Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının göç olgusu bağlamında tematik incelemesi

Göç, insanların doğduğu ve büyüdüğü coğrafyadan farklı coğrafyaya doğru taşınma hareketidir. İnsanlar genellikle elverişsiz koşullardan veya yoksulluk, hastalık, politika, gıda kıtlığı, doğal afetler, savaş, işsizlik ve güvenlik eksikliği gibi faktörler nedeniyle göç etmektedir. Göç hareketleri ülkelerin sosyal, siyasal ve ekonomik yapısında önemli değişimlere neden olmaktadır. Bu yönüyle göç önemli bir toplumsal olgudur. Böylesine etkili bir toplumsal olgunun eğitime katılması ve yeni nesillere tüm yönleriyle öğretilmesi elzemdir. Eğitimde göç olgusunun yer alabileceği temel kaynaklardan birisi ders kitaplarıdır. Disiplinlerarası yapısı nedeniyle göç olgusuna yer vermesi beklenen önemli bir eğitim aracı ise sosyal bilgiler ders kitaplarıdır. Bu araştırmanın amacı ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarını göç olgusu bağlamında incelemektir. Bu amaçla araştırma doküman incelemesi yöntemiyle yürütülmüştür. Araştırmada rastgele örnekleme metoduyla belirlenen üç ders kitabı doküman olarak kabul edilmiştir. Araştırma sonucunda göç olgusunun nedenleri, sonuçları, göçü kolaylaştırıcı unsurlar, göçü önleyici ve düzenleyici faaliyetler, göçle ilgili kurumlar, göçün öğretimiyle ilgili kavramlar, tanımlar ve sınıflamalar, madde ve başlıklar, görseller ve istatistikler tespit edilmiştir. Ders kitabı yazarlarına öneriler getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Göç, Eğitim, Sosyal Bilgiler, Ders Kitabı İnceleme, Doküman Analizi

Thematic analysis of middle school social studies textbooks regarding migration phenomenon

Migration refers to the movement of individuals from the geography where they were born and raised to a different geography. People often migrate due to unfavourable conditions or factors such as poverty, illness, politics, food scarcity, natural disasters, war, unemployment, and lack of security. Migration movements lead to significant changes in the social, political, and economic structures of countries. In this regard, migration is a critically important societal phenomenon. The inclusion of such an influential societal phenomenon in education and teaching it to new generations in all its aspects is essential. One of the primary resources where the phenomenon of migration can be included in education is textbooks. An essential educational tool expected to address the migration phenomenon due to its interdisciplinary nature is social studies textbooks. This research aims to examine middle school social studies textbooks in the context of the migration phenomenon. To this end, the research was conducted using the document analysis method. Three textbooks determined by the random sampling method were the documents to be analysed. The study identified the reasons for migration, its outcomes, factors facilitating migration, activities that prevent and regulate migration, institutions regarding migration, concepts, definitions, classifications related to the teaching of migration, items and headings, visuals, and statistics in the examined textbooks. Consequently, informed recommendations were made to textbook writers.

Keywords:

Migration, Education, Social Studies, Textbook Review, Document Analysis,

PDF

___

Açıl, Ö., Güvenç, H., Hayta, A., & Kılıç, S. (2019). 7. Sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ankara. MEB Yayınları.
Adıgüzel, G. (2020). İtici ve çekici faktörler ışığında Türkiye'ye yönelik uluslararası göçler: 1979-2019. (Yüksek Lisans Tezi), https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Ak, G. & Akarçay, P. (2018). Sosyolojik, psikolojik ve kuramsal açıdan göç olgusu: küreselleşmenin insani ve vicdani yüzü. Kesit Akademi Dergisi, (14), 188-202.
Aktaş, M. T. (2014). Göç olgusu ekonomik kalkınmada itici güç olabilir mi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1), 37-48.
Akyıldız, İ. E. (2022). Dış ve iç göçler bağlamında Türkiye’nin dinamik göç yapısının değerlendirilmesi. İçtimaiyat Sosyal Bilimler Dergisi, Göç ve Mültecilik Özel Sayısı. 1-15.
Albayrak, N. & Abdioğlu, Z. (2017). Türkiye'de iç göçü etkileyen faktörlerin analizi, Araştırmacı, c. 5, sayı. 3, ss. 293-309.
Avcı, M. (2021). 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitabında göç kavramı ve önemi üzerine bir inceleme. Jass Studies- The Journal of Academic Social Science Studies, 14(84), 145-162.
Ay, T. & Zeybek, Ö. (2016). Türkiye'de iç göçün sosyo-ekonomik sebepleri: Manisa ili örneği. Turkish Migration Conference 2016- Programme and Abstracts Book, Transnational Press, London.
Bahar, H. İ. (2015). Sosyoloji. İstanbul. Hayat Yayınları, 5. Baskı
Bahar, O. & Korkmaz Bingöl, F. (2010). Türkiye’de iç göç hareketlerinin istihdam ve işgücü piyasalarına etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 43-61.
Barcus, H. R. & Halfacree, K. (2018). An introduction to population geographies: lives across space. Taylor and Francis.
Bozkurt, Y. & Ayfer, R. (2018). Göçün kentleşme üzerindeki etkisi: Kütahya il örneği, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 57. 144-162.
Castles, S. & Miller, M. J. (1998). The age of migration. Mcmillan, London.
Castles, S. & Miller, M. J. (2008). Göçler çağı modern dünyada uluslararası göç hareketleri. İstanbul. Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Castles, S. (2010). Understanding global migration: a social transformation perspective, Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1565-1586.
Coe, NM., Kelly, PF. & Yeung, HWC. (2019). Economic geography. 5th Edition. Wiley Blackwell.
Cresswell, T. (2012). Geographic thought: a critical introduction. Hoboken: Wiley.
Çağlayan, S. (2006). Göç kuramları, göç ve göçmen ilişkisi. Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, 17, 67-91.
Çakır, S. (2011). Türkiye’de Göç, Kentleşme/Gecekondu Sorunu ve Üretilen Politikalar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23: 209-222.
Çelik, F. (2006). İç Göçlerin İtici Ve Çekici Güçler Yaklaşımı İle Analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (27), https://dergipark.org.tr/en/pub/erciyesiibd/issue/5884/77843 adresinden erişildi.
Deniz, T. (2014). Uluslararası göç sorunu perspektifinde Türkiye, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 181, 175- 204. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsadergisi/issue/21491/230375
Dubey, S. & Mallah, V. (2015). Migration: causes and effects. The Business & Management Review.5 (4), 228- 232.
Ersoy, M. (1985). Göç ve kentsel bütünleşme. Ankara. Türkiye Gelişme Araştırmaları Vakfı.
Fichter, J. (1994). Sosyoloji nedir? (Çev. N. Çelebi), Ankara: Atilla Kitabevi.
Güler, A. (2021). Göç olgusunun çok boyutlu etkileri ve Türkiye’ye yansımaları, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 218-239.
Günkör, C. (2018). Göç olgusunun eğitim sistemine etkilerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 3(1), 59-71.
Harut, S. B. (2019). 5. sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. Ata Yayıncılık.
Hayes, M. (2014). Moving South: The Economic Motives and Structural Context of North America’s Emigrants in Cuenca, Ecuador. Mobilities, 2014. http://dx.doi.org/10.1080/17450101.2013.858940
ILO, (2015). “The Contribution of Labour Mobility to Economic Growth”, ILO – OECD and World Bank Group Joint Paper for G20, Ankara.
İçduygu, A. (2006). A panorama of the international migration regime in Turkey, Revue Européenne des Migrations Internationales, 22 (3), 11-21.
Jansen, C. J. (1970). Migration: a social problem. Readings in the Sociology of Migration, Pergamon Press, New York.
Karakaya, H. (2020). Türkiye’de göç ve etkileri. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4(2), 93-130.
Konya, S. & Kabaklarlı, E. (2023). Göçün ekonomik büyümeye etkileri: seçilmiş ülkeler üzerine panel veri analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 26 (1), 20-34.
Krit, A. (2012). Lifestyle Migration: architecture and kinship in the case of the British in Spain. (Thesis in PhD.). Department of Anthropology, University Collage London. chrome- extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj /https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/1383731/1/Krit_1383731_thesis_signature-removed.pdf
Li, M., Frieze, I. H. (2012). Before the big decision: psycological theories on premigration motivation, Immigration Polisicies, Challenges and Impact (Ed. E. Tartakovsky), New York: Nova Publishers, pp.3-27
Massey, D. S., Arango, J., Hugo, G., Kouaouci, A., Pellegrino, A., & Taylor, J. E. (2014). Uluslararası göç kuramlarının bir değerlendirmesi, (Çev. S. Dedeoğlu, vd.), Göç Dergisi, 1(1), 11-46.
MEB (2018). Sosyal bilgiler öğretim programı, http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=354
Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: a sourcebook for new methods. Tousands Oaks, CA: SAGE.
Nakhoul, E. T. (2014). Uluslararası İşgücü Göçü ve Türkiye, ÇSGB Uzmanlık Tezi, Ankara.
Neuman, W. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri: nitel ve nicel yaklaşımlar I-II. (7. Basım). (Çev. Sedef Özge). Yayın Odası Yayıncılık.
Özey, R. & Kocalar, A.O. (2019). Siyasi coğrafya, Aktif Yayınevi.
Öztürk, C. (2009). Sosyal Bilgiler Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Öğretimi Demokratik Vatandaşlık Eğitimi, Cemil Öztürk (Edt.). Sosyal Bilgiler: Toplumsal Yaşama Disiplinlerarası Bir Bakış, 1-31. Anlara: Pegem Akademi.
Pehlivan Yılmaz, A. & Günel, E. (2021). Investigation of changing and unchanging migration phenomenon in social studies textbooks and the curricula. Inonu University Journal of the Faculty of Education, 22(2), 1713- 1749. DOI: 10.17679/inuefd.903588
Sağlam, S. (2006). Türkiye’de iç göç olgusu ve kentleşme. Türkiyat Araştırmaları, 5:33-44.
Sezer, A. & Şanlı, C. (2017). Coğrafya öğretim programında ve ders kitaplarında göç olgusu, Marmara Coğrafya Dergisi, S.36, 16-25.
Tezcan, M. (1994). Ülkemizde göç ve eğitim sorunları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 27 (1), 61-67.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yay.
Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H., & Yılmaz, M. (2019). 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitabı. MEB Yayınları.