17. Yüzyılda Osmanlı Devleti ve Batı Avrupa Devletleri’nde mali yapı üzerine savaşların etkileri

Maliye tarihi, savaşlarla yakından ilişkilidir. Sürmekte olan veya geçmişte kalmış savaşların giderlerini karşılamak üzere gelir bulma sorunu maliyecileri her dönem uğraştırmıştır. 17. yüzyılda Osmanlı ve Avrupa’daki savaşların finansmanında vergi toplama ve iç borçlanmayla ilgili maliye kurumlarının gelişimleri arasında benzerlikler vardır. Özellikle Fransa, Osmanlı kamu maliyesi kurumlarını en fazla etkilemiştir. Genelde devlet, özelde ordu ve savaşın finansmanı gereklerine göre şekillenmiş Osmanlı maliye organizasyonu, 17. yüzyıldan itibaren etkinliğini yitirmiştir. Dolayısıyla 17 ve 18. yüzyıllar Osmanlı Devleti’nin ciddi mali bunalımlarla karşılaştığı çağlar olmuştur. Bu çalışmada, 17. yüzyılda Osmanlı Devleti ve Batı Avrupa Devletleri’nde yaşanan savaşlar ve bu savaşların finansmanının ülkelerin mali yapısı üzerine etkileri genel bir yaklaşımla incelenmiştir

The impacts of wars on fiscal structure in the Ottoman state and Western European states in the XVIIth century

Fiscal history is closely related to the wars. The very issues of funding sufficient funds to fund the obgoing military conflicts currently and those in the past have perplexed the public finance specialists termly. There exist similarities in regard to the development of public finance institutions concerned with tax collection and domestic borrowing in relation to the financing of wars in the Ottoman Empire and the European context in the XVIIth century. In particular, France has been the most influential party with enormous impact on the Ottoman public finance institutions. Since the early XVIIth century, the Ottoman fiscal organization shaped by the requirements of government’s in general, the military’s and wars’ financing, has lost its effectiveness. Therefore, XVIIth and XVIIIth centuries became ages when the Ottoman State faced vis a vis severe fiscal bottlenecks and crises. In light of the perspective given above, this study elucidates wars gone through in the XVIIth century in the Ottoman Empire and the European State and their impact on the countries’ fiscal structures with a general approach.

PDF

___

Akad, M. T. (1995), Osmanlıların Stratejik Sorunları, İstanbul: Kastaj Yayınları.

Akdağ, M. (1999), Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi II (1453-1559), Ankara: Barış Kitabevi.

Barkey, K. (1999), Eşkiyalar ve Devlet (Osmanlı Tarzı Devlet Merkezileşmesi, (Çev: Altıok, Z.), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Black, J. (2009), Savaş ve Dünya Askeri Güç ve Dünyanın Kaderi-1450-2000 (Çev: Özkan, Y.), Ankara: Dost Kitabevi.

Cezar, Y. (1986), Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi: 18. Yüzyıldan Tanzimat'a Mali Tarih, İstanbul: Alan Yayıncılık.

Cin, H. (1985), Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.

Çelik, B. (2004), “Osmanlı Sefer Organizasyonlarında Kentli Esnafın Getirdiği Çözümler: Orducu Esnafı”, EJOS, No. 11, 1-163.

Çelik, M. (2010), “Savaş ve Ekonomi”, Savaş Farklı Disiplinlerde Yeni Yaklaşımlar (Der: Yalçınkaya, H.), Ankara: Siyasal Kitabevi.

Çimen, A. ve Göğebakan, G. A. (2008), Tarihi Değiştiren Savaşlar, İstanbul: Timaş Yayınları.

Çizakça, M. (2000), “Osmanlı İmparatorluğu’nda İç Borçlanmanın Evrimi: XV. Yüzyıldan XIX. Yüzyıla”, Yeni Türkiye Dergisi Osmanlı Özel Sayısı: Ekonomi ve Toplum, Sayı: 32, Yıl:6, Mart-Nisan.

Eldem, E. (1993), “Osmanlı Devleti ve Fransa: 17. ve 18. Yüzyıllarda Devlet- Ekonomi İlişkilerine Karşılaştırılmalı Bir Bakış”, Osmanlıdan Cumhuriyet’e Problemler, Araştırmalar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Faroqhı, S. (2008), “Osmanlı Vergi Mükelleflerinin Siyasal Etkinlikleri ve Saltanatın Meşrulaştırılması Sorunu (1570-1650)”, Osmanlı Dünyasında Üretmek, Pazarlamak, Yaşamak (Çev: Güven, G. Ç.ve Türesay, Ö.), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Feldman, N. ve Slemrod, J. (2009), “War and Taxation”, The New Fiscal Sociology Taxation in Comparative and Historical Perspective (Ed.: Isaac W. Martın, Ajay K. Mehrotra, Monica Prasad), NY: Cambridge University Press.

Genç, M. (2000), Osmanlı İmpratorluğu’nda Devlet ve Ekonomi, İstanbul: Ötüken Yayınları.

Greengrass, M. (2006), “Politics and Warfare”, The Sixteenth Century (Ed:Cameron, E.), UK: Oxford University Press.

Henrekson, M. (1993), “The Peacock-Wiseman Hypothesis”, The Growth of Public Sector, Theories and International Evidence (Ed.: N. Gemmel), Cheltenham: Edward Elgar Publishing.

İnalcık, H. (1998), “Çiftliklerin Doğuşu: Devlet, Toprak Sahipleri ve Kiracılar”, Osmanlı Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım (Editörler: Çağlar Keyder, Faruk Tabak; Çev: Altok, Z.), İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

İnalcık, H. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi (1300- 1600), (Çev: Berktay, H.), Cilt: I, İstanbul: Eren Yayınları.

İnalcık, H. (2000a), “Osmanlı Fetih Yöntemleri”, Söğüt'ten İstanbul'a-Osmanlı Devleti'nin Kuruluşu Üzerine Tartışmalar (Editörler: Oktay Özel, Mehmet Öz), İstanbul: İmge Kitabevi.

İslam Ansiklopedisi (1991), “Avarız Maddesi”, Cilt: 4, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Kamen, H. (1999), Modern European Society, USA: Routledge.

Karpat, K. (2001), Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk (Çev: Boztepe, R.), Ankara: İmge Yayınevi.

Kennedy, P. (1991), Büyük Güçlerin Yükseliş ve Çöküşleri (1500’den 2000’e Ekonomik Değişme ve Askeri Çatışmalar), (Çev: Karanakçı, B.), Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Kıray, E. (1995), Osmanlı’da Ekonomik Yapı ve Dış Borçlar, II. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.

Mcneill, W. H. (1984), "Osmanlı İmparatorluğunun Dünyadaki Yeri" (Çev: Eğilmez, M.), Tarih ve Toplum, Sayı:2.

Öz, M. (1997), Osmanlı’da Çözülme ve Gelenekçi Yorumlar, İstanbul: Dergah Yayınları.

Özkaya, Y. (1994), Osmanlı İmparatorluğu'nda Âyanlık, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları No:157.

Özvar, E. (2003), Osmanlı Maliyesinde Malikane Uygulaması, İstanbul: Kitabevi Yayınları.

Pamuk, Ş. (1999), Osmanlı-Türkiye Tarihi 1500-1914, İstanbul: Ak Yayınlar.

Pamuk, Ş. (2000), Osmanlı İmparatorluğu’nda Paranın Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Pamuk, Ş. (2005), “18. Yüzyılda Osmanlı Para Sisteminde Canlanma”, Osmanlı Geçmişi ve Bugünün Türkiyesi (Der: Karpat, K. H. Çev: Taner, S.), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayını.

Price, R. (1999), British Society 1680-1880 Dynamism, Containment and Change, Cambridge University Press.

Reyhan, C. (2008), Osmanlı’da Kapitalizmin Kökenleri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Quataert, D. (2002), Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922 (Çev: Bertay, A.), İstanbul: İletişim Yayınları.

Tabakoğlu, A. (1985), Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul: Dergah Yayınları.

Tallet, F. (1997), War and Society In Early Modern Europe, 1495-1715, London: Routledge.

Tezel, Y. S. (1994), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.

Tızlak, F. (1994), “18. Yüzyılın İkinci Yarısı ile XIV İlk Yarısında Yukarı Fırat Havzasında Eşkiyalık Hareketleri”, Belleten, CLVII, Aralık 1993, Sayı: 220 den ayrı basım, Ankara: TTK.

Uzunçarşılı, İ. H. (1998), Kapıkulu Ocakları, Ankara: Türk Tarih Yayınevi. Yetkin, Ç. (1984), Türk Halk Hareketleri ve Devrimleri, İstanbul: Say Yayınevi.