Tarihsel Olgu ve Anlatı Stratejileri: Günlük Yazımından Tarih Yazımına “Bir” Gözlemcinin Çanakkale Savaşlarına “Birden Çok” Tanıklığı / Historical Facts and Narrative Strategies: “One” Observer’s “Multiple” Testimonies to the Gallipoli War from Diary to H

Savaş muhabiri sıfatı ile Mart 1915’te Çanakkale’deki deniz savaşlarını ve Temmuz-Ağustos 1915’te Gelibolu’daki kara savaşlarını yerinden izlemiş olan George Abel Schreiner’in ilk elden gözlem, tanıklık ve değerlendirmeleri ilgili literatürde ihmal edilmiştir. Konu ile ilgili günlük, haber metni ve tarihselmonografi gibi farklı türlerde yazmış ve ülkesinde yazdıklarının bazılarını yayınlayabilmiş olan Amerikalı gazeteci, verdiği bilgilerle hala Çanakkale Savaşları konusunda özgün bir kaynak olma vasfı taşımaktadır. Öte yandan aynı yazarın kısa zaman aralıkları ile farklı türlerde yazdığı bu metinler arasında bazı farklılıklar da bulunmaktadır. Bu çalışmada bu metinler historyografik bir okumaya tabi tutulmaktadır. Günlük, haber metni ve tarihsel monografilerde tek bir tarihsel olgunun farklı yüzlere bürünmesi, tarihsel olgunun kendisinden ya da yazarın kastından öte, yazın türlerinin gereksinimleri ile açıklanmaktadır. Tarih yazımının tarihsel olguyu yazınsal stratejiler ile dönüştürdüğü gösterilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Çanakkale Savaşları; Tarihyazımı; Savaş Monografileri; Savaş Günlükleri

-

First-hand observations, witnesses and assessments of George Abel Schreiner, who watched over the sea battle in Dardanelles in March 1915 and land battle in Gallipoli in July-August 1915 with his war correspondent title, has been neglected in the literature. The American journalist has written in different genres such as diary, news stories and historical monographs on that matter and published some of his writings in his country. With his information, he still bears the characteristic of being a unique source for Gallipoli War. On the other hand, there are some differences between the texts written by the same author with short time intervals in different genres. In this study, these texts are subjected to historiographical reading. Different faces of a single historical fact in the diary, the news stories and the historical monographs are explained with the requirements of the genres, other than historical fact itself or from the author’s intention. It is shown that historiography converts historical facts with literary strategies

Keywords:

Gallipoli War, Historiography, War Monographs War Diaries,

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti Emniyet-i Umumiye Evrak Odası Kalemi Evrakı.
Ashburton Guardian, October 1915.
Press, October 1915.
The New York Times, March-August 1915.
The Spokesman Review, May 1915.
Cadiou, F. – Coulomb, C. – Lemonde, A. - Santamaria, Y., Tarih Nasıl Yapılır, çev. D. Çetinkasap, İletişim Yay., İstanbul 2013.
Carr, E. H., Tarih Nedir, çev. M. Gizem Gürtürk, İletişim Yay., İstanbul 1994.
Dosse, François, Ufalanmış Tarih, çev. Işık Ergüden, İş Bankası Yay., İstanbul 2008.
Ergut, Ferdan, “Tarihi Sosyal Bilimselleştirmek; Sosyal Bilimleri Tarihselleştirmek”, Tarihsel Sosyoloji, ed. Elizabeth Özdalga, Doğu Batı Yay., İstanbul 2009.
Evans, Richard J., Tarihin Savunusu, çev. Uygur Kocabaşoğlu, İmge Kitabevi, Ankara 1999.
Göleç, Mustafa, “Amerikalı Bir Gazetecinin Gözüyle Çanakkale Deniz ve Kara Savaşları: George Abel Schreiner ve Çanakkale Günlükleri”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı Dergisi, Sayı 18, Bahar 2015.
Iggers, Georg G., Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme / Yirminci Yüzyılda Tarihyazımı, çev. Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2000.
Kırmızı, Abdülhamit, Otur Baştan Yaz Beni, Küre Yay., İstanbul 2013.
Morgenthau, Henry, Ambassador Morgenthau’s Story, Double Day, Page & Company, New York 1919.
Popper, Karl, “Tarihin Bir Anlamı Var mıdır?”, Zamanımızda Tarih Felsefesi, çev. Abdullah Şevki, Hece Yay., Ankara 2006.
Poster, Mark, Foucault, Marksizm ve Tarih, çev. Feride Güder, Otonom Yay., İstanbul 2008.
Ricoeur, Paul, Tarih ve Anlatı, çev. Mehmet Rifat, Yapı Kredi Yay., İstanbul 2009.
Robbins, Keith, I. Dünya Savaşı, Dost Kitabevi, Ankara 2005.
Said, Edward W., Şarkiyatçılık / Batı’nın Şark Anlayışları, çev. Berna Ülner, Metis Yay., İstanbul 2012.
Schreiner, George Abel, From Berlin to Bagdad, Harpers&Brothers Publishers, New York 1918.
Schreiner, George Abel, The Craft Sinister, Harper & Brothers, New York, 1920.
Schreiner, George A., Allied Naval Operations During the Dardanelles-Gallipoli Campaign 1914-1915, National Archives and Record Service, Washington 1977. (Basılmamış, daktilo halinde)
Scott, Joan W., Feminist Tarihin Peşinde, der. F. Dinçer-Ö. Aslan, BGST Yay., İstanbul 2013.
Stone, Norman, Birinci Dünya Savaşı, çev. A. F. Yıldırım, Doğan Kitap, İstanbul 2012.
Swing, Raymond, “Good Evening ”: A Professional Memoir, Harcourt, Brace & World, New York 1964.
Tosh, John, Tarihin Peşinde, çev. Özde Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 1997.
von Sanders, Liman, Türkiye’de Beş Sene, Yeditepe Yay., İstanbul 2006.
Walia, Shelley, Edward Said ve Tarihyazımı, çev. Gürol Koca, Everest Yay., İstanbul 2004.