FATİH’İN PEKİŞTİRDİĞİ BİR GELENEK: ÂŞIKLAR TOPLULUĞUNA “SER-DEFTER OLMAK"

“Defter” sözcüğünün dilimize ve oradan edebî dile ne zaman ve hangi metinler aracılığı ile girdiği şu anki bilgilere göre belirgin değildir. Fatih Sultan Mehmet’in devlet görevine atamalarda önemli kişileri deftere kaydetmesi ve yeri gelince oradan atama yapması bilgisi, “deftere kaydetmek”, “ser-defter olmak” gibi söyleyişlerin edebî dilde kullanılışını artırmış olmalıdır. “Deftere kaydetmek”, “ser-defter olmak” önceleri devlette görev almak isteyenler için kullanılırken edebî dilde bir alanda zirveye ulaşmayı da ifade etmek biçiminde kullanılmıştır. Bir topluluk içinde önemli bir konumda olmak anlamına gelen “deftere kaydolmak” veya “ser-defter olmak” ibaresi Fatih Sultan Mehmet’in de pekiştirmesinin ardından divan şiirinde aşk, tasavvuf, şiir ve savaş alanlarında ön planda olmak anlamlarıyla yaygınlık kazandı. Sistemdeki verilerle, defterdârlık mesleğinin kuruluşu ve gelişimi ile ilgili kesin bilgilere ulaşılamamaktadır. Divan edebiyatında 16-17. yüzyıllarda daha çok kullanılan bu ifadeler 18. ve 19. yüzyıllarda kullanımdan düşmüştür. Bugün için deftere yazmak, defterden silmek gibi argo ifadele olsa da yaşamaktadır. Bu makale “ser-defter olmak” ibaresinin divan edebiyatındaki şairler tarafından kullanımına yer vermeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

: Divan şiiri, Fatih devri, ser-defter olmak

PDF

___

Aksoyak, İ. Hakkı (2016). “Nar u Nur”. Söylenmemiş Sözler. Ankara: Grafiker Yayınları.
Gencur,http://ganjoor.net/index.php?s=%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1&author=0 [erişim tarihi: 21.12.2016].
Canım, Rıdvan (hzl.) (2000). Latîfî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzemâ. Ankara: AKM Yay.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2009). Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizade-hasan-celebi---tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013].
İsen, Mustafa (hzl.) (1998). Sehî Bey Tezkiresi Heşt-Bihişt. Ankara: Akçağ Yay.
İsen, Mustafa (1980). Sehi Bey Tezkire “Heşt Behişt”. İstanbul.
İsen, Mustafa (1990). Latifî Tezkiresi. Ankara.
Kılıç, Filiz (hzl.) (2010). Âşık Çelebi Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ. İstanbul: Araştırmaları Enstitüsü Yay.
Kut, Günay (1998). “Heşt Bihişt”. İslâm Ansiklopedisi. C. 17. İstanbul: TDV Yay.
Mengi, Mine (1995). Mesihî Divanı. Ankara.
Pakalın, Mehmet Zeki (1993). Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları.
Sungurhan Eyduran, Aysun (hzl.) (2008). Beyânî, Tezkiretü’ş-Şu’arâ. Ankara: Kültür Bakanlığı e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83502/beyani----tezkiretus-suara.html [erişim tarihi: 20.03.2013]
Yekbaş, Hakan (2010). Sehî Bey Dîvânı. İstanbul: Kitabevi Yay.