KOLONYALİZMİN “GÜLERYÜZÜ”NE BAKIŞ: AHMET MİDHAT EFENDİ VE ESTETİK KOLONYALİZM SÖYLEMİ

Modern Türk edebiyatının en üretken kalemlerinden olan Ahmet Midhat Efendi, aynı zamanda kolonyalizm ve ilgili olgulara değinen ilk Türk edipleri arasındadır. Hatta Midhat Efendi'nin kolonyalizm ve ilgili olguları edebi düzyazıda ele alan ilk Türk yazarı olduğunu söyleyebiliriz. Bu bağlamda; Rikalda yahut Amerika’da Bir Vahşet Âlemi, Ahmet Metin ve Şirzat, Bir Acibe-i Saydiye anlatıları öne çıkar. Bunlarda “medeni-vahşi”, “beyaz-siyah” ayrımlarına ve transkültürasyon, kültürel melezlik gibi hususlara değinilir. Hatta kolonyal süreçlerin işleyiş biçimi hakkında bazı açıklamalara dahi girişilir. Böylelikle, o devirde Türk aydınının-okurunun yabancısı olduğu bir tahakküm mekanizması hakkında oldukça önemli bilgiler verilir. Bununla birlikte söz konusu eserlerde, genel olarak, kolonyalizmin meşrulaştırıldığı ve estetik kolonyalizm söyleminin özgün bir şekilde yeniden üretildiği görülür. Bunda, Batı ile henüz yeni yeni temasa geçen Osmanlı'nın genel kültürel ve ideolojik koşullarının etkisi büyüktür. Bu makalede, Midhat Efendi'nin ilgili eserlerini postkolonyal edebiyat eleştirisinin ışığında ele aldık ve onun estetik kolonyalizm söylemini ne şekilde kurduğunu aktarmaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Kolonyalizm, postkolonyalizm, estetik kolonyalizm söylemi, Ahmet Midhat Efendi

LOOK AT “SMILING FACE” OF COLONIALISM: AHMET MİDHAT EFENDİ AND DISCOURSE OF AESTHETIC COLONIALISM

Ahmet Midhat Efendi, one of the most productive items of modern Turkish literature, is also among our first writers to address colonialism and related facts. We can even say that Midhat Efendi was the first Turkish writer to deal with colonialism and related facts in literary prose. In this context, Rikalda yahut Amerika’da Bir Vahşet Âlemi, Ahmet Metin ve Şirzat, Bir Acibe-i Saydiye stands out. In this works, Midhat Efendi also touches on the “civilized-wild”, “white-black” distinctions and cases such as transcultuation and cultural hybridity. There are even some explanations about the way colonial processes work. Thus, it gives very important information about a mechanism of domination in which Turkish intellectual / reader is a stranger in that period. However, in the works of Midhat Efendi that emerged within the framework of this subject, it is generally seen that colonialism was legitimized and the discourse of aesthetic colonialism was reproduced in an original way. In this, the general cultural and ideological conditions of the Ottoman, which has just got into contact with the West, have a great influence. In this article, we will examine the related works of Midhat Efendi in the light of his postcolonial literary criticism and try to explain how he established the discourse of aesthetic colonialism.

Keywords:

Colonialism, postcolonialism, discourse of aesthetic colonialism, Ahmet Midhat Efendi,

PDF

___

Ahmet Midhat Efendi (2013). Ahmet Metin ve Şirzat, Haz. Fazıl Gökçek-Özlem Nemutlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ahmet Midhat Efendi (2015). Avrupa’da Bir Cevelan, Haz. N. Arzu Pala, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ahmet Midhat Efendi (2003). Bütün Eserleri: Romanlar XII: Rikalda yahut Amerika’da Bir Vahşet Âlemi, Haz. M. Fatih Andı, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Ahmet Midhat Efendi (2001). Letaif-i Rivayat, Haz. Fazıl Gökçek-Sabahattin Çağın, İstanbul: Çağrı Yayınları.
Althusser, Louis (2014). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, Çev. Alp Tümertekin, İstanbul: İthaki Yayınları.
Barry, Peter (2002). Begining Theory: An Introduction to Literary and Cultural Theory. Manchester: Manchester University Press.
Childe, Gordon (2010). Kendini Yaratan İnsan: İnsanın Çağlar Boyu Gelişimi, Çev. Filiz Ofluoğlu, İstanbul: Varlık Yayınları.
Cooper, Frederick (2005). Colonialism in Question: Theory, Knowledge, History. California: University of California Press.
Deleuze, Gilles-Guattari, Félix (2015). Felsefe Nedir?, Çev. Turhan Ilgaz, İstanbul. Yapı Kredi Yayınları.
Eyrice Tepeciklioğlu, Elem (2013). “Postkolonyal Kuram/Uluslararası İlişkiler Disiplinini Dekolonize Etmek”, Ege Stratejik Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 2.
Ferro, Marc (1997). Colonization: A Global History. London: Routledge.
Foucault, Michel (1990). Bilginin Arkeolojisi, Çev. Veli Urhan, İstanbul: Birey Yayıncılık.
Gökçek, Fazıl (2009). “Letaif-i Rivayat”, Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 5.
Güngör, Bilgin (2017). Türk Edebiyatında Sömürgeciliğe Bakış (1876-2014). Marmara Üniversitesi/Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü/Yeni Türk Edebiyatı Anabilim Dalı/Doktora Tezi.
Lévi-Strauss, Claude (2010). Irk, Tarih ve Kültür, Çev. Haldun Bayrı-Reha Erdem-Arzu Oyacıoğlu-Işık Ergüden, İstanbul: Metis Yayınları.
Loomba, Ania (2000). Kolonyalizm/Postkolonyalizm, Çev. Mehmet Küçük, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Moran, Berna (2010). Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış-1: Ahmet Mithat’tan Ahmet Hamdi Tanpınar’a. İstanbul: İletişim Yayınları.
Okay, M. Orhan (2017). Batı Medeniyeti Karşısında Ahmed Midhat Efendi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Said, Edward W. (2013). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları, Çev. Berna Ülner, İstanbul: Metis Yayınları.
Sayar, Kemal (2002). “Sömürgeciliğin Karşısında Psikiyatr: Frantz Fanon”, Yeni Symposium, Sayı:40.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2007). XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Haz. Abdullah Uçman, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Volkov, Mai (1978). Günümüzde Yenisömürgeciliğin Stratejisi, Çev. A. Doğan, İstanbul: Ürün Yayınları.
Wallerstein, Immanuel (2014). “Medeniyet(ler) Niçin Yeniden Gündemde?”, Çev. Mustafa Özel [içinde: Huntington, Samuel (2014). Medeniyetler Çatışması, Der. Murat Yılmaz, Ankara: Vadi Yayınları].
Watt, Ian (2007). Romanın Yükselişi: Defoe, Richardson ve Fielding Üzerine Denemeler, Çev. Ferit Burak Aydar, İstanbul: Metis Yayınları.