Ebû Dâvud, Tirmizî ve Nesâî: Üç Sünen Kitabının Birbirlerine Üstünlüğü ile İlgili İddialar ve Rivayet Kaynakları Açısından Bir Değerlendirme

Bu makalede Ebû Dâvud, Tirmizî ve Nesâî’nin üç Sünen kitabının adları, telif amaçları ve şartları belirtilip bu kitaplardan birinin diğerlerine kıyasla üstünlüğüne dair iddialar ve bu iddiaların gerekçeleri tartışılmıştır. Her kitabın üstünlüğü ile ilgili iddiaların hangi bölgede daha yaygın olduğu ve bu görüşün yayılmasında önemli rol oynayan âlimler tespit edilmeye çalışılmıştır. Son olarak, üç kitabın müelliflerinin kitaplarında istifade etmiş oldukları hocalarının cerh ve ta‘dil durumları tetkik edilmektedir. Ayrıca mezkûr kitaplarda yer alan ve İbn Hacer tarafından cerh edilen râvilerin sayılarının karşılaştırılması yapılmıştır. Bu sayede, hocaların cerh ve ta‘dil durumlarından ve genel olarak isnadlarda bulunan râvilerin hâllerinden yola çıkılarak sadece teorik olarak değil pratik bir mukayese yapılmış olacaktır. Mezkûr eserlerin müelliflerinin bütün hocalarının cerh ve ta‘dîl durumlarına bakıldıktan sonra İbn Hacer’in tabaka sistemine göre Nesâî’nin hocalarının en güvenilir olduğu ve cerh edilen hiçbir hocasının olmadığı tespit edilmiştir. Aynı bulgulara göre Ebû Dâvud’un hocaları güvenirlik açısından ikinci sırada yer alırken, Tirmizî’nin hocaları üçüncü sırada bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Ebû Dâvud, Tirmizî, Nesâî, Sünen, Üstünlük, Kütüb-i Sitte

Abū Dāwūd, Al-Tirmid̲h̲ī And Al-Nasāʾī: The Claims About The Superiority Between The Three Sunan Books And An Evaluation In Terms Of Narration Sources

This article examines the names of the three Sunan books of Abū Dāwūd, al-Tirmid̲h̲ī, and al-Nasāʾī by stating purposes of publishing and conditions. Then, the claims about the superiority of one of these books over the others and the reasons for these claims are discussed. It is tried to determine in which region the claims about the superiority of each book are more common and the scholars who played an essential role in the spread of this view. Finally, we will examine the jarh and ta'dil (disparaging and declaring trustworthy) status of the teachers whom the authors of the three books used in their books. In addition, we compare the numbers of the narrators in the books mentioned above whom Ibn Hajar disparaged them. In this way, not only a theoretical but also a practical comparison will be made based on the jarh and ta'dil status of the teachers and the status of the generality of the narrators in the isnads. After reaching the status of jarh and ta'dil of all the teachers of the authors of the mentioned works, it has been determined, according to Ibn Hajar's classification system, that the teachers of Imam al-Nasāʾī are the most reliable, with no criticized teacher among them. According to the same findings, in terms of reliability, the teachers of Abū Dāwūd in second and the teachers of Tirmid̲h̲ī are in third place.

Keywords:

Abū Dāwūd, al-Tirmid̲h̲ī, al-Nasāʾī, Sunan, Superiority, The Six Books,

PDF

___

A‘zamî, Muhammed Mustafa el-. Dirâsât fi’l-hadîsi’n-Nebevî ve târîhu tedvînih. 2 Cilt. Dimeşk-Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
Ahatlı, Erdinç - Murad, Selvi Raif. “Kitâbe/Mükâtebe Metodunun Tarihçesi ve Kavramsallaşma Süreci”. Tasavvur - Tekirdağ İlahiyat Dergisi 8/2 (Aralık 2022), 1577-1613. https://doi.org/10.47424/tasavvur.1178973
Ahatlı, Erdinç - Murad, Selvi Raif. “Sünen-i Tirmizî’de ‘Hüve Hadîsü Fülân’ Kavramı Üzerine”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/35 (2017), 1-26.
Aydın, Nevzat. “Hadislerin İlk Dönem Tasnif Süreci Üzerine Bir Değerlendirme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31 (2011), 199-230.
Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2015.
Bekr b. Abdillâh Ebû Zeyd. Ma‘rifetü’n-nüseh ve’s-suhufi’l-hadîsiyye. Riyad: Dâru’r-Râye, 1412.
Ciknî, Mustafa Muhammed el-Emîn. “el-Mufâdale beyne Süneni Ebî Dâvûd ve’t-Tirmizî ve’n-Nesâî”. Mecelletü Câmi‘ati Taybe li’l-âdâbi ve’l-‘ulûmi’l-insâniyye 6/12 (1438), 187-241.
Dihlevî, Abdülazîz. Bustânü’l-muhaddisîn fî beyâni kutubi’l-hadîs ve eshâbihe’l-gurri’l-meyâmîn. çev. Muhammed Ekrem en-Nedvî. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1423.
Dihlevî, Şah Veliyyullâh. Huccetüllâhi’l-bâliga. thk. es-Seyyid Sâbik. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Cîl, 1426.
Dinçoğlu, Mehmet. Ebû Dâvud’un Sünen’i (Kaynakları ve Tasnif Metodu). Ankara: TDV Yayınları, 2012.
Ebû Bekir, Ömer Îmân. el-İmâmu’n-Nesâî ve kitâbuhü’l-Müctebâ. Riyad: Mektebetü’l-Ma‘ârif, 2003.
Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. Risâletü Ebî Dâvud ilâ ehli Mekke. thk. Muhammed es-Sabbâğ. Beyrut: Dâru’l-Arabiyye, 2. Basım, 1394.
Ebû Gudde, Abdülfettâh. “et-Ta‘lîkâtü’l-hâfile ‘ale’l-ecvibeti’l-fâdıle”. el-Ecvibetü’l-fadıle li’l-es’ileti’l-aşereti’l-kâmile. Haleb: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1984.
Ebû Gudde, Abdülfettâh. Tahkîk ismeyi’s-Sahîhayn ve’smi Câmi‘i’t-Tirmizî. Haleb: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1993.
Ebû Gudde, Abdülfettâh. “Mukaddime”. Sünenü’n-Nesâî. Haleb: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1986.
Erul, Bünyamin. Hadislerin Dili - İlk Hadis Belgesi Hemmâm’ın Sahîfesi - Tertip, Terceme, Yorum. Ankara: TDV Yayınları, 5. Basım, 2011.
Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed el-. el-Müstasfâ. thk. Muhammed Abdüsselâm Abdüşşâfî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1413.
Gökçe, Aziz. Sünen-i Tirmizî’nin Kaynakları - Tespit ve Değerlendirme. Sakarya: Sakarya Üniverstitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2022.
Hacı Halife Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 2 Cilt. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1941.
Hammâde, Fârûk. “Mukaddime”. Amelü’l-yevm ve’l-leyle. Müessesetü’r-Risâle, ts.
Han, Sıddîk Hasan. el-Hıtta fî zikri’s-sıhâhi’s-sitte. thk. Ali Hasan el-Halebî. Beyrut: Dâru’l-Cîl, ts.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Takyîdü’l-ilm. thk. Yûsuf el-Iş. Beyrut: Daru İhyai’s-Sünneti’n-Nebeviyye, 1974.
Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekir Ahmed b. Ali. Târîhu medîneti’s-selâm (Târîhu Bağdâd). thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 17 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2001.
Hattâbî, Hamd b. Muhammed Ebû Süleyman. Me‘âlimu’s-Sünen. 4 Cilt. Haleb: el-Metbe’atu’l-‘ilmiyye, 1932.
Hâzimî, Ebû Bekir Muhammed b. Mûsa. Şurûtu’l-eimmeti’l-hamse. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1405.
İbn Hacer el-Askalânî. Takrîbu’t-Tehzîb. thk. Muhammed Avvâme. Haleb: Dâru’r-Raşîd, 3. Basım, 1991.
İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Nüzhetü’n-nazar fî tavzîhi Nuhbeti’l-fiker fî mustalahi ehli’l-eser. thk. Abdullah b. Zayfillâh er-Rahîlî. Riyad: Matba‘atu Sefîr, 1422.
İbn Hacer el-Askalânî, Ahmed b. Ali. Tehzîbü’t-Tehzîb. 12 Cilt. Hindistan: Matba‘atu Dâirati’l-Me‘ârifi’n-Nizâmiyye, 1326.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâr Sâdir, 3. Basım, 1414.
İbn Mende, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk. Fadlü’l-ahbâr ve şerhu mezâhibi ehli’l-âsâr - şurûtu’l-eimme. thk. Abdurrahman b. Abdilcebbâr el-Ferîvâî. Riyad: Dâru’l-Müslim, 1416.
İbn Receb, Zeynuddîn Abdurrahmân b. Ahmed el-Hanbelî. Şerhu ‘İleli’t-Tirmizî. thk. Hemmâm Abdurrahîm Sa’îd. 2 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 1421.
İbn Sa‘d, Ebû Abdillah Muhammed. et-Tabakâtü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdulkâdir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1990.
İbnü’l-Kayserânî, Ebü’l-Fadl Muhammed b. Tâhir el-Makdisî. Şurûtu’l-eimmeti’s-sitte. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ilmiyye, 1405.
İşbîlî, İbn Hayr. Fehrese. thk. Beşşâr Avvâd Ma‘rûf, Mahmûd Beşşâr Avvâd. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 2009.
Itr, Nûreddîn. el-İmâmu’t-Tirmizî ve’l-muvâzene beyne Câmi‘ihî ve’s-Sahîhayn. Kahire: Matba‘atu Lecneti’t-te’lîfi ve’t-terceme ve’n-neşr, 1970.
İbnü’l-Esîr el-Cezerî, Mübârek b. Muhammed. Câmiu’l-usûl fî ehâdîsi’r-resûl. thk. Abdülkâdir el-Arnaût. 12 Cilt. Mektebetü’l-Halvânî, 1389.
Kandemir, M. Yaşar. “Câmi‘”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 7/94. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
Kandemir, M. Yaşar. “es-Sünen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/145-147. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
Kazan, Tahsin. “Risâle ilâ ehli Mekke fî vasfi Sünenih” İsimli Eserin Ebû Dâvud’a Aidiyeti Problemi. Ankara: Sonçağ Akademi, 2020.
Kılıç, Bilge. Hadis Edebiyatında Câmi’ Türü Kaynaklar ve Câmi’ Kavramının Sorunları (Hicri I-IV. Asır). Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam: Sebebü îrâdi’l-hadîs. İstanbul: Klasik Yayınları, 2020.
Kuzudişli, Bekir. Hadis Tarihi. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2017.
Leknevî, Ebü’l-Hasenat Muhammed Abdülhay b. Muhammed. el-Ecvibetü’l-fadıle li’l-es’ileti’l-aşereti’l-kâmile. Haleb: Mektebü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 2. Basım, 1984.
Mübârekfûrî, Muhammed Abdurrahmân b. Abdurrahîm. Mukaddimetü Tuhfeti’l-ahvezî, ts.
Nedîm, Muhammed b. İshâk. el-Fihrist. thk. Rıza Teceddüd, ts.
Nedvî, Ebü’l-Hasan. “Ebû Dâvud ve kitabuhu’s-Sünen”. Bezlu’l-mechûd fi halli Ebî Dâvud. Hindistan: Merkezu’ş-Şeyh Ebi’l-Hasan en-Nedvî, 1427.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb. Sünenü’n-Nesâî. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. Haleb: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1986.
Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şu‘ayb. Kitâbü’l-Müctebâ el-ma‘rûf bi’s-Süneni’s-Sugrâ. 9 Cilt. Kahire: Dâru’t-Te’sîl, 2012.
Önler, Sami. “Sünen Edebiyatı ve Mekhûl ed-Dımeşkî’nin Sünen’i”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakultesi Dergisi 15/27 (2013), 227-247.
Özpınar, Ömer. Hadîs Edebiyatının Oluşumu. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2005.
Râmhürmüzî, Ebû Muhammed el-Hasen. el-Muhaddisü’l-fâsıl beyne’r-râvî ve’l-vâ‘î. thk. Muhammed ‘Accâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 3. Basım, 1404.
San‘ânî, Muhammed b. İsmâ‘îl. Tavdîhü’l-efkâr li-me‘âni tenkîhi’l-enzâr. thk. Salâh b. Muhammed b. Uveyde. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-’İlmiyye, 1417.
Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân. Fethu’l-mugîs bi şerhi Elfiyyeti’l-hadîs li’l-İrâkî. thk. Ali Hüseyin Ali. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’s-Sünne, 2003.
Sezgin, Fuad. Târîhu’t-türâsi’l-arabî. 10 Cilt. Riyad: Câmi‘atu’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, 1991.
Sindî, Muhammed b. Abdilhâdî. Hâşiyetü’s-Sindî ‘alâ Süneni’n-Nesâî. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Haleb: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1986.
Suveyyân, Ahmed Abdurrahman. Sahâifu’s-Sahâbe ve tedvînü’s-sünneti’n-Nebeviyyeti’l-müşerrefe, 1410.
Süyûtî, Ebu’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahmân. Zehrü’r-rubâ. thk. Abdülfettâh Ebû Gudde. 8 Cilt. Haleb: Mektebü’l-Matbû‘âti’l-İslâmiyye, 1986.
Taşköprizâde, Ahmed Efendi. Miftâhu’s-sa‘âde ve misbâhu’s-siyâde fî mevdû‘âti’l-‘ulûm. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-‘ilmiyye, 1405.
Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. thk. Ahmed Muhammed Şâkir - vd. 5 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebeti ve matba‘ati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1978.
Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed. Siyeru a‘lâmi’n-nübelâ. thk. Şu‘ayb el-Arnaût, vd. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1982.
Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed. Tezkiratü’l-huffâz. thk. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Mu‘allimî. 4 Cilt. Beyrut: Dâiratü’l-Ma‘ârifi’l-Osmâniyye, 1374.
Zerkeşî, Ebû Abdillah Bedrüddîn Muhammed. en-Nüket ‘alâ Mukaddimeti İbni’s-Salâh. thk. Zeynülâbidîn b. Muhammed. 3 Cilt. Riyad: Advâü’s-selef, 1419.
Ziriklî, Hayruddîn b. Mahmûd. el-A‘lâm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-melâyîn, 15. Basım, 2002.