Muhtasar Tarih-i Kırgıziya I: Transkripsiyonlu Metin-Aktarma / Muhtasar Tarih-i Kırgıziya I: Transcribed Text-Translation

Kırgız Türklerinin 20. yy’ın ilk yarısının ortalarına kadar Arap alfabesini kullandıkları ve Latin alfabesine geçene kadar Arap harfleriyle az sayıda eser verdikleri bilinmektedir. Bu döneme ait eserler içerisinde, Kırgız Türklerinin ilk resmî şecere tarihi olarak bilinen Osmonaalı Sıdık Uulu (Osman Ali Sıdıkoğlu)’nun Muhtasar Tarih-i Kırgıziya (Ufa, 1913) adlı Arap harfli ilk matbu eseri dikkat çekmektedir. Osmonaalı Sıdık Uulu’nun Kırgız boylarının yaşadığı coğrafyayı gezerek boy önderlerinden ve aksakallardan derlemeler yaptığı ve bu çalışmalarda elde ettiği bilgileri Muhtasar Tarih-i Kırgıziya adlı eserinde topladığı bilinmektedir. Muhtasar Tarih-i Kırgıziya, hem tarih hem de dil araştırmaları için kaynak vazifesi görme hüviyeti taşıdığı hâlde bugüne kadar ne Kırgızistan’da ne de diğer Türk devletlerinde bir bütün olarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir.1 Bundan dolayı bu çalışmada, Osmonaalı Sıdık Uulu’nun hayatı, Muhtasar Tarih-i Kırgıziya adlı eserinin Arap harflerinden Latin harflerine transkribe edilmiş tam metni, bu metnin Türkiye Türkçesine aktarması okuyucuların istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Kırgız Türkçesi; Osmonaalı Sıdık Uulu; Muhtasar Tarih-i Kırgıziya; Şecere

-

It is known that Kyrghyz Turks used Arabic script until the first half of the 20th century, but few literary works were written until the Arabic script was replaced by the Latin alphabet. Muhtasar Tarih-i Kırgıziya (Ufa, 1913) (summary of Kyrghyz Turks by Osmonaalı Sıdık Uulu) – is officially known as the first history book of Kyrghyz Turks– was the first book published in Arabic script among the literary works in this period. Unfortunately neither in Kyrgyzstan nor in other Turkic countries Muhtasar Tarih-i Kırgıziya hasn’t been researched as a whole although this book is a source book for historical and linguistical studies. Thus, in this essay biography of Osmonaalı Sıdık Uulu and his Muhtasar Tarih-i Kırgıziya’s full context which transcribed from Arabic script to Latin script as well as the translation into Turkish and vocabulary index are presented to readers

Keywords:

Kyrgyz Turkish, Osmonaalı Sıdık Uulu, Muhtasar Tarih-i Kırgıziya Genealogy,

PDF

___

Asanbaeva, Cıldız, Kırgızistan’da Şecere ve Kırgız Tarihini Yazan İlk Yazarlar ve Onların Eserleri (1849- 1949), Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bişkek 2005.
Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, I-III cilt, Kubbealtı Neşriyatı, İstanbul 2005.
Baytur, Anvar, “Kırgıziya” Cana “Şadmaniya” Cönündö”, Kırgız Madaniyatı, Frunze 1991, S. No: 12, 21- Mart, s. 11.
Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Kitabevi, 22. Baskı, Ankara 2005.
Karasaev, Hüseyin, “Muhtasar Tarıh-i Kırgıziya”, Ala-Too, Frunze 1989. S., No: 3, s. 111-116.
Karasaev, Hüseyin, “Muhtasar Tarıh-i Kırgıziya Cana Anın Tüzüüçüsü”, Ala-Too, Frunze 1989. S., No: 3, s. 116.
Kırgız Tilinin Sözdügü, Avrasya Press, Bişkek 2010.
Kocobekov, Murat, “Osmonaalı Sıdık Uulu Cönündö Maalımat”, Ala-Too, Frunze 1989, S. No: 3, s. 119-120.
Lessing, D. F., Moğolca-Türkçe Sözlük, I-II, çev. Günay Karaağaç, Ankara 2003.
Mustayev, E. M. E., V. G. Şçerbinin, Büyük Rusça-Türkçe Sözlük, Multilingual Yayınları, Moskova 1995.
Olcobay, Karataev, Kırgız Etnonimder Sözdügü, Kırgız-Türk “Manas” Universitetinin Çıgarmaları, Bişkek 2003.
Steingass, F., A Comprehensive Persian-Engllish Dictionary, Librairie du Lıban, Beirut 1975.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları:549, Ankara 2011.
Yudahin, K. K., Kirgizsko – Russkiy Slovar (Kırgızça-Orusça Sözdük) 1 A-K, Frunze 1985.
Yudahin, K. K., Kirgizsko – Russkiy Slovar (Kırgızça-Orusça Sözdük) 2 L-Y, Frunze 1985.
Yudahin, K. K., Kırgız Sözlüğü, I-II, çev. Abdullah Taymas, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 1998.
Wehr, Hans, A Dictionary of Modern Written Arabic-English, Librairie du Liban, Beirut 1980.