Nahiv-Mantık Tartışmalarında Yahya B. Adi'nin Konumu ve "Yunan Mantığı ile Arap Nahvi Arasındaki Fasıllar" Adlı Makalesi

Nahiv-mantık tartışmaları, erken dönem İslam düşüncesinde önemli bir yer tutmaktadır. Ebu Sa'id es-Sirâfî ile Metta b. Yunus arasında vuku bulan tartışmanın etkileri uzun bir süre devam etmiş ve mantık ilminin üstünlüğünü savunan Metta'nın, tartışmada düştüğü olumsuz durum öğrencileri tarafından düzeltilmeye çalışılmıştır. Bu konuda Farâbî ile birlikte öne çıkan diğer önemli bir isim de Yahya b. Adî'dir. Biz de bu çalışmamızda, nahiv-mantık tartışmalarında Yahya b. Adî'nin tutumunu inceledikten sonra, nahiv ilmi ile mantık ilminin mevzu ve maksat bakımından ayrı birer sanat olduklarını ispatlamaya çalıştığı makalesinin tercümesini sunacağız.

The Position of Yahya B. Adi in the Debates Between Grammar and Logic and His Article:The Differences Between Arabic Grammar and Greek Logic

The discussions between Arabic grammar and Greek logic take on a great importance in early Islamic thought. The effects of the arguments occuret between Abu Said al-Sirafî and Matta b. Yunus have continu¬ed for a long time and the negative possition in to which Matta, who defended the superiority of logic, plunged, was currected by his disciples. .Another out standing figure coming to fore on the subject together with al-Farabî is Yahya b. Adî. İn this study, after searching Yahya b. Adî's position in the debates between grammar and logic, we translated his article that he study to prove in it that grammar and logic are different arts.

PDF

___

Afifi, Zeyneb, Felsefetu'l-luga 'inde'l-Farâbî, Daru Kuba, Kahire 1997.

Çıkar, Mehmet Şirin, Nahivciler İle Mantıkçılar Arasındaki Tartışmalar, M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, İstanbul 2001.

Durusoy, Ali, "Gazâlî'de Mantık Biliminin Yeri ve Önemi", İslâmî Araştırmalar, c. XIII, S. 3-4, 2000, s. 303-320.

el-Amrani, Jamal, Logique Aristotelicienne et Grammaire Arabe -Etudes et Documents-, Librarie Philosophique J. Vrin, Paris 1983.

el-Curcânî, eş-Şerif Ali b. Muhammed, et-Ta'rîfât, Daru's-Surur, Beyrut trsz.

el-Hamevî, Yakut, Mu'cemu'l-udebâ, Daru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut 1991.

el-Kıftî, Cemaluddin Ebu'l-Hasen, Tarihu'l-hukemâ, Mektebetu'1-Musna-Mü-essesetu'l-Hanci, Bağdat-Kahire trsz.

Endress, Gerhard, The Works of Yahya b. Adi, Ludwing Reichert Verlag, Wiesbaden 1977.

es-Suyûtî, Cemaluddin, Savnu'l-mantık ve'l-kelâm 'an fenni'l-mantık ve'l-ke-lâm, tah., A. S. en-Neşşâr, Daru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut trsz.

eş-Şehrezurî, Şemsuddin, Tarihu'l-hukemâ, tah., A. Ebu Şuveyrib, Cem'iyye-tu'd-Da'veti'1-İslamiyyeti'l-Alemiyye, Trablus 1988.

et-Tehanevi, M. A'la b. Ali, Keşşafu ıstılahâti'l-funûn, Daru Sadr, Beyrut trsz.

et-Tevhidi, Ebu Hayyan, el-İmta' ve'l-muanese, tah.: A. Emin ve A. ez-Zeyn, el-Mektebetu'l-'Asriyye, Beyrut trsz.

et-Tevhidî, Ebu Hayyan, el-Mukabesât, tah., Ali Şalk, Daru'l-Meda, Beyrut 1986.

Farâbî, Ebu Nasr, İhsâu'l-'ulum, tah., Osman Muhammet Emin, Mektebetu'l-Hanci, Mısır 1931.

Gazâlî, Ebu Hamid, Mi'yaru'l-'ilm fi'l-mantık. Şerh.: A. Şemsuddin, Daru'l-Kutubi'l-'İlmiyye, Beyrut 1990.

Gerhard Endress, "Makâlatu Yahya b. Adî b. Hamid b. Zekeriyya fi tebyinil-fasl beyne sınâ'etey el-mantıki'1-felsefiyyi ve'n-nahvi'1-Arabî", Journal For The History Of Arabic Science, 2, (1987), s. 38-50.

Hadda, Fuad, "Al-Farabi's Views on Logic and it's Relation to Grammar", Islamic Quartely, Sayı 13, 1969, s. 192-207.

Hassan, Temmam, el-Usûl, Daru's-Sekafe, Fas 1981.

İbn Cinnî, el-Hasais, tah., M, Ali en-Neccar, el-Hey'etu'l-Misriyyetu'l-'Amme-tu li'1-Kitab, Mısır 1986, 3. Baskı.

İbnu Ebi Useybi'a, 'Uyûnu'l-enbâfi tabakâti'l-etibbâ, tah.: Nizar Rıza, Daru'l-Mektebiti'l-Heyat, Beyrut trsz.

İbnu'n- Nedim, el-Fihrist, tah., İbrahim Ramazan, Daru'l-Ma'rife, Beyrut 1994.

Kara, İsmail, Bir Felsefe Dili Kurmak, Dergah Yayınları, İstanbul 2001.

Keklik, Nihat, İslam Mantık Tarihi, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul 1969.

Margoliouth, D. S., "The Discussion Between Abu Bishr Matta and Abu Sa'id al-Sirafi on the Merits of Logic and Grammar", Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and lreland (JRAS), Yıl 1905, s. 79-129.

Mehdi, Muhsin, "Language and Logic in Classical Islam", Logic in Classical Islamic Culture, ed. G. E. Von Grunebaum, Wiesbaden 1970, s. 51-83.

Rescher, Nicholas, Studies in the History of Arabic Logic, Pittsburg Üniv. Yay. 1963.

Rescher, Nicolas, Tatavvuru'l-mantıki'l-Arabî, terc: M. Mihran, Daru'l-Me'arif, Kahire 1985.

Türker, Sadık, "Farâbî'de Dil ve Mantık İlişkisi", Kutadgubilig, Sayı 1, 2002, s. 137-175.

Türker, Sadık, Farâbî'de Dil ve Mantık İlişkisi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1997.

Yahya b. Yahya, Makâlatu Yahya b. Adî el-Felsefi, tah., Sehban Halifat, Men-şurâtu'l-Cami'eti'l-Urduniyye, Amman 1988.