19548

Adbilim Açısından Osmaniye Hasanbeyli İlçesinde Kullanılan Lakaplar

Lakaplar, kişinin sosyal hayat içerisindeki davranış, tutum ve görünümüne bağlı olarak toplum tarafından kişiye sonradan verilen adlandırmalardır. Adbilim alanı içerisinde kişi adbiliminin özel bir türü olan lakaplar, içerisinde bulunulan kültürel hayatın özelliklerini yansıtan ve gözleme dayalı olarak verilen yakıştırma adlardır. Kişiye lakap verilirken kişinin eylemleri, fiziksel özellikleri, mensubiyeti ve ruhsal yönü dikkate alınmaktadır. Bu nedenle lakapların verilmesinde sosyal, kültürel, tarihsel ve psikolojik açıdan birçok etmenler vardır. Dolayısıyla lakapların derlenip yorumlanması tarih, psikoloji, sosyoloji ve halk bilimi ve dilbilimi gibi alanları da etkilemektedir. Lakap takmak Türk toplumunda köklü bir gelenektir. Kişinin olumlu veya olumsuz davranış-ları, fiziksel özellikleri, mesleği, soyu kısaca her şeyi değerlendirilmektedir. Çoğu zaman kişiye duyurulmadan verilmektedir. Günümüzde lakapların kullanımı büyük yerleşim yerlerinde azalsa da küçük şehirlerde, ilçelerde, köy ve kasabalarda; akrabalık ilişkilerinin ve tanışıklığın fazla olduğu yerlerde kullanılmaya devam etmektedir. Osmaniye iline bağlı Hasanbeyli ilçesi de lakap verme geleneğinin devam ettiği yerlerden bir tanesidir. Bu çalışmada da Osmaniye ili Hasanbeyli ilçesinde 2020-2021 yıllarında derlenmiş olan lakaplar, betimsel araştırma yöntemiyle adbilimin özelliklerine uygun olarak tasnif edilmeye çalışılmıştır. Araştırmada elde edilen yüz altmış bir adet lakap anlamına, kelimelerin kökenine ve yapısına göre gruplandırılmış ve lakapların veriliş nedenleri kaynak kişilerin vermiş olduğu bilgiye dayalı olarak açıklanmıştır. Lakapların veriliş nedeni açıklanırken kelime yapısı ve kökenleri de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ad bilim, lakap, Hasanbeyli, kültür.

Names Used in Osmaniye Hasanbeyli District in Terms of Onomasiology

Nicknames are the names given to the person by the society depending on the behavior, attitude and appearance of the person in social life.Nicknames, which are a special type of personal onology in the field of onomastics, are ascription names that reflect the characteristics of the cultural life in which they live and are given based on observation.When giving a nickname, the actions, physical characteristics, adfiliation and spiritual aspects of the person are taken into account. For this reason, there are many social, cultural, historical and psychological factors in giving nicknames. Therefore, the compilation and interpretation of nicknames also affects fields such as history, psychology, sociology and folklore and linguistics. Giving nickname is a deep-rooted tradition in Turkish society. Positive or negative behaviors of the person, physical characteristics, profession, lineage, briefly everything is evaluated.Most of the time, it is given to the person without announcing. Today, even if the usage of nicknames has decreased in large settlements, in small cities, districts , villages and towns; it continues to be used in places where kinship relations and acquaintance are high. Hasanbeyli , district of Osmaniye province, is one of the places where the tradition of giving nicknames continues.In this study, the nicknames compiled in the Hasanbeyli , district of Osmaniye province, in the years 2020-2021 were tried to be classified in accordance with the onomastic features with the descriptive research method.One hundred and sixty-one nicknames obtained in the research were grouped according to their meaning, origin and structure of the words, and the reasons for giving nicknames were explained based on the information given by the sources.While the reason for giving nicknames were being explained, the structures and the origins of the words were also given.

Keywords:

Onomasiology, nickname, Hasanbeyli, culture.,

PDF

___

Aksan, D. (1982). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. III. Cilt. Ankara: TDK Yayınları.
Boyraz, Ş. (1998). Bir Yöre Örneğinden Hareketle Lâkaplar Konusunda Bazı Dikkatler. Türklük Bilimi Araştırmaları, VII, 107-138.
Coşar, A. M. (2003). Trabzon’da Kullanılan Lakaplar Üzerine Bir Derleme-Değerlendirme. TDAY-Belleten (1999-47), 27-40.
Dinç, H. (2021). Osmaniye/ Hasanbeyli Halk Kültürü Araştırması. Yüksek Lisans Tezi. Osmaniye: Korkut Ata Üniversitesi.
Gülensoy, T. (2011). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
Kardaş, C. (2018). Muş İli Merkezinde Kullanılan Erkek Lakapları. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 11(23), 207-226.
Keskin, A.(2021) Adbilim Odağında Lakaplar ve Lakaplarla Karıştırılan Başlıca Terim ve Kavramlar. Avrasya Terim Dergisi, 9(2), 54-62.
Kızıloğlu, Müjdat (2021). Türklerin Ad Verme Kültüründe Ad Verici Profili. Uluslararası Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, 45-64.
Oğuz, Ş. ve Oğuz İ. (2008). Lakap Verme Geleneğinde Manisa İli Demirci İlçesi Örneği. 38. ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Başkanlığı.
Parlak Kalkan, G. (2020). Dil Bilimsel Açıdan Lakaplar: Kilis Yöresi Örneği . RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, RumeliDE.Ö8 (Kasım) II. Uluslararası Akademik Filoloji Çalışmaları Kongresi, 199-223.
Şahin, İ. (2019). Adbilim. Ankara: Pegem Akademi.
Türkçe Sözlük (2005). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Venderyes, V. J. (2001). Dil ve Düşünce (çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yay.
Yıldırım, Ü. (2019). Türkçede İnsan Tavsifleri ve Karaman İli Berendi Köyü Örneği, Umay Türkeş Günay Armağanı.
Zengin, D. (2014). Türk Toplumunda Adlar ve Soyadları. Sosyo-kültürel ve Bilimsel Bir Yaklaşım. Ankara: Kurmay Yayınları.
İnternet Kaynakları.
https: //sozluk.gov.tr, [Erişim Tarihi: 25.04.2021].
https: //www.hasanbeyli.bel.tr/ [Erişim Tarihi: 10.09.2022].
Sözlü Kaynaklar
K. 1: Mahir Dinç, 1954 Karayiğit köyü doğumlu, ilkokul mezunu işçi emeklisi ile 15.02. 2020 tarihinde Osmaniye’de yapılan görüşme.
K. 2: Münife Dinç, 1952 Osmaniye doğumlu ilkokul mezunu ev hanımı ile 15. 02. 2020 tarihinde Osmaniye’de yapılan görüşme.
K. 3: İbrahim Cihangir, 1955 Karayiğit köyü doğumlu, lisans mezunu emekli din kültürü öğretmeni ile 18.05.2020 tarihinde Osmaniye’de yapılan görüşme.
K. 4: Çavuş Şahanbaz, 1949 Karayiğit köyü doğumlu, ilkokul mezunu işçi emeklisi ile 20.05.2020 tarihinde Osmaniye’de yapılan görüşme.
K. 5: Hasan Demirci, 1952 Hasanbeyli doğumlu, lisans mezunu emekli mühendis ile 18.05.2020 tarihinde Osmaniye’de yapılan görüşme.
K. 6: Muhammet İlengiz, 1940 Karayiğit köyü doğumlu, ilkokul mezunu SGK emeklisi ile 10.08.2020 tarihinde Karayiğit köyünde yapılan görüşme