Çöl tozlarının beşeri çevre ve bitkiler üzerindeki etkileri

Son yıllarda bilim insanlarının yaptığı çalışmalar ülkemize yakın çevresinde bulunan başta Sahra olmak üzere İran, Suriye ve Arabistan çöllerinden rüzgârlar vasıtasıyla her yıl 20 milyon ton toz taşınımının gerçekleştiğini ortaya çıkarmıştır. Rüzgârlar vasıtasıyla çöllerden kalkarak atmosfere karışan boyutları mikronlarla ifade edilen ince toz partikülleri atmosferik taşınım ile çok uzak bölgelere kadar taşınmaktadır. Aynı zamanda çökeldiği ortamlarda insanlar ve vejetasyon üzerinde çeşitli etkiler bırakmaktadır. Bütün bunlar çöllerin önemsiz kum yığınlarından ibaret alanlar olmadığını doğal sistemler içerisinde önemli olumlu veya olumsuz işlevler gördüğünü ortaya koymaktadır. Çöl tozları, insanların migren, astım gibi bazı rahatsızlıklarını tetiklerken solunum yolu hastalıkları başta olmak üzere birçok sağlık probleminin ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Bunun yanında ulaşım, turizm gibi ekonomik faaliyetlerin aksamasına günlük hayatın zorlaşmasına ve soluduğumuz havanın kalitesinin düşmesine de neden olmaktadır. Bitkiler üzerine kuru veya yağışlarla yaş olarak çökelen çöl tozları içerisinde barındırdığı demir, alüminyum gibi minerallerle bitkilerin gelişimini hızlandırdığı kültür bitkilerinin verimini artırdığı gibi bitkilerin yaprak yüzeylerini kaplayarak, stomalarını tıkayarak fotosentez ve solunum yapmalarını da engelleyebilmektedir. Bu yönüyle çöl tozları bitkiler üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler bırakabilmektedir.

Effects on the human environment and plants desert dusts

In last years, with help of the work of scientists, it has discovered what happened by the desert dusts which some 20 million tones of desert dust being moved by the winds from some areas around of the Turkey’s close environs such as; Primarly Sahara, Iran, Syria and Arabian deserts into to the Turkey. Winds which takes of from the desert through the thin dust particles into to the atmosphere whose sizes can be expressed with microns being transported till the remote regions. At the same time, it leaves various effects on the environment where those dusts leaves deposition as well as Human and Vegetation life too. All of these reasons, puts forth that, deserts are not insignificant piles of sand and even they got an important positive and negative function in natural systems too. As the desert dust trigers sıne diseases of humans such as asthma and migraine, also causes some primar respiratory diseases to appear as well as other health disorders too. Moreover, It worsens daily life as it also causes disruption of some transportation activities, touristic and economic actvities and also makes difficult to breath the air what we use, as it reduces its quality. Desert dust which falls on plants as dry as they was or through rainfalls has some good effects such as; cultivating plants, accelerating development of plants with some minerals. But also there has some effects are negative as covering survaces of the leaves and blocking their stomata which is neccessary for photosynthesis, and preventing their respiration.

PDF

___

Campbell, N.,A., 2008, Reece, J., B., Bıology, Palme Yayıncılık, İstanbul, , 6. Baskı.

Doğanay, H., 2006.Atmosferik Toz İçeren Hava Koşullarının Migren Başağrısını Tetikleyici Etkisinin İncelenmesi, (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Ana Bilim Dalı Uzmanlık Tezi), Gazi Üniversitesi, Ankara.

Dursun, A., Aslantaş, R., Pırlak, L., 1998 “Hava Kirliliğinin Bahçe Bitkileri Yetiştiriciliği Üzerine Etkileri”, Çev-Kor, Cilt:7, Sayı:27.

Ezzati, R., 2009, Atmosferik Taşınıma Giren Değişik Kaynaklı Toprakların Bitki Gelişimlerine Etkilerinin Araştırılması, (Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara, , s.137.

Goudie, A.S., Middleton, N.J., 2000 “Saharan Dust Storms: Nature and Consequences”, Earth-Science Reviews, 56, 179–204.

Goudie, A.S., 2009 “Dust Storms: Recent Developments”, Journal of Environmental Management, 90, 89-94.

Goudie, A.S., Middleton, N.J., 2009, Desert Dust in the Global System, Springer, Printed in the Germany.

Kıranşan, K., 2010, “Türkiye’yi Etkileyen Çöl Tozları”, (F.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Semineri), Fırat Üniversitesi, Elazığ.

Kubilay, N., Koçak, M., Özsoy, E., Saydam, A.C., “Mineral Tozun Doğu Akdeniz Atmosferindeki Değişimi: Afrika Çöllerinden Uzun Mesafeli Atmosferik Taşınımın Gösterilmesi”, IV. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi, (7-11 Kasım 2001 İçel), s.480- 509.

Laity, J., 2008, Deserts and Deserts Environments, Printed in Singapore by Markono Print Media Pte Ltd.

Özsoy, T., Örnektekin, S., 2008, “Kuzeydoğu Akdeniz’de Kızıl Yağmurlar”, Ekoloji 18, 69, 20-31.

Saydam, A.C., “İklim Kontrolü”, Bilim-Teknik Dergisi, Ekim 2002, s.39-48.

Saydam, A.C.,Yemenicioğlu, S., Kubilay, N., Şenhan, M., Sayın, A., 1995, Ulusal Deniz Ölçme ve Araştırma Programı Atmosferik Kirleticilerin Taşınımı, TÜBİTAK Proje Kod No: DEBAG- 72G 1992 Yılı Nihai Raporu, Mersin.

Şengün, M.T., Kıranşan, K., 2010, “Türkiye’yi Etkileyen Çöl Tozları, Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu”, ( 11-13 Ekim 2010 Afyon), s.367-379.

Türkeş, M., 2010, Klimatoloji ve Meteoroloji, Kriter Yayınevi, İstanbul. İklim-Çevre, 2007, New Scientist, Bilim-Teknik Dergisi, Şubat.

8. FAYDALANILAN İNTERNET SİTELERİ:

http://maps.google.com/ 04.03.2011 tarihli erişim.

http://www.sabah.com.tr/ 13.04.2011 tarihli erişim.

http://gundem.milliyet.com.tr/bu-yagmurlarda-disari-cikip-islanin- /gundem/gundemdetay/ 13.05.2011tarihli erişim.

http://www.cnnturk.com/2010/turkiye/03/09/eskisehire.toz.bolu.ve.zongu ldaka.camur.yagdi/566873.0/index.html 11.04.2011 tarihli erişim.

http://www.milligazete.com.tr/haber/mardin-de-ucak-seferleri-iptaledildi- 149775.html 14.01.2010 tarihli erişim.

http://www.bighaber.com/haber/toz-bulutu-mardinde-gunduzu-geceyecevirdi– 773844.html 22.04.2011 tarihli erişim.

www.haberler.com 16.04.2011 tarihli erişim.

www.mynet.com 15.04.2011 tarihli erişim.

http://www.biyolojiokulu.net/sitem/index.php/lise3/eyluel?start=5 02.06.2011 tarihli erişim