TÜRKİYE’DE YAHUDİ MODERNLEŞMESİ VE TEKİN ALP (MOİZ KOHEN)

Tekin Alp, Türkiye’de Yahudi modernleşmesinin en önemli figürlerinden bi-risidir. Toplumsal, ekonomik ve siyasal açıdan köklü dönüşümlerin yaşandığıİmparatorluktan ulus devlete geçiş sürecinde, Türkiye Yahudilerinin cemaatyaşantısından çıkıp dış dünyaya açılmaları ve yeni döneme uyum sağlamalarıgerektiğini savunmuştur. Yahudilerin uyumunun ‘Türkleştirilmeleri’ ile müm-kün olacağını iddia eden Tekin Alp, bu düşünceleri sebebiyle ya övülmüş ya daeleştirilmiştir. Bu makalede, Tekin Alp’in bir Yahudi olmasına ‘rağmen’ Türk-leştirmeyi savunmasının nedenleri tartışmaya açılmakta ve bu çerçevede TekinAlp’in düşünceleri tarihsel ve sosyolojik bir değerlendirmeye tabi tutulmaktadır.

THE JEWISH MODERNIZATION IN TURKEY AND TEKİN ALP (MOIZ KOHEN)

Tekin Alp is one of the most important figures of Jewish modernization in Turkey. During the process of transformation from the Empire to the nation- state in which social, economic and political structures underwent a radical change, he argued that the Turkish Jews must come out of their community life, open up to the world and adapt to the new period. With regard to the issue of adaptation, Tekin Alp suggested to the Jews that they should be ‘Turkified’. His ideas have been either praised or harshly criticized since then. This article brings up for discussion the motives of Tekin Alp for his support to the Turkification of Jews ‘while’ he was a Jew himself and examines his ideas in historical and sociological context.

___

Altmann, Alexander; Moses Mendelssohn: A Biographical Study, Philadelphia: University of Alabama Press, 1973.

Attali, Jacques; Yahudileri, Dünya ve Para: Yahudi Halkının Ekonomik Tarihi, Berna Günen (Çev.). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınları, 2014.

Aydın, Suavi; İki İttihat Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul: İletişim, 2009.

Bali, N. Rıfat; 1934 Trakya Olayları, İstanbul: Kitabevi, 2008.

Bali, N. Rıfat; Devletin Yahudileri ve Öteki Yahudi, İstanbul: İletişim, 2010.

Bali, N. Rıfat; Bir Günah Keçisi: Munis Tekinalp, Birinci Cilt, İstanbul: Libra, 2012.

Bali, N. Rıfat; Bir Günah Keçisi: Munis Tekinalp, İkinci Cilt, İstanbul: Libra.

Brenner, Michael; Kısa Yahudi Tarihi, Sevinç Altınçekiç (Çev.). İstanbul: Alfa, 2011.

Demirci, Kürşat; Yahudilik ve Dini Çoğulculuk, İstanbul: Ayışığı, 2017.

Efron, J., Weitzman, S., Lehmann, M. (2016), The Jews: A History, New York: Routledge.

Feiner, Shmuel; Haskalah and History: The Emergence of a Modern Jewish Historical Cons- ciousness, OR: Littman Library of Jewish Civilization, 2002.

Feiner, Shmuel; The Jewish Enlightenment, Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2004.

Feiner, Shmuel; Moses Mendelssohn: Sage of Modernity, New Haven: Yale University Press, 2010.

Galanti, Avram; Vatandaş Türkçe Konuş! Yahud Türkçenin Ta’mîmi Meselesi, İstanbul: Hüsn-i Tabiat Matbaası, 1928.

Guttstadt, Corry; Türkiye, Yahudiler ve Holokost, Atilla Dirim (Çev.). İstanbul: İletişim, 2012.

Güven, Ahmet Hilmi; Educational Activities of the Ottoman Jews from the Last Decades of the Empire to the Early Years of the Turkish Republic: The Alliance Israélite Universelle Experience in Light of Turkish and French Archival Documents (1860-1937), Yayımlan- mamış Doktora Tezi, Middle East Technical University, Department of History, 2013.

Kriwaczek, Paul; Yahudi Medeniyeti, İstanbul: Pegasus, 2007.

Koraltürk, Murat, Erken Cumhuriyet Döneminde Ekonominin Türkleştirilmesi, İstanbul: İle- tişim, 2011.

Lalonde, Marc P.; The Religious Meaning and Significance of the Holocaust Today: The Diary of Etty Hillesum. Journal of Jewish Identities, (9)1, January 2016, 59-74.

Landau, Jakob; Tekin Alp: Bir Türk Yurtseveri (1883-1961), İstanbul: İletişim,1996.

Laurens, Henry; Judaism and the Religious Denominational Community in the Near East. A History of Jewish-Muslim Relations from the Origins to the Present Day, Princeton: Prin- ceton University Press, 2013.

Levi, Avner; Elza Niyego Olayı ve Türk Yahudi İlişkilerine Yeni Bir Bakış, Toplumsal Tarih, 25, 1996, 23-27.

evi, Avner;; Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler, İstanbul: İletişim, 2010.

Litvak, Olga; Haskalah: The Romantic Movement in Judaism, New Brunswick: Rutgers Uni- versity Press, 2012.

Mazower, Mark; Selanik: Hayaletler Şehri-Hristiyanlar, Müslümanlar ve Yahudiler (1430- 1950), Gül Çağalı Güven (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi, 2007.

Michels, Robert; Political Parties: A Sociological Study of the Oligarchical Tendencies of Modern Democracy, Kitchener: Batoche, 2001.

Odabaşı, İ. Arda; Munis Tekinalp (Moiz Kohen)’in Erken Dönem Biyografisine ve Bibliyog- rafyasına Katkı. Toplumsal Tarih, 204, 2010, 2-13.

Rodrigue, Aron; French Jews, Turkish Jews: The Alliance Israelite Universelle and The Po- litics of Jewish Schooling in Turkey, 1860-1925, Bloomington: Indiana University Press, 1990.

Rodrigue, Aron; “Osmanlı İmparatorluğu’nda Sefardiler”. Türk Sosyal ve Siyasal Hayatında Yahudiler. İstanbul: IQ, 2011.

Shaw, Stnaford J.; The Jews of the Ottoman Empire and the Turkish Republic, Houndmills: Macmillan, 1991.

Somel, Akşin Selçuk; “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi.” Modern Türki- ye’de Siyasi Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul: İletişim, 2009.

Stein, Sarah Abrevaya; The Permeable Boundaries of Ottoman Jewry. Boundaries and Belon- ging-States and Societies in the Struggle to Shape Identities and Local Practises, Cambri- dge: Cambridge University Press, 2004.

Swingewood, Alan; A Short History of Sociological Thought, London: Macmillan, 1984.

Tekeli, İlhan-İlkin, Selim; İttihat ve Terakki Hareketi’nin Oluşumunda Selanik’in Toplum- sal Yapısının Belirleyiciliği. Birinci Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri, Ankara: Meteksan Matbaası, 1977.

Tekinalp; “Türk Kültür Birliği.” Yeni Türk Mecmuası, (1)15, 1933, 1239-1250.

Tekinalp; Balkan Musevileri Arasında Türk Musevileri, Bir Günah Keçisi: Munis Tekin Alp, Birinci Cilt, İstanbul: İletişim, 2012, s. 92-95.

Tekinalp; “Türkler Bir Ruh-ı Milli Arıyorlar”, Tekin Alp: Bir Türk Yurtseveri, İstanbul: İletişim, 1996, s. 112-157.

Tekinalp; “Türkçülük ve Pantürkçülük Ülküsü”, Tekin Alp: Bir Türk Yurtseveri, İstanbul: İleti- şim, 1996, s. 176-235.

Tekinalp; Türkleştirme, Ankara: Kültür Bakanlığı, 2001. Toprak, Zafer; İkinci Meşrutiyet’te Solidarist Düşünce: Halkçılık, Toplum ve Bilim, 1, 1977, 92-123.

Toprak, Zafer; Osmanlı’da Toplumbilimin Doğuşu, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul: İletişim, 2009.

Traverso, Enzo; Yahudi Modernitesinin Sonu, İstanbul: Ayrıntı, 2016.

Yumul, Arus-Bali, N. Rıfat; “Ermeni ve Yahudi Cemaatlerinde Siyasal Düşünceler”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce-Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, İstanbul: İletişim, 2009.

TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 1, 17 Mart 1337 (1921)-25 Şubat 1337 (1922), İ:9, 11.04.1337, C:2, İş Bankası Yayınları, Ankara, 1985.

TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt 4, 2 Mart 1339 (1923)-25 Teşrinievvel 1934, İ:28, 03.04.1340, C:2, TBMM Basımevi, Ankara, 1980.