Mustafa Şekip Tunç ve Türk felsefesindeki yeri

Mustafa Şekip Tunç (1883-1958) Cumhuriyet ve modernleşme dönemi Türk felsefesinin önemli isimlerinden biridir. Felsefeci, ruhiyatçı, sanatçı, münekkit ve cemiyet adamı kişiliği ile tanınan Tunç Türkiye'de Bergsonculuğun temsilcisi olarak kabul edilir. İstanbul Darülfünunu ve Üniversite'de 30 yıldan fazla ruhiyat kürsüsünün başında bulunmuş, akademik görevleri ve felsefi faaliyetleri sırasında telif ve tercüme çok sayıda eser vermiş, makale, konuşma ve konferansları, cemiyet ve dernek faaliyetleri ile bir neslin fikir ve ruh terbiyesine doğrudan tesir etmiştir. 1920'li yılların başından itibaren Bergson felsefesini akademik düzeyde Türk fikir hayatına tanıtmış, bu sistemden hareketle Türk toplumunun sosyal, siyasi ve kültürel meselelerine çözümler aramıştır. Bu çalışmada ilkin M. Ş. Tunç'un hayatı, ilmi ve fikri şahsiyeti ve eserlerine yer verilecek daha sonra onun Türk felsefesindeki yeri incelenecektir.

Mustafa Şekip Tunç and his place in Turkish Phlilosohy

ABSTRACT Mustafa Şekip Tunç is one of the most important names of Turkish philosophy in Republic and modernization period . Tunç who is evaluated as philosopher, psychologist, artist, critic, social personality, is representative of Bergson philosophy in Turkey. He has been as a chairman of İstanbul University's psychology department around thirty years and has written and translated a lot of books, during his academic and philosophical activity, so that he has affected a generation's thought and soul education. Beginning from 1920's, he has introduced the Bergson philosophy to Turkish Philosophy. From this Point of view, he has tried to solve the social, political and cultural problems of Turkish society. Firstly, in this article, the life of M.Ş.Tunç, his academic and intellectual personality, and his Works are taken up and later his place in Turkish philosophy is examined.

___

1.Arşiv Malzemeleri

BCA, (13.07.1937) tarihli Başbakanlık'a yazılan resmi yazı.

BOA Sicill-i Ahvâl Defteri, s. 103-104, DH SAID 0112.

İ.Ü. Rektörlük Sicil Dosyası, "5434 Sayılı Kanun Gereğince Borçlandırılma Tahakkuk Cetveli".

-, "Fatih Ahzuasker Kaleminin Aksaray Şubesi İhtiyat Tezkeresi".

—, "Hizmet Cetveli".

-, 20 Ekimi 953 tarihli ve 44127 sayılı evrak.

-, 30 Eylül 1953 tarihli ve 41564 sayılı evrak.

SGK Emekli Sandığı Genel Müdürlüğüne yazılan 15 Ocak 1954 tarihli yazı.

-, "Borçlandırma Tahakkuk Tablosu".

--, "Nüfus Kayıt Örneği".

TTK, "Mekteb-i İdâdî-yi Mülkiye Şehâdetnâmesi".

TTK, "Mekteb-i Mülkiye-i Şâhâne Şehâdetnâmesi".

TTK, "Tercüme-i Hal".

2.Kitaplar

Altıntaş, Hayrani, Mustafa Şekip Tunç, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1989.

Ayvazoğlu, Beşir, Peyami, Ötüken Yay., İst. 1998.

Berkes, Niyazi, Unutulan Yıllar, (Hzl. Ruşen Sezer), İletişim Yay., İst. 1997.

Çankaya, Mücellidoğlu Ali, Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler, Mars Mat., C. III, Ankara 1968-1969.

Er, Hamit, İstanbul Darülfünunu İlahiyat Fakültesi Mecmuası Hoca ve Yazarları, İslam Medeniyeti Vakfı, İst. 1993.

Kaynardağ, Arslan, Felsefecilerle Söyleşiler, Elif Yay., İst. 1986, s. 19.

Şahin, Mustafa, Hayatı ve Düşünceleriyle Mustafa Rahmi Balaban, Phoenix Yay., Ankara 2005.

Tanpmar, Ahmet Hamdi, Yahya Kemal, Dergâh Yay., İst. 1982.

Ülken, Hilmi Ziya, Türkiye 'de Çağdaş Düşünce Tarihi, Ülken Yay., İst. 2001.

Widmann, Horst, Atatürk ve Üniversite Reformu: Almanca Konuşulan Ülkelerden 1933 Yılından Sonra Türkiye'ye Gelen Öğretim Üyeleri, Yaşamöyküleri, Çalışmaları, Etkileri, (çev. Aykut Kazancıgil & Serpil Bozkurt), Kabalcı Yay., İst. 2000.

Değirmencioğlu, M. Coşkun, Türkiye'de İlk Türk Felsefe Cemiyeti ve Sonraki Gelişmeler,Odak Yay., Ankara 2004.

Özerdim, Sami N., Yazı Devriminin Öyküsü, Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık, İst. 1998.

Birinci Maarif Şurası: Çalışma Programı, Konuşmalar, Lâhikalar, Meb. Yay., Ankara 1939.

3.Makaleler

Akarsu, Bedia, "1948 Muallimler Birliği Dil Kongresi", Sosyoloji Dergisi, Pulhan Mat.,İst. 1949, S.4-5, (1947-1949).

Akkuşak, Osman, "Münakaşalı Konferanslar...", Yeni Şafak, (31 Mayıs 2004).

Baltacıoğlu, Ali, "Darülfünun Tasfiyesi: 1933'te Atılanlar ve Devam Edenler", Toplumsal Tarih, S. 167, (Kasım 2007).

Batur, Sertan, "Psikoloji Tarihinde Köken Mitosu ve Georg Anschütz'ün Hikâyesi", Toplum ve Bilim, S. 102, (2005).

Berk, Nurullah, "Prof. Mustafa Şekip Tunç ve Jübilesi", Prof. Mustafa Şekip Tunç Jübilesi (Jübile Yazıları, Araştırmalar, Resim Sergisi), Maarif Mat., İst. 1944.

Bingöl, Yılmaz, "Kimlik Tartışmaları Işığında Türk Dil Politikası", Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 59/1, (2004).

Erkün, Şevket Safa, "Şekip Tunç'un Ardından", Bilgi, XI/132, (Mart 1958).

Fenik, Mümtaz Faruk, "Şekip Tunç Jübilesi ve Bir Konuşma", Prof Mustafa Şekip Tunç Jübilesi içinde.

Gökay, Fahreddin Kerim, "İlim Adamları ve Dünya Barışı (Londra Akıl Sıhhati Kongresi Münasebetile)", Cumhuriyet, 21 Mayıs 1948.

İrem, Nazım, "Muhafazakâr Modernlik, 'Diğer Batı' ve Türkiye'de Bergsonculuk", Toplum ve Bilim, S.82, (Güz 1999).

İstanbul Muallimler Birliği Terbiye Encümeni Dil Kongresi Sayısı, Bilgi, 11/18, (1 Kasım 1948).

Kafadar, Osman, "Türkiye'de Felsefecilerin İlk Örgütü: Türk Felsefe Cemiyeti (1928-1929)", Tarih ve Toplum, S. 189, (Eylül 1999).

Kafadar, Osman, "Üniversite Reformu'nun Felsefe Eğitimine Etkileri Felsefe Dünyası, S. 31,(2000/1).

Malche, Albert, "Seciyenin Teşekkülünde İki Esaslı Devir: İlk Çocukluk ve Mürahiklik Devirleri", (çev. Sabri Esat Siyavuşgil), Muallimler Mecmuası, 35-37, (İkinci Kanun - Şubat-Mart 1934).

Malche, Albert, "Yeni Terbiyenin Prensipleri", (çev. Sabri Esat Siyavuşgil), Muallimler Mecmuası, S.35-37, (İkinci Kanun - Şubat -Mart 1934).

Peyami Safa, "Mustafa Şekip Tunç: Sanatkâr ve Filozof', Prof Mustafa Şekip Tunç Jübilesi içinde.

Peyami Safa, "Mustafa Şekip Tunç", Milliyet Gazetesi, 27 Şubat 1958.

Toğrol, Beğlan, "Psikoloji Bölümü ve Tecrübi Psikoloji Enstitüsü (1937-1972)", Psikoloji Bölümü ve Tecrübi Psikoloji Enstitüsü Çalışmaları Bibliyografyası, Edebiyat Fak. Mat., İst. 1972.

Toğrol, Beğlan, "Türkiye'de Psikolojinin Tarihçesi", Tecrübi Psikoloji Çalışmaları, Edebiyat Fak. Basımevi, C. XV, İst. 1987.

Tunç, Mustafa Şekip, "Müspet ve Yapıcı Disiplin", Muallimler Mecmuası, 35-37, (İkinci Kanun - Şubat-Mart 1934).

Tunç, Mustafa Şekip, "Ahlaklılığın Çeşitleri ve Zamanımızın Ahlakı", Cumhuriyet, 28 Mart 1943.

Tunç, Mustafa Şekip, "Akılcılığın Kuvvet ve Zâfları", Cumhuriyet, 30 Ağustos 1942.

Tunç, Mustafa Şekip, "Apel nu Con gres Descartes", İş, IV/1, (1937).

Tunç, Mustafa Şekip, "Bergson'un Felsefesi", (Bergson, H., Yaratıcı Tekâmül, (çev. M.Ş.Tunç), MEB Yay., İst. 1947 içinde).

Tunç, Mustafa Şekip, "Bugünkü Psikolojinin Verimleri", Üniversite Konferansları 1935-1936, Ülkü Basımevi, İstanbul 1937 içinde).

Tunç, Mustafa Şekip, "Descartes Kongresine Hitap", (Fransızcadan çev. Safa Şevket Erkün), İş, XII/54-56,(1949).

Tunç, Mustafa Şekip, "Devlet", Türk Yurdu, S.259, (Ağustos 1956).

Tunç, Mustafa Şekip, "Eski ve Yeni Dünya Görüşlerimiz", Cumhuriyet, 11 Birinci Teşrin 1942.

Tunç, Mustafa Şekip, "Felsefe Cemiyeti Küşat Nutku", Felsefe Yıllığı /, Türkiye Matbaası, İstanbul 1932.

Tunç, Mustafa Şekip, "Hakikat Yürüyor (Latin Harfleri için Arab dünyasında çıkan münakaşa münasebetiyle)", Cumhuriyet, 2 Nisan 1944.

Tunç, Mustafa Şekip; "Halk Nedir? (Eminönü Halkevi'nde Konferans)", CHP Halkevleri Neşriyatı Konuşmalar, Broşür 2, Ankara Temmuz 1940.

Tunç, Mustafa Şekip,"Halkçılık Nedir?", Muallimler Mecmuası, 11/14, (31 Teşrinievvel 1923/1923).

Tunç, Mustafa Şekip, "Hükümet Hâkimiyetinden Millet Hâkimiyetine", Milli Mecmua, 11/26, (1 Kânunuevvel 1340/1924).

Tunç, Mustafa Şekip, "İnsanın Kendisini Buluşu ve Şuurunun Gelişmeleri", Türk Yurdu, S.253, (Şubat1956).

Tunç, Mustafa Şekip, "Liselerde Felsefe Öğretimi Hakkında Bir Muhtıra", Bilgi, 1/9, (01.02.1948).

Tunç, Mustafa Şekip, "Medeniyetlerin Selameti", Türk Yurdu, S.257, (Haziran 1956).

Tunç, Mustafa Şekip,"Memleketimizde Felsefenin İnkişafı", İş, III/9-12, (1937).

Tunç, Mustafa Şekip, "Milli Hissin Doğurduğu Cumhuriyet Türkiyesi", Cumhuriyet, 29 Birinci Teşrin 1944.

Tunç, Mustafa Şekip, "Milliyetçilik Mefhumunun TahliliMilli Mecmua, IH/70, (1 Teşrinievvel 1926).

Tunç, Mustafa Şekip,"Muhafazakârlık ve Liberallik", Türk Düşüncesi, 1/2, (1 Ocak 1954).

Tunç, Mustafa Şekip, "Münevverlik Mefhumu", Milli Mecmua, 1/1,(1 Teşrinisani 1339/1923).

Tunç, Mustafa Şekip, "Müşahhas İnsan ve Bünyesi (Konferans)", Bilgi, 76, (Ağustos 1953).

Tunç, Mustafa Şekip, "Müşahhas İnsan ve Bünyesi (Konferans)", Bilgi, 76, (Ağustos 1953).

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruh Nerede - (İnceleme) Netice", Sekizinci Devre/8, (25 Haziran 1954)

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruh Nerede I: Amipler (İnceleme)", Büyük Doğu, VIII/4, (28 Mayıs 1954).

Tunç, Mustafa Şekip"Ruh Nerede IV: Ruh, Beden, Sanat (İnceleme)", Büyük Doğu, VIII/7, (18 Haziran 1954).

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruh Yapımız ve Ahlakın Mahiyeti", Cumhuriyet, 14 Mart 1943.

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruh Yapımız ve Onun Tipleri Bakımından Ahlak", Üniversite Konferansları 1942-1943,Kenan Matbaası 1944 içinde).

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruha Bir Dikkat", Dergâh, 1/4, (1 Haziran 1337/1921).

Tunç, Mustafa Şekip, "Ruhiyat Muhasebeleri I", îlk Öğretim, 1/9, (15 Nisan 1939).

Tunç, Mustafa Şekip, "Tabiat, Tarih ve Ahlak Nasıl Bir Yolculuk Aleminde", Cumhuriyet, 18 Haziran 1944.

Tunç, Mustafa Şekip, "Tecrübeciliğin Kuvvet ve Zâflan", Cumhuriyet, 6 Eylül 1942.

Tunç, Mustafa Şekip, "Yalnız İnsan", Bilgi, 59, (01 Mart 1952).

Tunç, Mustafa Şekip, "Yeni Bir Kafa ile Yeni Bir Dünyaya Doğru", Cumhuriyet, 6 Aralık 1948.

Tunç, Mustafa Şekip, "Yeni Türk Kadını ve Ruhi Münasebetleri (Beyoğlu Halkevi'nde Konferans", CHP Halkevleri Neşriyatı Konuşmalar, Broşür 1, Ankara Birinci Teşrin 1940.

Tunç, Mustafa Şekip, "Zamanımızın En Büyük Meselesi Karşısında", Cumhuriyet, 18 Birinci Kanun 1938.

Tunç, Mustafa Şekip, "Zamanımızın En Büyük Meselesi Karşısında", Cumhuriyet, 18 Birinci Kanun 1938.

Tunçay, Mete & Özen Haldun, "1933 Darülfünun Tasfıyesf Yeni Gündem, S.ll, (1-15 Ekim 1984).

Tunçay, Mete & Özen Haldun, "1933 Tasfiyesi'nden Önce Darülfünun", Yapıt, S.7, (Ekim-Kasım 1984).

Türkmen, S. (Tespit Eden), "Mustafa Şekib Hayatını Anlatıyor", İş, IX/33, (İkinci Kanun 1943).

Ülken, Hilmi Ziya, "Artist Mustafa Şekip", Prof Mustafa Şekip Tunç Jübilesi içinde.

Ünder, Hasan, "Atatürk İmgesinin Siyasal Yaşamdaki Rolü", (Modern Türkiye'de Siyasi Düşünce: Kemalizm, İletişim Yay, İst. 2002, C.II içinde).

Ünder, Hasan, "Hocamız Mustafa Şekip Tunç", İlk Öğretim, XXIII/434, (15.02.1958).

Ünder, Hasan, "İlim Adamımız Şekip Tunç'u Kaybettik", Cumhuriyet, 18 Ocak 1958.

Ünder, Hasan, "Prof. Malş'ın Konferansları", Muallimler Mecmuası, 35-37, (İkinci Kanun - Şubat Mart 1934).