Türkiye’de turizm kentleşmesini nüfus artış hızı ve iç göç verileri üzerinden yeniden düşünmek

Bu makale, Türkiye’nin batı ve güney kıyılarındaki uluslararası turizm merkezlerinde meydana gelen turizm kentleşmesi olgusunu nüfus artış hızı ve iç göç verilerindeki değişimler üzerinden incelemektedir. Bu amaçla çalışmada, Türkiye İstatistik Kurumu’ndan (TÜİK) elde edilen verilerden (1980-2021) hareketle turizm merkezlerinin nüfus artış hızları ve iç göç oranları hesaplanmıştır. Turizm merkezlerinin bu konulardaki istatistiksel değerleri Türkiye’deki diğer yerleşim birimlerine ait değerlerle karşılaştırılmış, böylece turizmin, kentleşmenin nüfus ve iç göç boyutu üzerindeki rolü ortaya konulmuştur. Bulgulara göre; 1980-1990 döneminin nüfus artış hızları, araştırmaya konu olan merkezlerin tamamında tüm sayım dönemlerindeki en yüksek değerler olarak ayırt edilmiştir. Bu dönemdeki nüfus artış hızları kent ölçeğinde karşılaştırıldığında ise incelenen on kentin Türkiye’de %5’lik dilime girerek ilk sıralarda yer aldığı belirlenmiştir. 1980-2021 dönemindeki nüfus artış hızları ilçeler bazında karşılaştırıldığında da turizm merkezlerinin Türkiye’de en yüksek nüfus artış hızına sahip ilçeler arasında yer aldıkları tespit edilmiştir. Uluslararası turizm merkezlerinde, bağlı bulunduğu il dışında doğanların oranları 1985 yılında daha çok %30’un altında kalmışken, 2021 yılında bu oranların önemli bir bölümü %50’nin üzerine çıkmıştır. Söz konusu turizm merkezleri, 1985-2021 döneminde doğum yeri ölçütüne göre de en fazla değişime sahip ilçeler arasında yer almıştır. Sonuç olarak nüfus artış hızı ve iç göç değişkenlerinin, Türkiye’de turizm kentleşmesinin açıklanmasında oldukça kullanışlı olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Turizm, Turizm Kentleşmesi, Nüfus Artış Hızı, İç Göç, Türkiye

Rethinking tourism urbanization in türkiye through population growth rate and internal migration data

This article examines the phenomenon of tourism urbanization in international tourism centers on the western and southern coasts of Türkiye, through the changes in population growth rate and internal migration data. For this purpose, population growth rates and internal migration rates of tourism centers were calculated based on the data obtained from the Turkish Statistical Institute (TUIK) (1980-2021). Tourism centers’ statistical values on these issues were compared with the values of other settlements in Türkiye, thus the role of tourism urbanization on the population and internal migration dimension was revealed. According to the findings, population growth rates for the period 1980-1990 were the highest values in all census periods in all centers subject to the study. The comparison of the population growth rates in this period showed that the ten cities examined are in the first place by entering the 5% slice in Türkiye. When the population growth rates in the period of 1980-2021 are compared on the basis of districts, tourism centers are among the districts with the highest population growth rate in Türkiye. While the rate of those born outside the city in international tourism centers remained below 30% in 1985, a significant portion of these rates increased above 50% in 2021. The mentioned tourism centers are among the districts with the highest change in terms of place of birth in the 1985-2021 period. As a result, the population growth rate and internal migration variables are quite useful in explaining the tourism urbanization in Türkiye.

Keywords:

Tourism, Tourism Urbanization, Population Growth Rate, Internal Migration, Türkiye,

PDF

___

Akarca, A. T., & Tansel, A. (2017). Tourism-driven migration to southwestern Türkiye. Bogazici Journal: Review of Social, Economic & Administrative Studies, 31(1). http://doi: 10.21773/boun.31.1.2
Akengin, H. (2006). Antalya’da turizmin ortadan kaldırdığı mevsimlik yerleşmeler: Sahil Çardakları. İnsan ve Mekân (Prof. Dr. Erol Tümertekin’e 80. Yıl Armağanı) içinde (187-202). İstanbul: Çantay Kitapevi.
Akengin, H., & Dinç, Y. (2020a). Turizm sektörünün şehirleşmeye etkileri: Manavgat örneği. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 41, 199-220. https://doi.org/10.32003/igge.615775
Akengin, H., & Dinç, Y. (2020b). Turizm şehirleşmesinin iş ve ticaret alanlarını şekillendirmesi üzerine karşılaştırmalı bir araştırma: Alanya ve Manavgat örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 29(2), 273-295.
Akış, A. (2007). Alanya’da turizm ve turizmin Alanya ekonomisine etkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 15-32.
Akış, A. (2011). Turizmin kentsel gelişim üzerine etkileri: Bir örnek inceleme Antalya-Türkiye. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(25), 193-206.
Andriotis, K. (2006). Hosts, guests and politics: Coastal resorts morphological change. Annals of Tourism Research, 33(4), 1079-1098. https://doi.org/10.1016/j.annals.2006.04.003
Andriotis, K., Usun, Ç. F., & Dinç, Y. (2023). Determining the model of tourism business district (TBD) in coastal resorts: A case study of Türkiye. Geographical Review, 1-20. https://doi.org/10.1080/00167428.2023.2174436
Ayorekire, J., Obua, J., & Manyara, G. (2019). Regional tourism in Inter-Governmental Authority on Development: A comparative policy and institutional best practice approach. International Journal of Tourism Policy, 9(1), 50-70. https://doi.org/10.1504/IJTP.2019.100079
Bozyer, Ü. (2008). Kent dokusunun oluşmasında turizmin etkisi: Bodrum örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Dinç, Y. (2020). Karşılaştırmalı bir şehir coğrafyası: Alanya ve Manavgat örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Doğan, M. (2018). Antalya şehrinin (Muratpaşa, Kepez, Döşemealtı, Aksu, Konyaaltı) gelişmesinde etkili olan faktörler. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 38, 187-201. https://doi.org/10.32003/iggei.426712
Doğanay, H., & Zaman, S. (2013). Türkiye turizm coğrafyası (4. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Doğaner, S. (1998). Türkiye kıyı kullanımında turizm olgusu. Türk Coğrafya Dergisi, 33, 25-52.
Doğaner, S. (2001). Türkiye turizm coğrafyası. İstanbul: Çantay kitabevi.
Dökmeci, V., & Terzi, F. (2003). Turizm ve şehirleşme. Ö. Ertekin & M. Yüzer, (Ed.), Prof. Dr. Yücel Ünal’a armağan içinde (s. 1-6), İstanbul: Teknik Üniversitesi Matbaası.
Emekli, G. (1998). Bergama’da turizm ve sosyo-ekonomik etkileri. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Emekli, G. (2001). Gelişimi yapısı ve sorunlarıyla Kuşadası nüfusu. Geçmişten Geleceğe Kuşadası Sempozyumu Tebliğler Kitabı (s. 53-67). Aydın: Kuşadası Belediyesi Yayınları.
Ghosh, S. (2020). The relationship between GDP and marine tourism: A quantitative approach. International Journal of Tourism Policy, 10(3), 280-301. https://doi.org/10.1504/IJTP.2020.111294
Işık, Ş. (2005). Türkiye’de kentleşme ve kentleşme modelleri. Ege Coğrafya Dergisi, 14(1-2), 57-71.
Işık, Ş., & Zoğal, V. (2017). Turizm kentleşmesi kavrami: Antalya örneği. Ege Coğrafya Dergisi, 26(2), 71-94.
Kaba, B. (2022). Turkish rural lifestyle migrants to Muğla: A qualitative analysis of video narratives. Ege Coğrafya Dergisi, 31(2), 305-319. https://doi.org/10.51800/ecd.1124245
Kaba, B., & Südaş, İ. (2022). İzmir’deki İstanbullu yaşam tarzı göçmenlerinin “İZMİR imajı”. Sosyoloji Dergisi, 44, 249-273.
Kapan, K. (2018). Turizm ve rekreasyon faaliyetlerinin ekonomi üzerindeki etkileri: Antalya örneği. Coğrafya Dergisi, 37, 47-56.
Kapan, K., & Timor, A. N. (2018). Turizm gelişme modellemeleri açısından Antalya şehri. Türk Coğrafya Dergisi, 71, 53-61. https://doi.org/10.17211/tcd.441342
Kapluhan, E. (2014). Türkiye’de turizme bağlı kentleşmelere farklı bir örnek: Milas (Muğla). Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 5(15), 120-141.
Keleş, R. (2015). Kentleşme politikası (14. Baskı). Ankara: İmge Kitapevi.
Kervankıran, İ., & Aktürk, M. (2017). Türkiye’deki konaklama istatistiklerinin illere göre mekânsal analizi. Marmara Coğrafya Dergisi, 36, 83-96.
Kocakuşak, S. (1993). Alanya’da kentleşme-turizm ve sorunları. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Mullins, P. (1990). Tourist cities as new cities: Australia’s Gold Coast and Sunshine Coast. Australian Planner, 28(3), 37-41. https://doi.org/10.1080/07293682.1990.9657471
Mullins, P. (1991). Tourism urbanization. International Journal of Urban And Regional Research, 15(3), 326-342. https://doi.org/10.1111/j.1468-2427.1991.tb00642.x
Özgüç, N. (2007). Turizm Coğrafyası (Özellikler ve Bölgeler). 5. Baskı, İstanbul: Çantay Kitabevi.
Özgür, M. E. (2003). XXI. yüzyılın başında Türkiye nüfusu. Coğrafi Bilimler Dergisi, 1(1), 43-53. https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000030
Pekpak, H. E. (2012). Kıyı alanlarında turizm odaklı mekânsal gelişim: Lara örneği. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
Qian, J., Feng, D., & Zhu, H. (2012). Tourism-driven urbanization in China’s small town development: A case study of Zhapo Town, 1986–2003. Habitat International, 36(1), 152-160. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2011.06.012
Sabanci, S. (2016). Manavgat’ta turizm ve kentleşmenin gelişme süreci. TURAN-SAM, 8(32), 464-471.
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) (2021). İlçe bazlı istihdam sayılarına ilişkin istatistiki veri.
Südaş, İ. (2012). Avrupa ülkelerinden Türkiyenin batı kıyılarına yönelik göçler: Marmaris, Kuşadası ve Ayvalık ilçelerinde karşılaştırmalı bir araştırma. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Südaş, İ. (2019). Şehirden kopuş mu? Değişen İzmir’de köylere göç. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, Edebiyat Fakültesi Yayın No: 203
Südaş, İ., & Mutluer, M. (2010). Daha iyi bir hayata doğru:“yaşam biçimi göçü. Ege Coğrafya Dergisi, 19(1), 31- 47.
Şahin, C. (2009). İstanbul’un Giresun ilinden aldığı göçler ve göçle gelen nüfusun özellikleri. Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 320-339, Ankara: Önder Matbaacılık Yayınevi.
Şahin, C. (2012). İstanbul’da Tokatlılar: Bir iç göç üzerine gözlemler. Tokat Sempozyumu (1-3 Kasım 2012) Bildiriler Kitabı, 2, 73-96, Ankara: Özyurt Matbaacılık Yayınevi.
T.C. Resmî Gazete (1990). 3644 sayılı 130 ilçe kurulması hakkında kanun, sayı: 20523
Teixeira, S. J., & Ferreira, J. J. D. M. (2018). A bibliometric study of regional competitiveness and tourism innovation. International Journal of Tourism Policy, 8(3), 214-243. https://doi.org/10.1504/IJTP.2018.094483
Timor, A. N. (2004). Ayvalık: Bir sayfiye yerleşmesinin gelişme süreci. İstanbul: Çantay Kitapevi.
Tümertekin, E., & Özgüç, N. (2019). Beşerî coğrafya: İnsan, kültür, mekân (15. baskı). İstanbul: Çantay Kitapevi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2022). Nüfus ve demografi. www. tuik.gov.tr, Erişim Tarihi: 15.01.2023
Usun, Ç. F. (2022). Kuşadası’nda turizm kentleşmesi. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Usun, Ç. F., & Işık, Ş. (2022). A type of land use specific to tourism urbanization in Kuşadası: Tourism business district. Ege Coğrafya Dergisi, 31(1), 69-82. https://doi.org/10.51800/ecd.1071299
Usun, Ç. F., Işık, Ş., & Dinç, Y. (2022). Türkiye’de turizm kentleşmesini istihdam verileri üzerinden okumak. Ege Coğrafya Dergisi, 31(2), 355-370. https://doi.org/10.51800/ecd.1165857
Yakar, M. (2012). Türkiye’de iç göçlerin ilçelere göre mekânsal analizi: 1995-2000 dönemi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 741-768.
Yakar, M. (2015). Türkiye’nin iç göç paterni: Kim nerede ikamet ediyor? Nereye kayıtlı? Ege Coğrafya Dergisi, 24(1), 15-38.
Yakar, M. (2017). “Yerlilikten” “Göçmenliğe” doğru: Türkiye’de iç göçün doğum yeri verisine göre gelişimi. F. Arslan (Ed.), Türkiye Coğrafyası Araştırmaları, içinde (s.373-398). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Yakar, M., & Südaş, İ. (2019). Türkiye’de yabanci nüfusun yeni coğrafyalari. Ege Coğrafya Dergisi, 28(2), 129- 164.
Yavan, N. (2014). Örneklem ve örnekleme yöntemleri. Y. Arı & İ. Kaya (Ed.), Coğrafyada araştırma yöntemleri içinde (s.153-172), Balıkesir: Coğrafyacılar Derneği Yayınları.
Zhang, R., Xi, J. & Zhang, N. (2017). Study on the landscape pattern of Dalian Jinshitan national holiday resort in the context of tourism urbanization. Chinese Journal of Urban and Environmental Studies, 5(3). https://doi.org/10.1142/S234574811750018X