Topkapı Sarayı Emanet Hazinesindeki 1470 Numaralı Şiir Mecmȗasının İncelenmesi ve MESTAP’a Göre Tasnifi: Mecmȗa-i Bȋ-Hemtȃ

Edebiyat tarihinin paha biçilemez kaynaklarından olan mecmûalar bu alanda büyük bir boşluğu doldurmaktadır. Bir devrin tarihini, kültürünü, sanatını, coğrafyasını, maddî ve manevî bütün değerlerini yansıtan bu eserler edebiyat tarihinin temel kaynaklarına yardımcı olabileceği gibi asıl kaynak olarak da görev üstlenebilir. Bundan dolayı çeşitli türdeki mecmȗalar ve özellikle de şiir mecmȗaları önem kazanmaktadır. Bir şairin dîvânında yer almayan bir şiirine ya da şiirlerine mecmûalarda rastlamak mümkündür. Diğer taraftan hayatı boyunca dîvân tertip edemeyen şairlerin mecmûalardan derlenen şiirleriyle dîvânlarının tertip edilip edebiyat tarihine kazandırıldığı bilinmektedir. Ayrıca bir şairin şiirlerinin mecmûalarda yer alması onun beğenmişlik düzeyinin bir göstergesidir. Bu nedenle mecmûalar eleştirel bir kimlik de kazanmaktadır. Sanatsal yönü güçlü olan ve toplumun beğenisini kazanmış olan şairler mecmûalarda yer almakta ve böylece birçok mekânda okunma şansını kazanabilmektedir. Padişahların kendilerinin de şair olduğu, sanata büyük önem verildiği ve sanatçının korunduğu bir dönemde şiir mecmûalarının Osmanlı saraylarında tüketilmemesi gibi bir durum düşünülemez. Çalışmamızda ilk sayfasına “mecmûa-i bî-hemtâ” (benzersiz mecmûa) notu düşülen Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesinde kayıtlı 1470 numaralı mecmûanın tanıtımı, 17. ve 18. yüzyıla ait edebî zevkin tespiti ve İzzet Ali Paşa’nın Dîvân’ında ve tezkirelerde bulunmayan bir gazelinin günyüzüne çıkarılması amaçlanmıştır. Mecmûa, Mecmûaların Sistematik Tasnifi Projesi’ne (MESTAP) uygun tabloyla araştırmacıların istifadesine sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Klasik Türk edebiyatı, mecmûa, gazel, İzzet Ali Paşa, MESTAP.

Analysis and Classification of the Poetry Mecmua Numbered 1470 at Topkapı Palace Treasure Entrusted According to MESTAP: Mecmȗa-i Bȋ-Hemtȃ

Magazines, one of the invaluable sources of the history of literature, fill a big gap in this field. These works reflecting the history, culture, art, geography, material and spiritual values of an era sometimes help the main sources of literary history, and sometimes serve as the only source. A poet’s poem that is not included in their dîvân can be encountered in magazines. Additionally, it is known that the poems of poets who could not compose divans throughout their lives were compiled and brought to the history of literature. Furthermore, that a poet's poems are included in magazines indicates how creditable they are. Thus, magazines also have a critical identity. Poets who have a strong artistic aspect and have gained the society’s appreciation are included in the magazines and thus gain the chance to be read in various places. It is unthinkable that poetry magazines were not common in Ottoman palaces at a time when the sultans themselves were poets, art was given great importance and artists were protected. In our study, it is aimed to introduce the magazine numbered 1470 at Topkapı Palace, on whose first page it is noted as “mecmûa-i bî-hemtâ”, the unique magazine, determine the literary taste of the 17th and 18th centuries, and bring İzzet Ali Pasha’s unpublished ghazal to light. This miscellany, is made available to the researchers in a table complying with the Systematic Classification Project of Journals (MESTAP)

Keywords:

Classical Turkish Literature, magazine, ghazal, İzzet Ali Pasha,

PDF

___

Aydemir, Y. (2007). Metin Neşrinde Mecmûaların Rolü ve Karşılaşılan Problemler. Turkish Studies, 2(3), 122-135.
Bilkan, A. F. (2011). Nabi Divanı, C. II. Ankara: Akçağ Yayınları.
Büyükkarcı Yılmaz, F. (2013). Onyedinci Yüzyıldan Bir Kırkambar: Baldırzāde Ailesine Ait Bir Mecmua. Turkish Studies, 8(1), 549-578.
Canpolat M. (1982). Mecmu‘atü’n-Nezā’ir. Ankara: TDK Yayınları.
Çakır, M. S. (2018). Yahyâ Nazîm Divanı. Doktora Tezi. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
Çıpan, M. (2003). Fasȋh Dȋvânı, İnceleme-Tenkidli Metin. İstanbul: MEB Yayınları.
Ekici, A. (2011). Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesindeki E.H. 1470 Numaralı Şiir Mecmuası. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Elmas, S. (1997). Rahmî (Kırımlı, Mustafa) Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Edirne: Trakya Üniversitesi.
Erdem, S. (2005). Neylȋ ve Dȋvânı. Ankara: AKM Yayınları.
Hidayetoğlu, S. (1996). Nesȋb Dede Hayatı, Eerleri ve Dȋvânı’nın Tenkidli Metni. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Horata, O. (1987). Nedîm-i Kadîm Dîvânçesi. Ankara: KTB Yayınları.
İpekten, H. (2019). Nailȋ Dȋvânı. Ankara: KTB Yayınları.
Kılıç, A. (2012). Mecmûaların Tasnifine Dâir. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkanbarı, (haz. Hatice Aynur-vd.). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 75-96.
Koncu, H. ve Çakır, M. (2012). Şairleri Yetiştiren Bir Kaynak Olarak Mecmûa. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkanbarı, (haz. Hatice Aynur-vd.). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 117-134.
Köksal, F. (2011). Şiir Mecmualarının Önemi ve Mecmuaların Sistematik Tasnifi Projesi. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkanbarı (haz. Hatice Aynur-vd.). İstanbul: Turkuaz Yayınları, 409-432.
Kurnaz C. ve Aydemir, Y. (2013). Mecmualara Sorulması Gereken Sorular. Turkish Studies, 8(1), 51-64.
Kut, G. (1986). Mecmûa. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi (Devirler, İsimler, Eserler, Terimler), İstanbul: Dergâh Yayınları.
Kutlar, F. S. (2004). Arpaemȋni-zâde Mustafa Sâmȋ Dȋvânı. Ankara: AKM Yayınları.
Kutlar, F. S. (2019). Dîvân-ı İzzet ve Nigâr-Nâme (Tezkire-i Nigâriyye. Ankara: KTB Yay. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/68921,divan-i-izzet-ve-nigar-name-pdf.pdf?0 [Erişim Tarihi: 02.12.2022].
Levend, A. S. (1984). Mecmûa. Türk Edebiyatı Tarihi Giriş (C. 1. s. 166-176). Ankara: TTK Yayınları.
Macit, M. (2012) Nedȋm Dȋvânı. Ankara: KTB Yayınları.
Mermer, A. (2002). XII. Yüzyıl Dȋvân Şâiri Vecdȋ ve Dȋvânçesi. Ankara: MEB Yayınları. Özyılmaz, K. (1994). Kâmȋ, Hayatı, Eserleri,Edebȋ Kişiliği,Dȋvânının Tenkidli Metni. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Paic-Vukic, T. (2012). Bosna Mecmûalarına Bir Yaklaşım. Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VII, Mecmûa: Osmanlı Edebiyatının Kırkanbarı (haz. Hatice Aynur-vd.) İstanbul: Turkuaz Yayınları, 53-71.
Macit, M. (1997) Nedȋm Dȋvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Özyılmaz, Halime (1995). Üsküdarlı Sırrȋ, Hayatı, Eserleri, Edebȋ Kişiliği ve Dȋvânı’nın Tenkidli Metni.Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
Tunç, S. (2000). Konya Mevlâna Müzesi Kütüphanesi 2455 Numarada Kayıtlı Bir Şiir Mecmuası. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6, 106-108.
Yeniterzi, E. (1993). Divan Şiirinde Na’t. Ankara: TDV Yayınları.