ELEKE SAZI’NDA GEÇ TUNÇ ÇAĞI'NA AİT BİR İSKİT KURGANI

2019 yılında Kazakistan Cumhuriyeti’nin Doğu Kazakistan Vilayeti’nin Tarbagatay ilçesi idari sınırları içinde yer alan Eleke Sazı yaylasında Zainolla Samaşev başkanlığında arkeolojik kazılar yürütülmüştür. Sayısı 300’ü aşan kurganın bulunduğu Eleke Sazı’nda İslam Öncesi Türk Sanatı ve Tarihi açısından çok önemli keşifler yapılmaktadır. 2019 yılının en büyük keşfi ise Geç Tunç Çağı’na (M.Ö. 10-9. yy) tarihlenen bir İskit-Saka Kurganı buluntuları olmuştur. Söz konusu kurgan, Eleke Sazı’nda ender rastlanan taş kurganlardandır. Bu özelliği kurganın mimari özelliklerinin irdelenmesini önemli kılmıştır. Mezar soyguncuları müdahalelerinden dolayı kurganın mimarisinin büyük tahribata uğratılmış ve buluntularının yağmalanmış olmasına rağmen kurganda, İskit-Saka döneminin en erken evresine tarihlenen at koşum takımına ait suluklar tespit edilmiştir. Bu suluklar Eleke Sazı’ndaki taş kurganın Tuva’daki Turan-Uyuk vadisindeki Arjan I kurganından daha eskiye tarihlenmesine sağlamıştır. Böylece, Avrasya’nın bilinen en eski İskit-Saka kurganının Eleke Sazı’ndaki taş kurgan olduğu ortaya çıkmıştır. Bu bilgi aynı zamanda İskit kültürü ve medeniyetinin kökeninin kesin olarak Orta Asya’da olduğunu kanıtlamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Doğu Kazakistan, Tarbagatay, Eleke Sazı, İskitler, kurgan, Geç Tunç Çağı

A SCYTHIAN KURGAN OF THE LATE BRONZE AGE IN ELEKE SAZY

A team of researchers under the direction of Zainolla Samashev have conducted archaeological excavations at the Eleke Sazy valley, located within the administrative borders of Tarbagatai district of the eastern Kazakhstan region, in the summer of 2019. Significant discoveries in terms of Pre-Islamic Turkic Art and History are being made in the Eleke Sazy valley that has more than 300 kurgans. The greatest discovery of 2019 was the findings of a Scythian-Saka Kurgan dating to the Late Bronze Age (10th-9th centuries BC). This kurgan is one of the rare stone kurgans in the valley which makes it important to examine its architectural characteristics. The architecture of the kurgan has been severely damaged, and the finds have been looted due to the interventions by grave robbers. Despite that it has been possible to reveal cheekpieces of horse harness dating to the earliest phase of the Scythian-Saka period. So called cheekpieces made it possible to date the Eleke Sazy kurgan earlier than the Arjan I kurgan at Turan-Uyuk Valley in Tuva. Thus, the oldest known Scythian-Saka kurgan in Eurasia was found out to be the stone kurgan at Eleke Sazy. This finding also proves that the origin of Scythian culture and civilization is precisely in Central Asia.

Keywords:

Eastern Kazakhstan, Tarbagatai, Eleke Sazy, Scythians, Kurgan, Late Bronze Age,

PDF

___

Ahmetov, D. vd. (2019). Kulturnoe nasledie sakov i velikih türkov v vostoçnom Kazahstane: Voprosı kompleksnogo izuçeniya, sohraneniya i muzeefikatsii. Altay–türki äleminiñ altın besigi. Öskemen: şığıs qazaqstan oblısınıñ äkimdigi, 8-33.
Akişev K. A. (1973). Saki aziatskie i skifı evropeyskie (obşşee i osobennoe v kulture). Arheologiçeskie issledovaniya v Kazahstane. Alma-Ata: Nauka, 43-58.
Bokovenko N.A., (2018). Formirovanie konskogo snaryajeniya rannih koçevnikov Tsentralnoy Azii, Ülken Altay Älemі, 4(1): 11-16.
Gryaznov, M. P. (1950). “Pervıy Pazırıkskiy Kurgan”. İzdatelstvo Gosudarstvennogo Ermitaja. tabl. XIV.
Gryaznov, M.P., (1980).Arjan TSarskiy Kurgan Ranneskifskogo Vremeni. İzdatelstvo Nauka, L., 25-44.
Samaşev Z. (2018). “K izuçeniü kulturı rannih sakov Vostoçnogo Kazahstana”. Drevnie i srednevekovıe obşşestva Evrazii: perekröstok kultur. Ufa: Mir Peçati, 19-117.
Samaşev Z. vd. (2018). “Kultura rannih sakov Tarbagataya (Naçalo kompleksnıh issledovaniy pogrebalno-pominalnıh pamyatnikov na Eleke sazı v verhovyah r. Kargıba)”. Altay – Türki Äleminiñ Altin Besigi. Öskemen: Şiğis Qazaqstan Oblisiniñ Äkimdigi, 8-14.
Samaşev, Z. (2019) “K voprosu o formirovanii rannesakskogo kulturnogo kompleksa v Vostoçnom Kazahstane”. Turkic Studies Journal, 1/1: 37-60.
Toleubaev, A.T. (2018). Rannesakskaya şiliktinskaya kultura. Almatı: İP Sadvakasov A.K.