planı olarak vücut bulmuştur. Bu makalede; konağın yıkılış meselesi, şahıs-konak-imparatorluk üçgeninde I. Cihan Harbi’nin olumsuz tesiri yönüyle değerlendirilmiş ve bu çerçevede bazı romanlardan özellikli örnekler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Mekân; Konak; Çöküş; I. Cihan Harbi

-

Mansion, pavilion, waterside residence which are the special products of Ottoman civilian architecture constitute important subjects in Turkish novel from Tanzimat to Republican era with the Westernization process, socio-economic changes in the society and their decadence. In this duration of approximate one hundred and fifty year, mansion, pavilion, waterside residence are approached in Tanzimat era within the context of westernization; in Abdülhamid era, within the frame of the Servet-i Fünun literature’s sense of space that is based on common perception; and after Meşrutiyet, War of Independence and Republic, usually with their decadence or corruption. Also, while, for some novels, the space in question is an important part of them, in some other novels, its identification with the protagonist’s character and the fate of the empire makes it be the basic subject background. In this study, the decay of mansions and pavilions is evaluated in terms of the negative effect of the World War I on person-mansion-empire triangle and accordingly, examples from some novels are given

Keywords:

Space, Mansion, Collapse World War I,

PDF

___

Ayaşlı, Münevver, Pertev Bey’in Üç Kızı, İki Kızı ve Torunları, Timaş Yayınları, İstanbul 2009.
Ayvedi, Sâmiha, İbrâhim Efendi Konağı, Kubbealtı Neşriyât, İstanbul 2005.
Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, çev. Aykut Derman, Kesit Yayıncılık, İstanbul 1996.
Hisar, Abdülhak Şinasi, Çamlıca’daki Eniştemiz, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2005.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Kiralık Konak, İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Sodom ve Gomore, İletişim Yayınları, İstanbul 2010.
Karay, Refik Halid, İstanbul’un Bir Yüzü, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2009.
Kuntay, Mithat Cemal, Üç İstanbul, Oğlak Yayınevi, İstanbul 2012.
Tanpınar, Ahmet Hamdi, Saatleri Ayarlama Enstitüsü, Dergâh Yayınları, İstanbul 2005.
Yıldız, Ali, Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Hikâye ve Romanlarında Doğu-Batı Meselesi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kayseri 1994.