Uzun asırlara yayılan tarihî gelişme boyunca Türk halkları çeşitli yazı sistemlerinden faydalanmıştır. Günümüzde Türkler çoğunlukla Latin ya da Kiril sistemindeki alfabeler ile yazmaktadır. Ama coğrafi ve kronolojik yönden en geniş yayılma alanına sahip, en uzun yaşayan yazı, şüphesiz Arap alfabesi olmuştur. Bu yazı Orta Asya’dan Baykal’a, Yakın Doğu’dan Orta İdil boylarına kadarki düzlüklerde bin yıldan fazla süre kullanımda olmuştur. Arap harfleri ile çeşitli Türk yazı dillerinde yüzlerce edebî, dinî, felsefî, ilmî eserler yazılmış, binlerce kitap istinsah edilmiştir. 1961-1983 döneminden günümüze dek Kazan Üniversitesi’nde daimî yürütülen arkeografik araştırmalar, İdil-Ural kıyılarında, Sibir taraflarında (tam söylemek gerekirse Moskova-Ryazan taraflarından Baykal Gölü kıyılarına kadarki mesafede) 830’dan fazla Tatar köy ve kısmen kimi şehirlerde özel incelemeler ortaya koydu. Neticede 1000’den fazla yazma ve 2000’den çok çeşitli karakterdeki basma kitap, ayrıca az rastlanan gazete ve dergi yazıları toplandı ve korunmak üzere kütüphaneye teslim edildi. Eski Tatarca yazmaların Rusya’da etkili şekilde derleme ve araştırma işi, malum olduğu üzere Kazan Üniversitesinde oryantalistik biliminin kurulması ve gelişmesiyle ilişkilidir. Kazan oryantalistiği daha doğrusu arkeografyanın kazanımlarında, bildiğimiz gibi Karl Fuks, Martin Fren, İbrahim Halfin, Aleksandr Kazembek, İlya Berezin ve Yusuf Gottwald’ların payları büyüktür. Tatar âlimlerinden de yazma mirasımızın derlenmesi ve araştırılmasında payı olanlardan Şihabeddin Mercani, Höseyin Feyizhanov, Kayyum Nasiri, Rızaeddin Fahreddin, Hadi Atlasi ve Seyit Vahidileri başta anmak gerekir. Yurdumuzda meydana getirilen yazma kitapların dış görünüşleri de belgesel kaynak önemine sahiptir. Başka Müslüman halklarından farklı olarak Tatar yazmaları, esasen orta ve aşağı tabakanın temsilcileri tarafından oluşturulmuştur. XVI-XIX. yüzyıllarda Tatarlarda gerçek anlamda kitap pazarı yoktur. Tatar yazmalarının büyük çoğunluğu esasen orta ve aşağı tabakalardan çıkan sıradan medrese talebeleri (şakird) ve bunlardan gelişmiş maddi bakımdan orta hâlli din adamları tarafından yüzde 90 miktarda kendi ihtiyaçları için yazılmıştır. Yani Tatar yazma kitaplarının dış görünümleri, fiziksel varlıkları da halkın maddi imkânları hakkında bilgi vermektedir.

During the historical development spread over long centuries, Turkic peoples benefited from various writing systems. Today, Turks are mostly writing with alphabets in the Latin or Cyrillic system. But the longest living writing, which has the widest range of geographically and chronologically, has undoubtedly been the Arabic alphabet. This article has been in use for more than a thousand years in the plains from Central Asia to Baykal, from the Near East to the Middle Volga. Hundreds of literary, religious, philosophical, and scientific works were written in Arabic language and in various Turkic writing languages and dialects, and thousands of books were copied from their original form. We have come to a conclusion with 30 years of archaeographic research in progress: The archaeological surveys carried out in Kazan University from 1961-1983 to the present day revealed special investigations on the coasts of Volga-Ural, Sibir (more precisely, from Moscow-Ryazan to the shores of Baykal Lake) more than 830 Tatar villages and partly in some cities. As a result, more than 1000 manuscripts and more than 2000 different types of printed books, hence rare newspapers and magazines were collected and delivered to the library for protection. Therefore, the effective collection and research work of the ancient Tatar manuscripts in eastern languages in Russia depends on the occurrence and rise of the Orientalist science in Kazan University. As we know, Karl Fuks, Martin Fren, İbrahim Halfin, Aleksandr Kazembek, İlya Berezin and Yusuf Gottwald have a big share in the achievements of Kazan orientalism, or rather the archeography. Among the Tatar scholars, it is necessary to mention the Shihabeddin Mardjani, Huseyn Faizhanov, Kayyum Nasiri, Rizaeddin Fahreddin, Hadi Atlasi and Sayid Vahidis among those who have contributed to the study, compilation and investigation of our manuscript heritage. The external appearance of the manuscripts created in our country also has documentary resource importance. Unlike other Muslim peoples, the Tatar manuscripts were formed mainly by representatives of the middle and lower layers. From the 16th to the 19th century, there is no real book market in the Tatars. The vast majority of the Tatar manuscript was written for their own needs, by the ordinary madrasa students (shakird) who came from the middle and lower layers and written by, amount 90 percent, the clergy who was economically beter than the madrasa students. In other words, the external appearance and physical assets of the Tatar manuscripts give information about the people's financial means.