Eski Uygurca Kayıt ve Listelerde Yiyecek ve İçecek Adları

Eski Uygurca kayıt ve listeler; para, mal, ürün, yiyecek-içecek ve bağışlara dair bir tür döküm içeren metinlerdir. Genellikle tek bir fragmandan oluşan metinlerin büyük bir kısmı hasarlı olmakla birlikte bunlar, Eski Uygur Türkçesinin zengin söz varlığını yansıtması bakımından önemlidir zira çeşitli konularda çok sayıda sözcük ve kişi adı ihtiva eder. Metinler üzerinden dönemin çeşitli mal, ürün, vergi adları; ölçü ve para birimleri ile yiyecek-içecek adları tespit edilebilir. Ayrıca bunların kime veya kim tarafından teslim edildiği bilgisini içerdiğinden kişi adları kaynağı olma özelliği gösterirler. Anılan tüm özellikleriyle günlük hayatı yansıtan bu metinler, hukuk belgeleri veya mektuplar gibi din dışı metinler arasında değerlendirilmektedir. Bu çalışmada, yayına hazırlamakta olduğumuz kayıt ve listelerin içeriği hakkında bilgi verilmiş ve diğer din dışı metinlerle mukayese edilerek temel özellikleri ortaya konmuştur. Ardından örnek olması bakımından Almanya’da muhafaza edilen ve daha önce yayımlanmamış dört kayıt ve liste metninin transkripsiyonu yapılarak Türkiye Türkçesine aktarımı gerçekleştirilmiştir. Üçüncü bölüm, kayıt ve listelerde yer alan yiyecek-içecek adlarına ayrılmıştır. Konuyla ilgili tespit edilen adlar, alfabetik olarak sıralanmış ve metin örneği aktarılarak açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Eski Türk dili, Eski Uygur Türkçesi, kayıt, liste, yiyecek-içecek.

Food and Beverage Names in the Old Uyghur Registers and Lists

Old Uyghur registers and lists are an inventory of money, goods, products, food and beverage, and donations. Most of the texts, which usually consist of a single fragment, are damaged; however, they are essential in reflecting the rich vocabulary of Old Uyghur Turkish as they contain many words concerning various subjects and personal names. Names of goods, products, taxes, units of measurement and currency, and the terms of food and beverages of the period can be identified from these texts. These texts are also a source of personal names as they contain information about who delivered and received them. The texts reflect daily life regarding all the above-mentioned features and are classified among non-religious texts such as legal documents and letters. This study provides information about the content of the registers and lists being prepared for publication and presents their main features by comparing them with other non-religious texts. Subsequently, as an example, four unpublished texts of registers and lists preserved in Germany were transcribed and translated into Turkey Turkish. The third section was allocated to the names of food and beverages recorded on the registers and lists. The names identified on the subject were listed alphabetically and explained with a text sample.

Keywords:

Old Turkish language, Old Uyghur Turkish, register, list, food and beverage.,

PDF

___

Adams, D. Q. (2013). A Dictionary of Tocharian B. Revised and Greatly Enlarged. Leiden Studies in Indo-European 10. Amsterdam-New York: Rodopi.
Boeschoten, H. (2023). A Dictionary of Early Middle Turkic. Handbook of Oriental Studies, Section One: Ancient Near East. Vol. 169. Leiden-Boston: Brill.
Clauson, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
Ercilasun, A. B. ve Akkoyunlu, Z. (2014). Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t-Türk. Ankara: TDK Yayınları.
Gharib, B. (1995). Sogdian Dictionary (Sogdian-Persian-English). Tehran: Farhangan Publications.
Gürçayır Teke, S. (2016). Türk ve Macar Mutfaklarında Yemeklerin “Gelenekselliği” ve Sürdürülebilirliği. M. Hoppál, M. Ö. Oğuz ve E. Ölçer Özünel (ed.) Aynı Sofrada Buluşmak: Türkiye Macaristan Ortak Yemek Kültürü içinde (ss. 87-94). Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu Yayınları.
Matsui, D. (1996). Mongoru jidai Uigurisutan no monjo gyōsei to zeisei, ekidensei. Uigurubun kyōshutsu meirei monjo wo chūshin to shite [Administration in Uighuristan Under the Mongols]. Yüksek Lisans Tezi. Ōsaka: Ōsaka University.
Matsui, D. (2002). Mongoru jidai Uigurisutan no zeieki seido to chōzei shisutemu [Taxation and Tax-Collecting Systems in Uiguristan Under Mongol Rule]. Kōichi Matsuda (ed.) Hikokutōshiryō no sōgōtekibunseki ni yoru Mongoruteikoku, Genchō no seiji, keizai shisutemu no kisotekikenkyū [Research on Political and Economic Systems under Mongol Rule] içinde (ss. 87-127). Report of the Scientific Research Project Grant-in Aid, Japan Society for Promotion of Science, Basic Research (B)(1), Osaka. (Ayrıbasım)
Monier-Williams, M. (1986). A Sanskrit-English Dictionary. New Edition, Greatly Enlarged and Improved. Delhi: Motilal Banarsidass.
Oba, E. (2021). Tarihî Türk Lehçelerinden Kazakçaya Bitki Adları. International Journal of Old Uyghur Studies, 3(2), 239-274.
Poucha, P. (1955). Thesaurus Linguae Tocharicae Dialecti A. Praha: Státní Pedagogické Nakladatelství.
Pulleyblank, E. G. (1991). Lexicon of Reconstructed Pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin. Vancouver: UBC Press.
Radloff, W. (1928). Uigurische Sprachdenkmäler. (haz. S. E. Malov). Leningrad: Verlag der Akademie der Wissenschaften der USSR.
Raschmann, S.-C. (2007). Alttürkische Handschriften Teil 13, Dokumente Teil 1. Stuttgart: Franz Steiner Verlag.
Rásonyi, L. ve Baski, I. (2007). Onomasticon Turcicum. Turkic Personal Names. Bloomington: Indiana University Denis Sinor Institute for Inner Asian Studies.
Rybatzki, V. (2004). Nestorian Personal Names from Central Asia. Studia Orientalia Electronica, 99, 269-291.
Sertkaya, O. F. (2010). II. Dünya Savaşı Esnasında Berlin Koleksiyonu’ndan Kaybolan Eski Uygur Belgelerindeki Hristiyan Uygur Türklerinin İsimleri Üzerine. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 43(43), 97-113.
Sevortjan, E. V. (1978). Ètimologičeskij Slovar’ Tjurkskih Jazykov II. Moskva: Nauka.
TDK (1993). Türkiye’de Halk Ağzından Derleme Sözlüğü I-XII. 2. bs. Ankara: TDK Yayınları.
TDK (2011). Türkçe Sözlük. 11. bs. (haz. Ş. H. Akalın vd.). Ankara: TDK Yayınları.
Temizkan, S. P., Cankül, D. ve Kaya, S. (2021). Coğrafi İşarete Aday Gastronomik Bir Değer: Eskişehir Simidi. Turizm Akademik Dergisi, 8(2), 229-241.
Vér, M. (2019). Old Uyghur Documents Concerning the Postal System of the Mongol Empire. Berliner Turfantexte XLIII. Turnhout: Brepols.
Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen. Altuigurisch-Deutsch-Türkisch. Göttingen: Universitätsverlag.
Elektronik Kaynaklar:
Ch/U 7470 v: https://turfan.bbaw.de/dta/ch_u/images/chu7470versototal.jpg, [Erişim tarihi: 06.01.2023].
Ch/U 6058 v: https://turfan.bbaw.de/dta/ch_u/images/chu6058versototal.jpg, [Erişim tarihi: 06.01.2023].
Ch/U 7380 v: https://turfan.bbaw.de/dta/ch_u/images/chu7380versototal.jpg, [Erişim tarihi: 06.01.2023].
U 6114 + U 5848 r: https://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u5848u6114seite2.jpg, [Erişim tarihi: 06.01.2023].
U 6114 + U 5848 v: https://turfan.bbaw.de/dta/u/images/u5848u6114seite1.jpg, [Erişim tarihi: 06.01.2023]