TÜRK VERGİ SİSTEMİNDE E-BELGE VE E-DEFTER UYGULAMALARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

"İnsanoğlunun bilinen 13 bin yıllık tarihinde önce tarım devrimi toplumların gelişmesinde önemli bir süreç olurken sonrasında yaşanan sanayi devrimleri toplumların hem ekonomik açıdan büyümesine hem de sosyal yaşantılarının köklü değişmesine neden olmuştur. İlk sanayi devriminin başladığı 18’inci yüzyıldan günümüze kadar geçen 250 yıllık sürede toplumların dijital devrim ile tanışması ise, 1969 yılında gerçekleşmiştir. Bilimsel bilginin daha aktif olarak kullanılmasıyla birlikte 1969›da otomasyon sistemlerinin dijital programlanmasını sağlayan ilk Programlanabilir Mantıksal Kontrol Cihazın (Madicon 084) bulunması, üçüncü Sanayi devriminin başlamasına neden olmuştur. İletişim sektörleriyle birlikte enformasyon, mekanik ve mikro elektronik alanındaki gelişimler ve ayrıca bilgisayarlarında bu sürece dâhil olmasıyla birlikte, dünyanın değişim sürecinin açıklanmasında anahtar kelime olan küreselleşme kavramının doğmasına neden olmuştur. Üretim ve bilgi teknolojilerinde yaşanan bu gelişmeler sonucunda önce elektronik devlet kavramının daha sonra da ulusal vergi sistemlerinin işleyişinde önemli değişiklikler ortaya çıkmıştır. Özellikle 2000’li yıllardan sonra bu teknolojiler sayesinde, dijital vergi sisteminin hem kullanıcılar hem de devletler için son derece gerekli olduğu anlaşılmıştır. Vergi kaçırma riskini büyük ölçüde azaltılması, vergi sorunlarında uzlaşmanın sağlanması, bütçe sistemindeki mali kayıpların büyümesinin önlenmesi ve mükelleflerin hızlı hizmet almasını kolaylaştırmak adına Hazine ve Maliye Bakanlığı e-Belge uygulamalarında önemli adımlar atmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda hem devletin vergi gelirlerinin kontrolünün sağlanmasında hem de muhasebe sürecinin işleyişinde önemli değişikliklere neden olmuştur. Bu bağlamda, çalışmanın amacı; Türkiye’de elektronik ortamda gerçekleştirilen e-Belge ve e-Defter uygulamalarının mevzuat bazında ele alınması ve mevcut durumun değerlendirilmesidir. Çalışmanın sonunda, e-Belge uygulamalarında gelinen nokta tartışılmış ve mevzuatta yer alan eksiklikler değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada, mevcut durumun daha iyi bir noktaya ulaşabilmesi adına çeşitli öneriler sunulmuştur.

EVALUATION OF E-DOCUMENT AND E-LEDGER APPLICATIONS IN THE TURKISH TAX SYSTEM

Throughout man’s journey for 13 thousand years, the first breakthrough that has radically transformed society is the agricultural revolution, followed by the industrial revolution as the second one. It has been 250 years since the industrial revolution started in the 18th century, and after all those years, society witnessed a digital revolution in 1969, a relatively recent period. Thanks to the more active use of scientific information, the first programmable logic controller (Madicon 084) was invented in 1969, enabling the digital programming of automation systems and thus brought about the third industrial revolution. In addition to the communication sector, the advancement in information, mechanics and microelectronics involved in the process; furthermore, when computers were also involved in the process, the term globalization was coined as a keyword to explain this global transformation process. Considering the developments in manufacturing and information technologies, initially, the concept of electronic state and later the operations of national tax systems have been considerably transformed. Particularly following the 2000s, it was clear that a digital tax system was essential both for the states and for the users. The Ministry of Treasury and Finance had considerable improvements in e-Document applications to decrease tax evasion risk to a great extent, ensure reconciliation for tax issues, prevent the rise of financial loss in the budgeting system, and provide the taxpayers with quick service. These studies carried out, has led to crucial changes with respect both to provide control of government on tax income and carrying out the accounting process. Within this perspective, the aim of the study is to evaluate implementation of e-document and e-ledger with respect to legislations, and assessing the existing situations. The last section of this work includes a discussion on electronic documents, and analyses the inadequacies in the legislation. Moreover, the work provides various suggestions for improvement

PDF

___

Acar, V. ve Öksüz, Ö. (2013). Finansal Bilgilerin Elektronik Ortamda Paylaşımı ve Elektronik Defter Uygulamaları, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(8), 62-89.
Allahverdi, M. (2012). Bilişim Teknolojilerinin Vergilendirme Üzerindeki Etkisi, Mali Çözüm, 22(112), 161-183.
Al-Mayahi, I. and Mansoor, S. P. (2012). UAE E- Goverment : SWOT analysis and TOWS Matrix, Tenth International Conference on ICT and Knowledge Engineering. Bangkok, Thailand, 21-23 November 2012, p: 201-204.
Ay, M. H. (2006). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemede Bilgi Ekonomisinin Etkinliği ve Gelir İdaresinin Rolü” Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2006(2), 57-82.
Bazı Kanunlarda ve 178 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (2004, 31 Temmuz). Resmi Gazete (Sayı: 25539) Beşel, F. ve Çokgezer, C. (2015). Maliye Alanında e-Teknolojiler ve Etkinliği, Uluslararası Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(1), 13-23.
Calayoğlu, İ. (2019). Elektronik Vergi Denetimindeki Teknolojik Gelişmeler ve Tam Denetime Geçiş Adımları, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 81, 143-162. DOI: 10.25095/mufad.510619
Cenikli, E. ve Şahin, D. (2013). Türk Gelir İdaresinde Otomasyon Projeleri, İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi, 4(1), 37-52. DOI: 10.5505/ iuyd.2013.98608
Colesca, S. E. (2009). Increasing E-Trust: A Solution To Mınımıze Risk in E-Government Adoption, Journal of Applied Quantitative Methods, 4(1), 31-44.
Çarıkçı, O. (2018). Kayıtlar İle Defterlerin Elektronik Ortamda Tutulmasının (Defter-Beyan Sistemi) Mali Müşavirler Tarafından Değerlendirilmesi, Muhasebe ve Denetime Bakış, 55, 119-140.
Çukurçayır, M. A. ve Ekşi, H. (2001). Kamu Hizmeti Sunumunda Yeni Yöntemler, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(1-2), 89-109.
Dawei, L. (2008). Models on Web-based Information Gap Between e-Goverment and Citizens, 2008 ISECS International Colloquium on Computing, Communication, Control, and Management, 3, 156-160.
Delibaş, K. ve Akgül, A. E. (2010). Dünyada ve Türkiye’de E-devlet Uygulamaları: Türkiye’de E-demokrasi ve E-katılım Potansiyellerinin Harekete Geçirilmesi, Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13(1), 101-144.
Deniz, F. ve Güngör, T. Ş. (2020). Muhasebe Meslek Mensuplarının Muhasebe Uygulamalarındaki E-Dönüşüm Sürecine İlişkin Görüş ve Beklentileri: Hatay İli Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek
Yüksekokulu Dergisi, 23(2), 622-636. DOI: 10.29249/selcuksbmyd.804296 Doğan, U. (2015). Vergide Teknolojik Uygulamalar, Vergi Sorunları Dergisi, 322, 9-40.
Elçin, R., Gerekan, B. ve Usta, M. (2018). E-Fatura, E-Defter ve E-Arşiv Uygulamalarına Geçiş Sürecinde Yaşanan Sorunlar: Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Üzerine Bir Araştırma, Mali Çözüm, 27(146), 13-42.
Elektronik Defter 1 No’lu Genel Tebliği. (2011, 13 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 28141),
Fidan, Y., Yıldıran, C. ve Yılmazer, A. (2016). Kamu Çalışanlarında E-Devlet Algısı: Karabük İli Örneği, Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(10), 7-26.
Gelir İdaresi Başkanlığı (1999- 2020). Gelir İdaresi Başkanlığı Faaliyet Raporları. Erişim Adresi: https://www.gib.gov.tr/kurumsal/stratejik-yonetim/ faaliyet-raporlari Erişim Tarihi: 10.07.2021
Gelir İdaresi Başkanlığı (2016). 2015 Yılı Performans Programı, Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No:216, Ankara. Erişim Adresi: http:// www.sp.gov.tr/upload/xSPRapor/files/jbTWa+GIB_2015_faaliyet_raporu. pdf
Gelir İdaresi Başkanlığı (2021). 2020 Yılı Faaliyet Raporu. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No: 387, Ankara. Erişim Adresi: https:// www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2020/2020_ faaliyet_raporu.pdf Erişim Tarihi: 20.01.2021
Gelir İdaresi Başkanlığı. (2020). 2021 yılı Performans Programı. Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı, Yayın No: 363, Ankara. Erişim Adresi: https:// www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/yayinlar/Gib_2021_Performans_ Programi.pdf
Gökçen, G. ve Özdemir, M. (2016). Türkiye’de Muhasebe Uygulamalarından E-Defter ve E-Fatura Uygulaması, Öneri Dergisi, 12(46), 137-154.
Gülten, S. (2018). Güncel Elektronik Muhasebe/Maliye Uygulamaları. Eskişehir Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası. Eskişehir. Erişim Adres: http://www.esmmmo.org.tr/storage/ file/4a050d7f42d34418b4851ac006872115.pdf Erişim Tarihi: 11.07.2020.
Güney, S. ve Özyiğit, H. (2015). Muhasebedeki Verileri Yönetiminde Kullanılması ve Elektronik Muhasebe Verilerinin Yönetim Kararlarına Etkisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(53), 279-297.
Hepaksaz, E. ve Hayrullahoğlu, B. (2011). E-Devlet Kapsamında VEDOP Uygulamaları ve E-Haciz, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 3(2), 109-120.
Karasioğlu, F. ve Garip, O. (2019). E-Muhasebe Uygulamaları Kapsamında Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri: Karaman’da Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 22(2), 433-446.
Kefe, İ. ve Kanarığ, Z. (2019). Türkiye’de E-Fatura Başvuru Süreci ve Kullanımı, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 25, 165-178. DOI: 10.18092/ulikidince.579898
Kurtcebe, E. ve Utku, M. (2020). Muhasebe ve Vergi Uygulamalarında E-Dönüşüm: 509 Nolu V.U.K. Genel Tebliğinin Ticari Hayata Etkileri, Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 3(1), 75-84. DOI: 10.46737/emid.740376
Memiş, M. Ü., Çürük T. ve Ünal Y. (2019). Elektronik Uygulamaların Vergi Denetimi Üzerine Etkisi: Denetimin Tarafları Üzerine Bir Araştırma, Maliye Dergisi, 176, 474-504.
Ndou, D. V. (2004). E–Government For Developing Countries: Opportunities And Challenges, The Electronic Journal on Information Systems in Developing Countries, 18 (1), 1-24.
Orkunoğlu Şahin, I. F. (2016). Elektronik Vergilendirme (E-Vergilendirme), Vergi Sorunları Dergisi, 334, 144-168.
Öz, E. ve Bozdoğan, A. (2012). Türk Vergi Sisteminde E-Maliye Uygulamaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 67-92.
Sevinç, İ. ve Şahin, A. (2013). Kamu Çalışanlarının E-Devlet Uygulamalarında Karşılaştıkları Sorunların Belirlenmesine Yönelik Karaman İlinde Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(2), 197-212.
Şakar, A. Y. (2011). Türkiye’de E-Devlet Uygulamalarının Vergi Hukuku Alanına Yansımaları: E- Haciz Uygulaması ve Karşılaşılan Sorunlar, Mali Çözüm, 21(106), 69-88.
T.C. Başbakanlık (2003). e-Dönüşüm Türkiye Projesi. Personel ve Prensipler Genel Müdürlüğü. Sayı: B.02.0.PPG.0.12-320-3416
Taytak, M. ve Vural, K. (2019). Bilişim Sistemlerindeki Gelişmelerin Türkiye’de E-Vergi Uygulamaları Üzerine Yansımaları ve Değerlendirilmesi, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 647, 65-100.
Tektüfekçi, F. (2017). E-Dönüşüm Sürecinde E-Muhasebe Uygulamaları: Türkiye Örneği, Bilgi Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 12(1), 79-88.
The World Bank. (2002). The E-Government Handbook For Developıng Countrıes; A Project of InfoDev and The Center for Democracy & Technology. No:32045 Erişim Adresi: https://documents1.worldbank.org/curated/ en/317081468164642250/pdf/320450egovhandbook01public12002111114. pdf Erişim Tarihi 16.07.2021.
Uğur, A. A. ve Çütcü, İ. (2009). E-Devlet ve Tasarruf Etkisi Kapsamında VEDOP Projesi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(2), 1-20.
Ülker, H. (2002). Bilgi Toplumu ve Devlet, I. Ulusal Bilgi Ekonomi ve Yönetim Kongresi Kitabı (s.965-971). Kocaeli : Kocaeli Üniversitesi Vergi Usul Kanunu (1961, 04 Ocak). Resmi Gazete (10703 sayılı) Vergi Usul Kanunu 397 No’lu Genel Tebliği (2010,05 Mart). Resmi Gazete (Sayı: 27512)
Vergi Usul Kanunu 415 No’lu Genel Tebliği (2012, 26 Haziran). Resmi Gazete (Sayı: 28335)
Vergi Usul Kanunu 433 No’lu Genel Tebliği (2013, 30 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 28867 Mükerrer sayılı)
Vergi Usul Kanunu 486 No’lu Genel Tebliği (2017, 17 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 30273)
Vergi Usul Kanunu 487 No’lu Genel Tebliği (2017, 17 Aralık). Resmi Gazete (Sayı: 30273)
Vergi Usul Kanunu 509 No’lu Genel Tebliği (2019, 19 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 30923)
Yanık, R. ve Karadaş A. (2013). E-Faturanın Türkiye Muhasebe Standartları Uyum Sürecine Uygun Düzenlenmesine İlişkin Bir Öneri. Ekev Akademi Dergisi, 17(57), 133-141.
Yavuz, A. ve Çarıkçı, O. (2009). Bir E-Devlet Hizmeti Olarak E-Maliye Uygulamalarının Algılanması: Isparta İli Örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9, 1-28.