TÜRK İSLÂM EDEBİYATI’NA KAYNAKLIK BAKIMINDAN CÖNKLERİN ÖNEMİ: “06 MİL YZ CÖNK 59” NUMARALI CÖNK ÖRNEĞİ

Edebiyat tarihinde daha önce adı duyulmamış üdebânın eserlerinin birincil kaynağı olan cönkler, divanlarda yer almamış şiirlerin ve müstakil haline rastlanılamayan manzûm ve mensûr eserlerin tespitinde yararlanılan değerli bir telîf türüdür. Muhtevâlarında barındırdıkları zengin öğelerin geleceğe aktarılmasında birer kültür taşıyıcısı vazifesi gören cönklerin, kütüphanelerde ve özel kitaplıklarda çok sayıda örneğine rastlamak mümkündür. Edebiyat tarihinin yazılı kaynakları arasında önemli bir yere sahip olan cönkler,  muhtevâlarında yer alan çeşitli metin ve bilgilerden dolayı sadece edebiyat için değil farklı disiplinler için de önem arz etmektedirler. Edebî ürünlerin gün ışığına çıkarılmasında bazen tek nüsha bazen de var olan bilgileri destekleyen bir nüsha olarak edebiyata kaynaklık eden cönkler, dinî, tarihî ve kültürel ürünlerin kendi sahalarına kazandırılmaları hususunda zengin imkânlar sunmaktadırlar. Bu çalışmada, son yıllara kadar edebiyat araştırmalarında adeta göz ardı edilen bu değerli eserlerin, edebiyat tarihimiz açısından önemini vurgulamak, Türk İslam Edebiyatı’na hangi yönlerden kaynaklık ettiğini belirleyebilmek ve çeşitli eserlerin gün yüzüne çıkarılması hususunda yapılacak çalışmalara katkı sağlayabilmek amacıyla, Millî Kütüphane’de “06 Mil Yz Cönk 59” numarada kayıtlı olan cönk incelenmiştir. Çalışmada, ilk olarak cönkün muhtevâsı tanıtılmış, ardından ulaşılmak istenen hedef doğrultusunda dinî içerikli manzûm ve mensûr metinler incelenmiştir. Dinî öğelerle bezenmiş şiirler ve şairler hakkındaki bilgiler bir tablo hâlinde gösterilmiş, şiirlerin hâricinde cönkte yer alan diğer dinî metinler hakkında da bilgi verilmiştir. Çalışmanın ikinci aşamasında, cönkte yer alan ürünlerden birer kaynak olarak nasıl yararlanılabileceği ifade edilmeye çalışılmıştır. Bu hususta, dinî muhtevalı manzum ve mensûr metinlerin incelemesinden elde edilen veriler, Türk İslâm Edebiyatı’na ait metinlerin günümüze aktarılması hususunda sağladığı imkânlar çerçevesinde 9 başlık altında tasnif edilmiş ve her bir başlık örneklerle desteklenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda ise Türk İslâm Edebiyatı’nın yazılı kaynaklarından biri olan cönklerin önemi vurgulanmaya çalışılmıştır.

___

  • Albayrak, N.(1993). Dînî Türk Halk Hikâyelerinden Geyik, Güvercin ve Deve Hikâyeleri –Kaynakları ve Metin Tesisi-. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  • Alıcı, Lütfi. (2010). Halîlî-i Mar’aşî, Divançe ve Etvâr-ı Seb’a. Kahramanmaraş: Ukde Yayınevi.
  • Çelik, Ali. (2010). Manzum Hadis Tercümeleri ve Latîfî’nin “Subhatu’l Uşşâk”ı. Ankara: Kitap Yayınları.
  • Güneş, Mustafa. (2006). İznikli Eşrefoğlu Rûmî’nin Hayatı- Eserleri ve Dîvânı. İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
  • Karahan, Abdülkadir. (1966). Kanunî Sultan Süleyman Çağı Şairlerinden Figânî ve Divançesi, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
  • Kayalık Şahin, Duygu. (2015). “Cönk Terimi ve Cönkler Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi”, Turkish Studies, 10(12), 2015: 709-726.
  • ––——.(2015).18.yy’a Ait Dinî Muhtevâlı Bir Cönk. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
  • Kılıç, Filiz. (2010). Âşık Çelebi, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ-İnceleme-Metin. İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
  • Özfırat, Bayram. (2006). Tokatlı İshâk Efendi’nin Nazmu’l-Ulûm, Nazmu’l-Le’âlî ve Manzûme-i Keydânî Adlı Mesnevileri (İnceleme-Metin). Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
  • Sevgi, Ahmet. (1987). Latîfî (Hayatı ve eserleri) İnceleme- Metin, Doktora Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi.
  • Tatcı, Mustafa. (2011). Dîvân-ı İlâhîyât. İstanbul: Kapı Yayınları.
  • Tavukçu, Orhan Kemal. Dede Ömer Rûşenî Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği ve Dîvânının Tenkidli Metni. e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/TR,78365/dede-omer-ruseni-divani.html,
  • Toparlı, Recep. (2015). Şemseddin Sivâsî Divanı. Sivas: Sivas Belediyesi Yayınları.
  • Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi. C.1. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, 2002.
  • Yıldırım, Yusuf. (2015). “Selim Mahlaslı Bir Şaire Ait Mukaddimetü Li's-salât İsimli
  • Mesnevi.” Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8: ss-99.