BAYRAMİÇ YÖRESİ TAHTACI TÜRKMENLERİNDE ÖLÜM ETRAFINDA OLUŞAN İNANIŞ VE RİTÜELLER

Halk kültüründe önemli bir yere sahip olan ve geçiş dönemi uygulamalarının başında yer alan ölüm; etrafında birçok inanış ve ritüel bulundurarak günümüze kadar gelmiştir. Bu ritüel ve inanışlar farklı kültürlerde değişik biçimlerde görülse de birçoğunun törensel bir yapı içerisinde olduğu göze çarpmaktadır. Bu farklılığın temelinde ise inanç çeşitliliği ön plana çıkmaktadır. İnsanların sahip olduğu inançlar bütünü, toplumun ölüme olan bakış açısıyla birlikte ölüm etrafında oluşan inanış ve ritüelleri de etkilemektedir. Bayramiç yöresi Tahtacı Türkmenlerinde ise ölüm etrafında gelişen birçok folklorik unsur saptanmıştır. Bunlara; bazı hayvanların veya olayların ölümü çağrıştırması, ölen kişinin başında defin işlemlerinden evvel sazender tarafından ölüm nefeslerinin okunması, ölen kişinin sağken dinî törende giydiği elbiseleri ve değerli eşyaları ile gömülmesi, ölen kişinin mezarında rahat etmesi amacıyla mezar içlerinin oda şeklinde kazılması, Hıdrellez zamanı her ailenin mezarlığa gidip ölen akrabalarını ziyaret etmesi ve atalarının mezarları başında kurban kesmeleri örnek olarak gösterilebilir. Tahtacı Türkmenlerinde ölüm öncesi ve ölüm sonrasında gerçekleştirilen inanış ve ritüeller, geleneksel uygulamalarla birlikte günümüzde de sürdürmektedir. Bu çalışmada, Çanakkale ili Bayramiç ilçesine bağlı Tahtacı Türkmen köyleri arasında yer alan  Koşuburnu ve Karıncalık köyleri ile ilçe merkezine bağlı Tahtacı mahallelerinde yaşayan kaynak kişiler ile yapılan görüşmeler neticesinde elde edilen ölüm ile ilgili inanış ve ritüeller dahilindeki veriler halk bilimi disiplini çerçevesinde analiz edilmiştir.

Beliefs and Rituals Around Death in Tahtaci Turkmens in Bayramic Region

Death, which plays a significant role in the folk culture and takes place near the top of the transition period practices; survives until today by bringing along many beliefs and rituals. Although these rituals and beliefs are seen in different forms in different cultures, many of them are in a ceremonial structure. At the heart of this difference, faith variety comes into prominence. The beliefs that people possess have an impact on the beliefs and rituals that occur around death along with the society’s perspective on death. There are many folkloric elements are identified about death between Tahtacı Turkmen’s in Bayramic region.To these; the death of some of the animals or events recalling the death of the person at the beginning of the burial of the sazender before the death breath reading, the deceased in the health of the religious ceremony and the dressed in the clothes and buried in the burial of the deceased in order to be comfortable in the grave of the deceased person in the form of tombs, Hıdrellez time to each family's cemetery and visiting relatives who died and sacrificing their ancestors at the graves. Beliefs and rituals are performed in pre-death, while-death and post-mortem period between Tahtacı Turkmen’s maintains their traditional identity until today. In this study, the data about the beliefs and rituals related to the death obtained via interviews with the people as source living in Kosuburnu and Karıncalık villages and Turkmen’s neighborhood in Bayramic district of Çanakkale Province were analyzed within the framework of folklore discipline.

___

  • AÇA, Mehmet; YOLCU, M. Ali (2016). “Halk Bilgisinin İnanış Temelli Temsilleri”. Halk Bilimi El Kitabı. (Ed. Mustafa Aça). Konya: Kömen Yayınları, 418-555.
  • BİÇEN, Hüseyin Y. (2005). İnanışları ve Gelenekleriyle Tahtacılar. Ankara: Tekağaç Yayıncılık.
  • İNAN, Abdülkadir. (2017). Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • LVOVA, E. L. vd. (2013a). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri: Kâinat ve Zaman, Nesneler Dünyası. (Çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
  • LVOVA, E. L. vd. (2013b). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri: İnsan ve Toplum. (Çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
  • LVOVA, E. L. vd. (2013c). Güney Sibirya Türklerinin Geleneksel Dünya Görüşleri: Simge ve Ritüel. (Çev. Metin Ergun). Konya: Kömen Yayınları.
  • TRYJARSKİ, Edward. (2012). Türkler ve Ölüm: Geçmişten Bugüne Türklerde Ölüm Kültürü. (Çev.: Hafize Er). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
  • ULUOCAK, Şeref. (2014). “Kazdağı Tahtacı Türkmen Kozmolojisinde Hakka Yürümek”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 71, 55-82.
  • YÖRÜKÂN, Yusuf Ziya. (2016). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri, Şamanizm. İstanbul: Ötüken Neşriyat.