Doğa-Kültür Karşıtlığı ve Lüzumsuz Adam'da Mansur Bey’in Dönüşümü

İnsan, dünya üzerinde var olduğu andan itibaren bir anlamlandırma ve yorumlama gayreti içerisinde olmuştur. Bunu gerçekleştirirken de çevresindekilerini karşıtları ile tanımlamıştır. Bu da hem hayatın hem de anlamlandırma sistemimizin ikili bir yapıya sahip olduğunu gösterir. Dolayısıyla doğa ve kültür terimleri de düalistik yapı içerisinde karşıt tanımlamalardır. Kültür, insanın doğadan ayrılması sonucu ortaya çıkan bir kavramdır ki bu nedenle doğanın tam karşısında yer alır. Doğa; mutlak haz, arzu, tatmin ve doyum alanı olarak kabul edilir. Kültür ise mutlak hazzı ve tatmini engelleyen yasa ve yasağın alanıdır. Doğa; dönüşüm, değişim ve devinimin mecrası iken kültür; durağanın, biçimin ve uyumun mecrasıdır. Alegorik olarak tanımlamak gerekirse doğayı Dionysos temsil ederken kültürü Apollon temsil eder. Doğa; aylak, berduş, avare, serseriliği kısacası tembelliği bünyesinde barındırırken, kültür; çalışkan, üretken, disiplinli bireyi temsil eder. Bu sebepledir ki doğadan ayrılarak şehri kuran kültürün tasarladığı insan tipi dışındaki tüm tipler modernlik çerçevesinde olumsuzlanır. Sait Faik’in 1948’de yayımlanan Lüzumsuz Adam eserinde ise şehir ve şehrin oluşturmak istediği insan portresi eleştirilir. Bu çalışmada doğa-kültür karşıtlıkları çerçevesinde Lüzumsuz Adam hikâyesindeki Mansur Bey’in dönüşümü değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

doğa-kültür, aylaklık, Mansur Bey, Lüzumsuz Adam, Sait Faik

Nature-Culture Dichotomy and the Transformation of Mansur Bey in Lüzumsuz Adam

Human has been in an effort to make sense and interpret it since the moment he existed on earth. While realizing this, he has defined his surroundings with their opposites. This shows that both life and our signification system have a dualistic structure. Therefore, the terms nature and culture are opposite definitions within the dualistic structure. Culture is a concept that emerges as a result of the separation of man from nature, which is why it is located right in front of nature. Nature; it is considered a field of absolute pleasure, desire, satisfaction and fulfillment. Culture, on the other hand, is the domain of law and prohibition that prevents absolute pleasure and satisfaction. While nature is the medium of transformation, change and motion, culture is the medium of stasis, form and harmony. To define it allegorically, Dionysus represents nature while Apollo represents culture. While nature embodies idleness, vagrancy, wandering, vagabondism, in short, laziness; culture represents the hardworking, productive, disciplined individual. For this reason, all types other than the human type designed by the culture that separates from nature and builds the city are negated within the framework of modernity. On the other hand, in Sait Faik's Lüzumsuz Adam, published in 1948, the city and the human portrait that the city wants to create are criticized. In this study, the conversion of Mansur Bey in the story Lüzumsuz Adam [The Unnecessary Man] has been evaluated within the framework of nature-culture contrasts.

Keywords:

nature-culture, idleness, Mansur Bey, Lüzumsuz Adam, Sait Faik,

PDF

___

Abasıyanık, Sait Faik (2001). Lüzumsuz Adam. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Aktaş, Şerif (2005). “Hikâyeciliğimizin Bir Dönüm Noktası”. Ölümünün 50. Yılında Sait Faik Abasıyanık’ı Anma Günleri (8-19 Ekim 2004). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları. 53-59.
Bauman, Zygmunt (2003). Modernlik ve Müphemlik. Çev. İsmail Türkmen. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Bauman, Zygmunt (2012). Sosyolojik Düşünmek. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Belge, Murat (2016). Step ve Bozkır: Rusça ve Türkçe Edebiyatta Doğu-Batı Sorunu ve Kültür. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Berke, Zeynep (2020). “İki Ayrı Perspektiften Mitos-Logos İlişkisi”. Kaygı, 19(1): 135-151.
Campbell, Joseph (1995). Batı Mitolojisi: Tanrının Maskeleri. Çev. Kudret Emiroğlu. Ankara: İmge Kitabevi.
Çelik, Adil (2019). “Dede Korkut Anlatılarından XXI. Yüzyıla Avcı Folklorundaki Süreklilik ve Dönüşümlerin Ekoeleştirel Bir Analizi”. Ekoeleştiri Folklor ve Edebiyat İncelemeleri. Ed. Adil Çelik ve Altuğ Ortakçı. Konya: Kömen Yayınları, 81-105.
Dellaloğlu, Besim F. (2020). Poetik ve Politik Bir Kültürel Çalışmalar Ansiklopedisi. İstanbul: Timaş Yayınları.
Freud, Sigmund (2004). “Savaş ve Ölüm Üzerine Düşünceler”. Uygarlık-Toplum ve Din. Çev. Emre Kapkin. İstanbul: Payel Yayınları.
Fromm, Erich (1992). Rüyalar, Masallar, Mitoslar. Çev. Aydın Arıtan ve Kaan H. Ökten. İstanbul: Arıtan Yayınları.
Gülenç, Kurtul ve Arıtürk Mete Han (2014). “Teknoloji Çağında Rasyonalite, Deneyim ve Bilgi: Sorunlar & Eleştiriler”. Kaygı, 22: 113-131.
Ingold, Tim (2011). The Perception of the Environment: Essays on Livelihood, Dwelling and Skill. Abingdon: Routledge.
Işık, Sever (2020). “Mitosa Karşı Logos ya da Dionysos’a Karşı Sokrates: Tragedyanın Doğuşu’nda Felsefe ve Sanat Karşıtlığı”. Temaşa Felsefe Dergisi, 12: 31-50.
İpek, Özgür (2012). “Amerikan Bağımsız Sinema Geleneğinde Flanörün Ayak İzleri”. Flanör Düşünce. Der. H. Köse. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 339-360.
Kundera, Milan (2002). Roman Sanatı. Çev. Aysel Bora. İstanbul: Can Yayınları.
Kurt, Mustafa (2007). 1950 Sonrası Türk Edebiyatında Varoluşçu Felsefeden Etkilenen Yazarların Romanlarında Yapı, Tema ve Anlatma. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Küken, Gülnihâl (1997). “Eğlenceli Felsefe”. Cogito, 12: 93-106.
Lévi-Strauss, Claude (1997). Irk ve Tarih. Çev. H. Bayrı vd. İstanbul: Metis Yayınları.
Man, Fuat (2013). “Modern Çalışma İdeolojisinin Kaynağı Olarak İktisadi Akıl”, İş Ahlakı Dergisi. 6(2): 185-192.
Nietzsche, Frederich (2018). Tragedyanın Doğuşu. Çev. Mustafa Tüzel. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Önder, İzzettin (1997). “Tembellik Hakkı”. Cogito, 12: 73-77.
Özbıçakçı, Pervin (2012). “Tembellik Hakkı”. Psikeart (Tembellik), 24: 104-107.
Özdemir, İntikam İlkay (2020). Duyuların Edebiyatı: Edebiyatta Karşıt Diskur Olarak Üstün Özellikler. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Özen, İbrahim (2021). Kısa Pantol Bol Ceket Bobstil’e Maşallah -Erken Cumhuriyet Devri’nde Bobstil Modanın Türk Edebiyatına Yansımaları-. İstanbul: Ötüken Yayınları.
Paglia, Camille (2014). Cinsel Kimlikler. Çev. Anahid Hazaryan ve Fikriye Demirci. İstanbul: Epos Yayınları.
Platon (2016). Devlet. Çev. Furkan Akderin. İstanbul: Say Yayınları.
Plumwood, Val (2017). Feminizm ve Doğaya Hükmetmek. İstanbul: Metis Yayınları.
Russel, Bertrand (1993). Aylaklığa Övgü. İstanbul: Cem Yayınevi.
Sönmez, Sevengül (2007). A’dan Z’ye Sait Faik. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2013). Edebiyat Dersleri. Haz. Abdullah Uçman. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Touraine, Alain (2002). Modernliğin Eleştirisi. Çev. Hülya Tufan. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Uyguner, Muzaffer (1983). Sait Faik Abasıyanık. Ankara: TDK Yayınları.
Zambak, Ferda (2018). “Yabancılaşmanın ve Aylaklığın Aralığında ‘Lüzumsuz Adam’”. Yeni Türk Edebiyatı, 18: 161-172.