SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARINDAKİ COĞRAFYA GÖRSELLERİNE İLİŞKİN ÖĞRENCİ GÖRÜŞLERİ

Görsel öğelerin öğrenme süreci üzerindeki olumlu etkilerini ortaya koyan çok sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada, ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarında kullanılan coğrafya içerikli görsellere ilişkin öğrencilerin görüşlerinin belirlenmesi ve elde edilen görüşlerden yola çıkarak ders kitaplarındaki görsellerin öğrenmeye katkısının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma 2016-2017 eğitim-öğretim yılı bahar yarıyılında Burdur ilindeki bir ortaokulda öğrenim gören 66 öğrenciye uygulanmıştır. Araştırmada nitel ve nicel yöntem birlikte kullanılmıştır. Veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu ve ölçek yoluyla derlenmiştir. Nitel verilerin analizinde nitel betimsel analiz, nicel verilerin analizinde ise nicel betimsel analiz kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesi sonucu ortaya çıkan bulgulara dayalı olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır: Araştırmanın katılımcıları görsellerle ilgili 17 maddeden 15’ine olumlu bakarken 2 maddeye olumsuz bakmışlardır. Öğrenciler ders kitaplarında yer alan görsellerin öğrenme alanını yeterince yansıttığı ve baskılarının iyi olduğu görüşündedirler. Öğrenciler coğrafya ile ilgili konularda ve ünite isimlerinde tam bilgi vermişlerdir. Ayrıca öğrencilerin büyük çoğunluğu ders kitabında coğrafya ile ilgili yeterince görsel olduğu konusunda görüş birliği içerisindedirler. Öğrenciler kendilerine verilen görseller ile kitapta yer alan konuları oldukça yüksek oranda ilişkilendirmişlerdir. Olayların yer aldığı görseller öğrencilerin kolaylıkla yorum yapmasını sağlayacak şekilde olduğu için görsellerin kalıcı öğrenmeye etkisi yüksek bulunmuştur. Ayrıca görsellerin renklendirme ve boyutlarının dikkat çekiciliğinin hatırlanmayı kolaylaştırdığı belirlenmiştir. Öğrencilerin yaşantı haline getirdikleri ve farklı yönlerini görebildikleri faaliyetleri hatırlama ve ilişkilendirme düzeylerinin, ilk kez öğrendikleri faaliyetlere oranla daha yüksek olduğu görülmüştür. Ders kitabında yer alan haritaların hatırlanma ve konularla ilişkilendirilme düzeyinin iyi olduğu sonucuna varılmıştır.

STUDENTS’ VIEWS ON GEOGRAPHICAL VISUALS IN SOCIAL STUDIES TEXTBOOKS

There exist a number of studies putting forward the positive effects of visuals in learning process. In this study, it was aimed to determine the views of students regarding the geographical visuals in middle school social studies textbooks. By gathering the students’ views, it was also intended to evaluate the contribution of the visuals in social studies textbooks to the learning process. This study was conducted in a state middle school in Burdur with 66 students in 2016-2017 Spring semester. Both qualitative and quantitative designs were used in the study. The data were collected through semi-structured interviews and questionnaires developed by the researcher. Quantitative data were analyzed by using quantitative descriptive analysis method while qualitative data were evaluated by using qualitative descriptive analysis method. The analysis of the data demonstrated that the participants had positive views towards the 15 of the 17 items while holding negative views towards 2 items. Generally, the participants of the study thought that the visuals in their books reflected the learning area at an adequate rate. The students also asserted that the visuals in their books were printed clearly. The participants in this study gave exact information on geographical terms and unit names in the book. Moreover, most of the students had consensus that the books had adequate visuals. The students were able to associate the visuals given with the topics in the book at a high rate. The effect of visuals on permanent learning was found to be quite high as these visuals would make learners make interpretations easily. Also, it was found that the visuals’ colors and size helped memorization. The findings revealed that the students’ memorization and association rate was higher for the activities which they were able to make connections with their lives and see their different aspects when compared to the activities they engaged in for the first time. The results demonstrated that the rate of memorization of the maps and the rate of association these maps with the topics in the book were satisfactory.

PDF

___

Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
Ceylan, S. & Demirkaya, H. (2007). Davraz Dağı'nın turizm potansiyeli ve sorunlarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13, 27-43.
Ceylan, S. & Demirkaya, H. (2009). Kış turizmine bağlı olarak gelişen bir kırsal yerleşme: Çoban İsa Köyü (Isparta). Doğu Coğrafya Dergisi, (21), 80-94.
Çakır, U. (2016). Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabı görsellerinin bazı özellikler açısından incelenmesi. Ihlara Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1, 1-13.
Demirkaya, H. (2003). Coğrafya öğretiminde örnek bir konu çalışması. Milli Eğitim Dergisi, 157, 10-14.
Demirkaya, H. & Ayas, C. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının coğrafya öğretimine ilişkin algıları.
International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10/11, 503-518.
Demirkaya, H. & Atayeter, Y. (2011). A study on the experiences of university lecturers and students in the geography field trip. Procedia Soc. Behav. Sci, 19, 453–461.
Demirkaya, H. (2017). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Ders Kitabı. İçinde: R. Sever & E. Koçoğlu (Ed.), Sosyal
Bilgiler Öğretiminde Eğitim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı (s.87-101). Ankara: Pegem Akademi.
Demirezen, S. & Akhan, N. E. (2011). İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ders kitabındaki görsel öğelerin öğrenmede kalıcılığa etkisi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 27, 1-24.
Güven, S. (2010). İlköğretim hayat bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84-95.
Kan, Ç. (2006). Etkili sosyal bilgiler öğretimi arayışı. Kastamonu Eğitim Dergisi,14(2), 537-544.
Marulcu, İ. & Doğan, M. (2010). Ortaöğretim fizik ders kitaplarına ve müfredatlarına Afyonkarahisar’daki öğretmen ve öğrencilerin bakışı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(2), 193-209.
MEB (1995). Milli Eğitim Bakanlığı ders kitapları yönetmeliği. Tebliğler Dergisi, No: 2434.
Mitchell, W. J. T. (2008). Die Bldtheorie. Frankfurt am Main: Suhrkamp Verlag.
Oruç, Ş., Baloğlu Uğurlu, N. & Tokcan, H. (2010). Using graphic illustrations with social studies textbooks. Procedia Social and Behavioral Sciences-Elsevier, 2, 1037-1042.
Öcal, A. &Yiğittir, S. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Kırıkkale örneği). Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(1), 51-61.
Patton, M. Q. (1987). How to Use Qualitative Methods in Evaluation. Newbury Park, CA: Sage.
Şahin, T. Y. (2002). Öğretim Materyal ve Teknolojileri. İçinde: C. Öztürk & D. Dilek (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi (s.281–315). Ankara: Pegem Akademi.
Tokcan, H. (2013). The effect of cartoons on the success of teaching earthquake topic in 4th grade social studies course. International Journal of Academic Research Part B, 5(2), 281-287.
Tokcan, H. & Topkaya, Y. (2015). Concept cartoons as a tool in social studies. Route Educational and Social Science Journal, 2(4), 175-185.
Tokcan, H. & Alkan, G. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde kavram karikatürlerinin öğrenci başarısına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 1-19.
Uzuner, S., Aktaş, E. & Albayrak, L. (2010). Türkçe 6, 7 ve 8. sınıf ders kitaplarının görseller (ilüstrasyonlar) açısından değerlendirilmesi. TÜBAR, XXVII, Bahar, 721-733.
Ünver, Ş. ve Genç, A. (2013). Görselliğin gücü: Almanca ders kitaplarındaki görselliğe ilişkin öğretmen görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 393-404.
Yaşar, O. (2004). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde görsel materyal kullanımı ile coğrafya konularının eğitim ve öğretimi. Milli Eğitim Dergisi, 163, 104-119.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.