Mesut KAYA

3413

Dönemsel ilmî şartların müfessirin donanımı üzerindeki belirleyiciliği -klasik ve modern dönem mukayesesi-

Kuran tefsirindeki temel tartışma konularından biri, Kuranın rey ile tefsirinin caiz olup olmadığı meselesidir. Hz. Peygamberden gelen bazı hadisler, ilk dönem âlimlerinden bir kısmının Kuranı tefsir hususunda çekimser bir tavır takınmalarına neden olmuştur. Ne var ki Kuran tefsiri faaliyetlerinin meşru bir çerçevede sürdürülmesi gerektiğini ve bunun kaçınılmaz olduğunu düşünen âlimler, tefsir ilminin sistemleşmeye başlamasından itibaren Kuranı tefsir edebilmek için çeşitli şartlar ortaya koymuşlardır. Bu şartlar içinde kuşkusuz en önemlisi, Kuranı tefsir edecek kimsenin belli başlı ilimlerle donanmış olması gerektiğidir. Bu ilimler aynı zamanda ortaya çıkan tefsir ürünlerinin meşruiyet çerçevesini de oluşturmaktadır. Bu bakımdan Taberî gibi nispeten erken dönem müfessirleri fiilî olarak, Kâdî Abdülcebbâr, Râgıb el-İsfehânî, Ebu Hayyân el-Endelüsî gibi müfessirler ise bu ilimleri tek tek ele alarak bir çerçeve belirlemişlerdir. Dikkat çekicidir ki gerek klasik dönemde gerekse çağdaş dönemde, müfessirlere göre bu ilimler bazı farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıkların oluşmasında, her dönemin içinde bulunduğu ilmî şartların etkili olduğunu söylemek mümkündür. Dikkat çekici diğer bir husus ise, klasik dönemde bu ilmî şartlar daha çok İslâmî ilimlerin iç dinamikleriyle ilgili iken, modern dönemde sosyal ve siyasal dinamiklerin de devreye girmesidir.

The effect of periodic scientific circumstances on the quranic commentators equipment -a comparison of the classical and contemporary periods-

One of the discussion issues related to the Qur'an exegesis is whether one is allowed to interpret the Qur'an according to his personal opinion (ra y). Some hadiths of the Prophet (pbuh) made the scholars in the early days of Islam hesitate in interpreting the Qur'an. Nevertheless these scholars have believed that the activities of Quranic exegesis should be carried out in a legitimate way and that this this is inevitable for them. They have therefore set forward some stipulations to interpret the Qur an from the days when the science of Exegesis began systematically. Among those stipulations, the undoubtedly most important is, that the one who wants to interpret the Qur an should be equipped with some certain disciplines which form at the same time the frame of legitimacy of the product of that exegetical procedure. Accordingly, while the Quranic exegetes (mufassirun) of relatively earlier periods, like al-Tabari, used those disciplines actively, the others like Kadi Abdaljabbar, Raghib al-Isfahani, Abu Hayyan al-Andalusi theoretically set them forth, dealing with each one separately. It is noteworthy that both in the classical and modern ages, those disciplines might vary according to the interpreters. It may be said that, in forming these variations, the scientific circumstances of each ages are effective. Another point to notice is that while, in the classical ages these scientific circumstances were related to the inner dynamics of the Islamic disciplines, in the modern era the social and political factors began to play important roles.
PDF

___

  • Abduh, Muhammed-Rıza,-Muhammed Reşid, “Tefsire Giriş”, çev. Yusuf Işıcık, Marife, yıl. 10, S. 1, 2011, ss. 165-176.
  • Abduh, Muhammed, el-İslâm ve’n-Nasrâniyye Ma’a’l-İlm ve’l-Medeniyye, Dâru’l-Hadâse, 1988.
  • Abduh, Muhammed, Tefsiru Cüz’i Amme, Dâru İbn Zeydûn, Beyrut 1989.
  • Ahmed Emin, Fecru’l-İslâm, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1969.
  • Amâra, Muhammed, el-A’mâlü’l-Kâmile li’l-İmâm Muhammed Abduh, el-Müessetü’l-Arabiyye, Beyrut 1980.
  • Aydın, Atik, Taberî’nin Kur’an’ı Yorumlama Yöntemi, Ankara 2005.
  • Cündioğlu, Dücane, Sözlü Kültürden Yazılı Kültüre Anlam’ın Tarihi, Kaknüs, İstanbul 2005.
  • Cündioğlu, Dücane, Kur’an’ı Anlamanın Anlamı, Tibyan, İstanbul 1997.
  • Cürcânî, Abdulkâhir, Delâilü’l-İ’câz, çev. Osman Güman, Litera, İstanbul 2008.
  • Çetin, Abdurrahman, “Kur’an Kıraatlarına Yönelik Oryantalist Yaklaşımlar”, Marife, yıl. 2, S. 3, 2002, ss. 65-106.
  • Divlekci, Celalettin, Anlam-Üslûp İlişkisi Bağlamında Kurân’ın Üslûp Analizi –Fatiha Sûresi Örneklemesi-, Ankara Üniversitesi SBE. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2008.
  • Ebu Hayyân, Muhammed b. Yusuf el-Endelüsî, el-Bahru’l-Muhît fi’t-Tefsîr, thk. Sıdkı Muhammed Celil, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1420.
  • Ebu Zeyd, Nasr Hâmid, “Tarihte ve Günümüzde Kur’an Te’vili Sorunsalı”, çev. Ömer Özsoy, İslâmî Araştırmalar, S. 9, 1996, ss. 24-44.
  • Fârâbî, Ebu Nasr, İlimlerin Sayımı, çev. Ahmet Arslan, Divan Kitap, İstanbul 2011.
  • Gazzâlî, Ebu Hâmid, el-Mustasfâ, thk. M. Abdüsselam Abdüşşâfî, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1413- 1993.
  • Gafarov, Anar, “Râgıb el-İsfahânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 401-403.
  • Gibb, H.A.R., İslam’da Modern Eğilimler, çev. Kürşad Atalar, Çağlar, Ankara 2006.
  • Goldziher, Ignaz, Mezâhibü’t-Tefsîri’l-İslâmî, Ar. çev. Abdulhalim Neccar, Mısır 1955.
  • Gutas, Dimitri, Yunanca Düşünce Arapça Kültür, çev. Lütfü Şimşek, Kitap Yayınevi, İstanbul 2001.
  • Gülle, Sıtkı, “Taberî’nin, Tefsîr’indeki Kıraat Değerlendirmeleri”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 9, yıl. 2004, ss. 65-85.
  • Işıcık, Yusuf, “Ebu Saîd el-Hâdimî’nin Re’y Tefsiri Hakkındaki Makalesi”, Marife, yıl. 10, S. 2, 2010, ss. 235-240.
  • İbn Haldûn, Abdurrahman b. Muhammed, Mukaddime, Dîvânü’l-Mübtede’ ve’l-Haber fî Târîhi’l-Arab ve’l- Berber, thk. Halil Şehhate, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1408-1988.
  • İbn Teymiyye, Takıyyüddîn, Mukaddime fî Usûli’t-Tefsîr, nşr. Muhıbbüddîn el-Hatîb, 1399.
  • İsfahânî, Râgıb, Tefsîru’r-Râgıb el-İsfahânî, thk. Muhammed A. Besyûnî, Külliyyetü’l-Âdâb, Tanta 1420- 1999.
  • İsfahânî, Râgıb, ez-Zerîa ilâ Mekârimi’ş-Şerîa, thk. Ebu Zeyd el-Acemî, Dâru’s-Selâm, Kahire 1428/2007.
  • Kâdî Abdülcebbâr, Şerhu Usûli’l-Hamse, thk. Abdülkerim Osman, Mektebetü Vehbe, Kahire 1996.
  • Kâfiyeci, Muhyiddin, Kitâbü’t-Teysîr fî Kavâidi İlmi’t-Tefsîr, thk. İsmail Cerrahoğlu, AÜİF. Yay. Ankara 1974.
  • Kara, Ömer, “Râgıb el-İsfahânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), XXXIV, 398-401.
  • Karapınar, Fikret, Anlatım Özellikleri Açısından Sahih-Hasen Rivayetler ve Mevzû Haberler, Adal Ofset, Konya 2009.
  • Makdisi, George, “Gazâlî: Fıkıh ve Kelamda Şâfiî’nin Öğrencisi”, İslâm’ın Klasik Çağında Din Hukuk Eğitim, çev. H. Tuncay Başoğlu, Klasik, İstanbul 2007, ss. 131-141.
  • Öğmüş, Harun, “Taberî Tefsirinin Şiirle İstişhad Yöntemi Açısından Değerlendirilmesi”, Bir Müfessir Olarak Muhammed b. Cerîr et-Taberî Sempozyumu, Konya 2010, ss. 89-100.
  • Özdoğan, M. Akif, “Belağatın Sistematize Edilmesinde es-Sekkâkî ve el-Kazvînî’nin Rolü”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi II, 2002, S. 4, ss. 97-106.
  • Öztürk, Mustafa, “Taberî’nin Tefsir Anlayışında Selefîlik ve Ilımlı Zâhirîlik”, Bir Müfessir Olarak Muhammed b. Cerîr et-Taberî Sempozyumu, Konya 2010, ss. 17-51.
  • Paçacı, Mehmet, “Klasik Tefsir Neydi?”, İslamî İlimler Dergisi, yıl. 2, S. 1, 2007, ss. 7-20.
  • Paçacı, Mehmet, “Tefsirin Yöntemi Açısından Tefsir Ürünlerinin Sınıflandırılması Tartışması”, 1. İslamî İlimlerde Terminoloji Sorunu Sempozyumu, Ankara 2006, s. 81-97.
  • Rıza, Muhammed Reşid, Tefsîru’l-Kur’âni’l-Hakîm (el-Menâr), Dâru’l-Menâr, Kahire 1366/1947.
  • Sehâvî, Şemseddin Ebu’l-Hayr, ed-Dav’ü’l-Lâmi’ li-Ehli’l-Karni’t-Tâsi’, Dâru Mektebeti’l-Hayât, Beyrut ty.
  • Suyûtî, Celâleddin, el-İtkân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. M. Ebu’l-Fadl İbrahim, el-Hey’etü’l-Mısriyye, 1394-1974.
  • Şâtıbî, Ebu İshak İbrahim b. Musa, el-Muvâfakât fî Usûli’ş-Şerîa, çev. Mehmet Erdoğan, İz, İstanbul 2003.
  • Taberî, Ebu Ca’fer Muhammed b. Cerîr, Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kurân, thk. Ahmed M. Şâkir, Müessesetü’r-Risâle, 1420/2000.
  • Tûfî, Süleyman b. Abdülkavî el-Bağdâdî, el-İksîr fî İlmi’t-Tefsîr, thk. Abdulkadir Hüseyin, Mektebetü’l- Âdâb, Kahire ty.
  • Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut 1407.
  • Zerkeşî, Bedreddin, el-Burhân fî Ulûmi’l-Kur’ân, thk. Muhammed Abdülfadl İbrahim, İhyâü’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1376/1957.
Marife Dini Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 31.05.2001
  • Yayıncı: Yediveren Kitap
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Dinî Danışmanlık: Psikoterapi ile Din Eğitiminin Buluşma Noktası

Bülent ÇELİKEL

Bağdat Gramer Ekolüne Genel Bir Bakış

Salih Zafer KIZIKLI

Kur'ân'da erkek egemenliği iddiasının arap dili açısından değerlendirilmesi

Ahmet Cüneyt EREN

Dönemsel ilmî şartların müfessirin donanımı üzerindeki belirleyiciliği -klasik ve modern dönem mukayesesi-

Mesut KAYA

Mevlâna’nın Eserlerinde “Yûsuf’un Gömleğinin Kokusu

Betül GÜÇLÜ

Ahmed b. Hanbel ve Kur’ân

Christopher MELCHERT, Hikmet KOÇYİĞİT

Tefsirde Metodolojik Sorunlar

Ercan ŞEN

Dönemsel İlmî Şartların Müfessirin Donanımı Üzerindeki Belirleyiciliği -Klasik ve Modern Dönem Mukayesesi

Mesut KAYA

Dinî Değerlerin Karar Alma Süreçlerindeki Etkisi

İlhan TOPUZ

G.H.A. Juynboll’ün Nâfi’ Hakkındaki İddialarına H. Motzki’nin Verdiği Yanıtın Değerlendirilmesi

Ömer Faruk AKPINAR