BATI FELSEFESİNDEN YAPILAN ÇEVİRİLERDE TÜRKÇENİN İMKÂNLARI: KANT’IN TEORİK SİSTEMİ ÜZERİNDEN BİR ARAŞTIRMA

Her bilişsel disiplin esasen özel bir terminolojik yapı vasıtasıyla inşa edilen belirli bir dile dayanır. Bu çerçevede, bir disiplinin gelişmiş olma derecesini anlamanın en önemli ölçütlerinden biri, ilgili disiplinin kavram düzeneğini upuygun yansıtabilecek bir terim örgüsünün o disiplinde bulunuşudur. Her ne kadar bu mesele son derece açık olsa da, Türkçe felsefe dilinin tarihî süreç bakımından incelenmesi göstermektedir ki ülkemizde modernleşme hareketlerinin başından beri dilin terminolojik bakımdan kullanılışı meselesinde derin bir kriz yaşanmaktadır. Bu çalışmada, sözü edilen problemlerin felsefe dilini kavrayışımızda ne kadar derinlere gittiğini açığa çıkarmak için Kant'ın Kritik der reinen Vernunf adlı eserinin Türkçe çevirileri analitik bir düzlemde irdelenecektir

POTENTIALITIES OF TURKISH IN THE CONTEXT OF TRANSLATIONS FROM WESTERN PHILOSOPHY: A SURVEY VIA KANT’S THEORETICAL SYSTEM

Each cognitive discipline depends on in its essential aspects a certain kind of language constructed via specific terminological patterns. In this context, one of the most important criteria for a better understanding of improvement degree of a discipline can be found within the lexically structured terms that adequately reflect conceptual apparatus of that discipline. Despite the fact that this matter is obviously clear, a historically oriented overview of Turkish philosophical language shows that a deep crisis in progress with respect to terminological usage of language in our country ever since the period of modernization. In this study, translations of Kant’s Kritik der reinen Vernunf into Turkish will analytically examined in order to reveal the above-mentioned problems how far goes into the deep in our apprehension of philosophical language

___

Akarsu, Bedia; Felsefe Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1975.

––––; Dil-Kültür Bağlantısı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1998.

Alpyağıl, Recep; “Latin Harfleriyle Yazılan İlk Felsefe Sözlüklerimiz”, TALİD, 17(9)/2011: 421-432.

––––; Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak. Feylesof Simalardan Seçme Me- 106 Bkz. Rudolf A. Makkreel, Imagination and Interpretation in Kant: The Hermeneutical Import of the Critique of Judgment, University of Chicago Press, Chicago, 1990, p. 12-14.

tinler 2, haz. Recep Alpyağıl, İz Yayınları, İstanbul, 2011.

––––; Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak. Feylesof Simalardan Seçme Metinler 1, haz. Recep Alpyağıl, 2. Baskı, İz Yayınları, İstanbul, 2012.

––––; “Eseri Yayına Hazırlayanın Notu”, Kâmûs-ı Felsefe (Rıza Tevfik), haz. Recep Alpyağıl, s. 17-28, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2015.

Bottomore, Tom; Marxist Düşünce Sözlüğü, çev. ve der. Mete Tunçay, İletişim Yayınları, İstanbul, 1993.

Buhr, Manfred&Alfred Kosing; Marksçı-Leninci Felsefe Sözlüğü, çev. Engin Aşkın, 1. Baskı, Konuk Yayınları, İstanbul, 1976; Marksçı-Leninci Felsefe Sözlüğü, çev. Veysel Atayman ve İsmail Duman, 2. Baskı, Konuk Yayınları, İstanbul, 1978.

Cassirer, Ernst; Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, 2. Basım, İnkılâp Kitabevi, İstanbul, 1996.

Cuvillier, A.; Küçük Felsefe Sözlüğü, çev. Osman Pazarlı, Maarif Matbaası, Ankara, 1944.

Çitil, Ahmet Ayhan; “Kant’ın Transandantal Felsefesinde Schein Kavramının Sinn ve Bedeutung Kavramlarıyla Temellendirilmesi”, FelsefeLogos, 19/2002: 87-97.

Çotuksöken, Betül; Cumhuriyet Döneminde Türkiye’de Bir Eğitim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe (Seçilmiş Metinlerle), TFK, Ankara, 2001.

Descartes, René; Metot Üzerine Konuşma, çev. K. Sahir Sel, 2. Baskı, Sosyal Yayınları, İstanbul, 1994.

––––; Yöntem Üzerine Söylem, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul, 1998.

––––; Metot Üzerine Konuşma, çev. Atakan Altınörs, Paradigma Yayıncılık, İstanbul, 2010.

––––; Yöntem Üzerine Konuşma, çev. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2013.

Duralı, Ş. Teoman; Aklın Anatomisi. Salt Aklın Eleştirisi’nin Teşrihi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2010.

Ertuğrul, İsmail Fenni; Lûgatçe-i Felsefe, haz. Recep Alpyağıl, Çizgi Kitabevi, Konya, 2015.

Förster, Eckart; Kant’s Transcendental Deductions: The Three Critiques and the Opus Postumum, ed. Eckart Förster, Stanford University Press, Stanford, 1989.

Frolov, Ivan; Felsefe Sözlüğü, çev. Aziz Çalışlar, Cem Yayınevi, İstanbul, 1991.

Gökberk, Macit; Felsefe Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1961.

––––; Felsefenin Evrimi, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1979.

Gözkân, H. Bülent; “Kant’ın Metafizik ve Akıl Eleştirisi Üzerine”, Yeditepe’de Felsefe, 1/2002: 21-79.

Güçlü, Abdülbâki, Erkan Uzun, Serkan Uzun ve Ümit Hüsrev Yolsal; Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 2003.

Heimsoeth, Heinz; Immanuel Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1967; Immanuel Kant’ın Felsefesi.

Kant’ı Anlamak İçin Anahtar Kitap, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, haz. Tomris Mengüşoğlu, 2. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1986; Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, haz. Uluğ Nutku ve Şermin Korkusuz, 3. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2007.

Kafadar, Osman; Türk Düşüncesinde Batılılaşma, Vadi Yayınları, Ankara, 1997.

––––; Türkiye’de Kültürel Dönüşümler ve Felsefe Eğitimi, İz Yayıncılık, İstanbul, 2000.

Kant, Immanuel; Gesammelte Schriften, Hrsg.: Bd. 1-22 Preussische Akademie der Wissenschaften, Bd. 23 Deutsche Akademie der Wissenschaften zu Berlin, ab Bd. 24 Akademie der Wissenschaften zu Göttingen, Berlin, 1900 et seqq [Elektronische Edition der Gesammelten Werke Immanuel Kants, http://korpora.zim.uni-duisburg-essen.de/kant].

––––; Kant’tan Parçalar, çev. M. Emin Erişirgil, Devlet Basımevi, İstanbul, 1935. ––––; “Saf Aklın Eleştirisi. İkinci Giriş”, Felsefe Dergisi, çev. Tuncer Tuğcu, 1/1972: 13-29.

––––; “Analitik ve Sentetik Yargıların Ayrımı Üstüne”, Felsefe Dergisi, çev. Ömer Naci Soy- kan, 5/1978: 59-61.

––––; “Salt Aklın Eleştirisi’nden”, Felsefenin Evrimi, çev. Macit Gökberk, haz. Macit Gökberk, s. 341-358, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1979.

––––; Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, çev. Ioanna Kuçuradi ve Yusuf Örnek, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1983.

––––; “Katkısız/Salt Aklın Eleştirisi (Birinci Basım İçin Önsöz, İkinci Basım İçin Önsöz, Giriş: İkinci Basım)”, Seçilmiş Yazılar, çev. ve haz. Nejat Bozkurt, s. 43-89, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1984; 4. Baskı, Sentez Yayıncılık, Bursa, 2014.

––––; “Saf Aklın Eleştirisi’ne Önsöz”, çev. Akın Etan ve Attilâ Erdemli, Felsefe Arkivi, 24/1984: 213-220.

––––; Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul, 1993. ––––; “Salt Aklın Eleştirisi’nin Özet Tercümesi İle Yorumu”, çev. Ş. Teoman Duralı, Aklın Anatomisi. Salt Aklın Eleştirisi’nin Teşrihi, haz. Ş. Teoman Duralı, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2010, s. 131-200.

Kara, İsmail; Bir Felsefe Dili Kurmak. Modern Felsefe ve Bilim Terimlerinin Türkçe’ye Girişi, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2001.

[Karatay], Namdar Rahmi; Felsefî Meslekler Vokabüleri, Doğan Matbaası, Afyon, 1932.

Kuçuradi, Ioanna; “Felsefede Çeviri-Kant’tan Örneklerle”, Dialog durch Literatur, Deutschen Kulturinstitut Ankara, 1989, s. 21-35.

Ma’ârif-i Umûmiye Nezâreti Istılâhât-ı İlmiyye Encümeni; Kâmûs-ı Felsefe’de Münderic Kelimât ve Ta’birat İçin Vaz’ ve Tedvîni Tensîb Olunan Istılâhât Mecmû’ası (Rıza Tevfik’in Notlarıyla), haz. Nevzat H. Yanık ve Ali Utku, Çizgi Kitabevi, Konya, 2014.

Makkreel, Rudolf A.; Imagination and Interpretation in Kant: The Hermeneutical Import of the Critique of Judgment, University of Chicago Press, Chicago, 1990. Perseus Digital Library, http://www.perseus.tufts.edu.

Platon; Phaidon, çev. Ahmet Cevizci, 2. Basım, Gündoğan Yayınları, Ankara, 1995.

––––; Phaidon, çev. Hamdi Ragıp Atademir ve Kemal Yetkin, Sosyal Yayınlar, İstanbul, 2001.

––––; Phaidon, çev. Nazile Kalaycı, Kabalcı Yayıncılık, İstanbul, 2012. ––––; Phaidon, çev. Ari Çokona, 2. Basım, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul, 2013.

Sena, Cemil; “Emmanuel Kant”, Filozoflar Ansiklopedisi, 3. cilt, s. 88-114, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1976.

Şenel, Cahid; “Tanzimat’tan Günümüze Felsefe Dergileri: Açıklamalı ve Seçme Bir Bibliyografya Denemesi”, TALİD, 17(9)/2011: 433-488.

Tevfik, Rıza; Kâmûs-ı Felsefe, haz. Recep Alpyağıl, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2015.

Timuçin, Afşar; Felsefe Sözlüğü, BDS Yayınları, İstanbul, 1994.

Tolun, Haydar; Felsefe Vokabüleri, Yeni Basımevi, Bursa, 1934.

TDK Felsefe ve Gramer Terimleri, Cumhuriyet Basımevi, İstanbul, 1942. TÜBA Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü, erişim adresi: http://www.tubaterim.gov.tr.

TÜBA Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü – Sosyal Bilimler, Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, 2011.

Utku, Ali; “Cumhuriyet Döneminde Felsefe Alanında Yapılan Terim ve Sözlük Çalışmaları”, Felsefe Tartışmaları, 27/2000: 182-189.

––––; “Felsefe Sözlüklerimiz: Geç-Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Literatür Değerlendirmesi”, TALİD, 17(9)/2011: 399-420.

Ülken, Hilmi Ziya; Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, 7. Baskı, Ülken Yayınları, Ankara, 2001.

Yalçın, Şahabettin, “Kant’ta Matematiğin Felsefi Temelleri”, Felsefe Dünyası, 37/2003: 128- 143.