11950

16. YÜZYIL ŞÂİRİ HAYRETÎ’NİN YAYIMLANMAMIŞ BİR GAZELİ VE BU GAZELİN ŞÂİRİN DİVANINDAKİ GAZELLERİYLE MUKÂYESESİ

Hayretî, 16. yüzyılda Vardar Yenicesi’nde yaşamış bir şairdir. Vardar Yenicesi, dönemin edebî zirvesini yaşayan İstanbul’dan uzakta farklı bir kültürü, yaşayışı ve edebî iklimi sınırlarında diri tutan; mahallî özellikleri barındırması sebebiyle de her şairinin nevi şahsına münhasır tarz ile yetişmesini sağlayan bir merkezdir. Burada doğup büyüyen Hayretî; insan tabiatına hoş gelen, lirik ve sade gazelleri, hayalle yüklü üslubu ile yetiştiği coğrafyanın alem isimlerinden olmuştur. Bu çalışmada Mehmed Çavuşoğlu ile M. Ali Tanyeri tarafından yayımlanan Hayretî Dîvânı esas kabul edilerek çalışma süreci devam eden Hayretî Dîvânı Sözlüğü (Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük) isimli doktora tezinin bağlamlı dizininden faydalanılmıştır. Ayrıca TEBDİZ adı verilen bağlamlı dizin altyapısından sağlanan verilerden istifade edilmiştir. Bu veriler neticesinde Ankara Milli Kütüphane 06 Mil YzA 485 nolu mecmuanın 108[a] varağında tespit edilen şiirin şair Hayretî’ye ait olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır. 108[a]’da bulunan şiir ile Hayretî üslubunun nesnel kriterler çerçevesinde değerlendirilmesi maksadıyla (Tarlan 2004), (Çavuşoğlu 1971), (Kurnaz 2012) ve (Şenödeyici 2011)’in şiir tahlili çalışmaları örnek alınarak şekil, âhenk ve mana ölçütleri çerçevesinde mukayese yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hayretî, üslup, bağlamlı dizin, işlevsel sözlük, bilinmeyen gazel

ABOUT A GHAZAL STYLE WHICH ISN’T IN HAYRETİ’S DIVAN

Hayreti is a poet who lived in Vardar Yenice, in the 16th century. Yenice-i Vardar is a center which keeps a different culture away from İstanbul that is on top of the literature living style and literal climate alive; which provides every poet grows up with the style of the only one of its kind the reasons of having local customs. Hayreti, who was born and grown up here became one of the key persons of his homeland with his lyric and unsophisticated odes that is congenial to human nature, his style full of dreams. In this work , it’s profited by function word of phd dissertation named Hayreti Divani Dictionary (Concordance and Functional Dictionary ) which is still going on , based on Hayreti Divani published by Mehmet Çavuşoğlu and M. Ali Tanyeri. At the same time the information from TEBDIZ which has a basis of concordance have been used. Under this information National Library of Ankara 06 Mil YzA, Journal numbered 485 page 108[a] investigated whether or not belong to poet Hayreti. With the purpose of the evaluating Hayreti’s style the poetry on page 108[a] will be evaluated as an example work of analytic poem (Tarlan 2004), (Çavuşoğlu 1971), (Kurnaz 2012), (Şenödeyici 2011) is used for comparision within the scope of format, harmony and meaning.

Keywords:

Hayreti, style, concordance, functional dictionary, divan,

PDF

___

Aksoyak, İsmail Hakkı (2008) “Osmanlı Şairlerinin “Aruz Tasarrufları” ve Araştırmacıların Gereksiz Müdahaleleri”, Turkish Studies (3/6 Sonbahar), s. 72.
Canım, Rıdvan (2000) Latîfî Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), AKM Başkanlığı Yay., Ankara.
Çavuşoğlu, Mehmed (1971) Necati Bey Divanı’nın Tahlili, Meb Yay., İstanbul.
Hayretî, Dîvan-Tenkidli Basım (1981) (haz. Mehmed Çavuşoğlu, M. Ali Tanyeri), İstanbul Edebiyat Fak.Yay., İstanbul.
İpekten, Haluk; İsen, Mustafa; Karabey, Turgut; Akkuş, Metin (1986) Büyük Türk Klasikleri (3. Cilt), Ötüken-Söğüt Yay., İstanbul, (s. 272)
İsen, Mustafa (1994) Gelibolulu Âlî, Künhü’l-Ahbar’ın Tezkire Kısmı, AKM Başkanlığı Yay., Ankara.
İsen, Mustafa (1998) Sehî Bey Tezkiresi “Heşt Behişt” , Akçağ Yay., Ankara.
İsen, Mustafa (1999) Latîfî Tezkiresi, Akçağ Yay., Ankara.
Kılıç, Filiz (2010) Âşık Çelebi, Meşâ‘irü’ş-Şu‘arâ (İnceleme-Metin), İstanbul Araştırma Enstitüsü Yay., İstanbul.
Kurnaz, Cemal (2011) Divan Edebiyatı ve Türk Kimliği, Kurgan Edebiyat Yay., Ankara.
Kurnaz, Cemal (2012) Hayali Bey Divanı’nın Tahlili, Kurgan Edebiyat Yay., Ankara.
Kut, Günay (1978) Sehi Bey, Heşt-Behişt, The Tezkire By Sehî Beg, Harvard.
Kutluk, İbrahim (1997) Beyânî Mustafa Bin Carullah, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ, TTK Yay., Ankara.
Kutluk, İbrahim (1989) Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şu‘arâ (1.cilt), TTK Yay., Ankara. Mecmua, Milli Kütüphane, 06 Mil YzA 485.
Solmaz, Süleyman (2005) Ahdî ve Gülşen-i Şu‘arâsı(İnceleme-Metin), AKM Başkanlığı Yay., Ankara.
Şenödeyici, Özer (2011) Naili Divanı Sözlüğü ( Bağlamlı Dizin ve İşlevsel Sözlük)- Yayımlanmış Doktora Tezi, Gazi Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s.491-505, (İnceleme Kısmı)
Tarlan, A. Nihat (2004) Şeyhî Divanı’nı Tetkik, Akçağ Yay., Ankara.
Tatcı, Mustafa (2006) Hayretî’nin Dinî-Tasavvufî Dünyası, Horasan Yay., İstanbul.
Timurtaş, F. Kadri (1976) “Küçük Eski Anadolu Türkçesi Grameri” ,Türkiyat Mecmuası (C. 18), İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Yay., İstanbul, (s.331-368)